פֿונעם אייביקן קוואַל

"און דו זאָלסט אָנזאָגן די ייִדן, זיי זאָלן דיר ברענגען דאָס ריינע איילבערט-אייל, צעדריקט פֿאַר באַלויכטונג, כּדי אויפֿצושטעלן אַן אייביקן לײַכטער פֿאַר מיר". אין דער הײַנטיקער פּרשה האָט דער אייבערשטער געהייסן די כּהנים, אַהרן און זײַנע קינדער, אָנצוצינדן יעדן טאָג, פֿון אָוונט ביז פֿרימאָרגן, די מנורה אינעם משכּן.

אין די אַנדערע פֿאַלן, ווען די תּורה זאָגט אונדז אָן אַ מיצווה, שטייט בפֿירוש, אַז דער אייבערשטער האָט געהייסן משהן זי איבער­צוגעבן די ייִדן; אין דער הײַנטיקע סדרה, אָבער, ווערט משה רבינוס נאָמען אויסגעמיטן. פֿאַרוואָס ווערט דווקא אין דער הײַנטיקער פּרשה אויסגענוצט אַזאַ "אַנאָנים" לשון? דער יערלעכער ציקל פֿון תּורה-לייענען איז גײַס­טיק פֿאַרבונדן מיט די היסטאָרישע געשע­ענישן — פֿאַרגאַנגענע, אָנגייענדיקע און קומענ­דיקע. משה-רבינו איז ניפֿטר געוואָרן דעם זיבעטן טאָג פֿונעם חודש אָדר — אינמיטן דער הײַנטיקער וואָך; צוליב דעם, ווי עס ווערט דערקלערט אין די חסידישע ספֿרים, ווערט משהס נאָמען נישט דערמאָנט אין דער פּרשה. פֿונדעסטוועגן, דערמאָנט אים דער פּסוק אויף אַן אומדירעקטן אופֿן: "און דו" — דאָס הייסט, משה-רבינו — "זאָלסט זיי אָנזאָגן".

משה רבינוס פּערזענלעכקייט האָט אַ טיף גײַסטיק שײַכות צו דער מנורה. ווי עס שטייט אינעם פּסוק, "די מענטשלעכע נשמה איז אַ ג-טלעכע ליכט". אין פֿאַרגלײַך פֿון די אַנדערע געוויינטלעכע מאַטעריעלע זאַכן, האָט דאָס פֿײַער זייער אַן אומגעוויינטלעכע "יענוועלטיקע" נאַטור: דער עצם-פּראָצעס פֿונעם ברענען באַשטייט אין דעם, וואָס דער ברענשטאָף גייט אויס, זיך רײַסנדיק צום הימל, און פֿאַרלירנדיק שטענדיק זײַן עקזיס­טענץ.

מע קאָן נישט אָנצוצינדן דאָס איילבערט-אייל אָן אַ קנויט; אויב מע צינדט, אָבער, אָן אַ טרוקענעם קנויט, ווערט ער גלײַך אויסגעברענט. דער סוד פֿון דער מנורה שטעקט אין דער דיאַלעקטישער באַציִונג צווישן דעם קנויט, די "כּלי", וואָס האַלט אונטער דעם פֿלאַם, און דעם ברענשטאָף. די תּורה און מיצוות דינען אויך ווי אַ מין "ברענשטאָף", וואָס ברענגט אַרײַן דאָס ג-טלעכע ליכט אין דער מענטשלעכער נשמה; אַ בייזער מענטש, וואָס טוט קיינעם נישט קיין גוטס, איז אַזוי ווי אַן "אָפּגעברענטער קנויט", וואָס האָט נישט פֿאַרווירקלעכט זײַן מיסיע. די מיצוות אַליין, אָן אַ מענטש, וואָס זאָל זיי מקיים זײַן, ברענגען אויך נישט קיין ליכט אין דער וועלט, בלײַבנדיק בלויז אַ טעאָריע.

אַזוי ווי דאָס פֿײַער, איז די מענטשלעכע עקזיסטענץ פֿאַרבונדן מיט שטענדיקע ענדע­רונגען. די געפֿילן און געדאַנקען האַלטן אין איין קומען און פֿאַרגייען; אינעם שטורעם פֿון די איבערלעבענישן, אינעם שטענדיקן באַנײַען דעם אויפֿנעם פֿון דער אַרומיקער וועלט, ווערט אין יעדן מאָמענט געשאַפֿן אַ נײַע פּערזענלעכקייט. דער רבי נחמן בראַצלעווער האָט געזאָגט, אַז אין יעדער רגע פֿאַרלירט דעם מענטש דעם פֿריִערדיקן "זיך", ווערנדיק ממש אַ נײַע באַשעפֿעניש.

ווי עס ווערט דערקלערט אין די קבלה-ספֿרים, רעפּרעזענטירט די גאַנצע סטרוקטור פֿון דער מנורה די אינערלעכע באַציִונגען פֿון פֿאַרשיידענע נשמה-כּוחות; די מנורה איז אַ מין "מאָדעל" פֿונעם מענטשלעכן באַוווּסטזײַן. ווען מע פֿירט דורך אַפֿילו די פּשוטסטע אַקציע, ווערט אין אונדזער מוח "אָנגעצונדן" אַ גאַנצע קייט פֿון פּסיכאָלאָגישע פּראָצעסן: מיר אַנאַליזירן יעדע פּלאַנירטע אַקציע, לאו-דווקא באַוווּסטזיניק, פֿון פֿאַרשיידענע זײַטן, דערגרייכנדיק אַ באַשלוס, צי מע זאָל זי טאַקע אויספֿירן. בדרך-כּלל, ווערן אינעם דאָזיקן פּראָצעס באַטייליקט זיבן אינערלעכע הויפּט-כּוחות, סימבאָליזירט דורך די זיבן ליכט פֿון דער מנורה.

וואָס האָט עס, אָבער, צו טאָן מיט משה רבינו? די תּורה לערנט אונדז, ווי אַזוי צו פֿאַראייניקן אַלע אונדזערע נשמה-כּוחות אויף אַ ריכטיקן אופֿן, כּדי צו ווערן אַ שלימותדיקע, גײַסטיק-באַלויכטענע פּערזענלעכקייט. משה רבינו האָט רעפּרעזענטירט דעם דאָזיקן כּוח פֿון שלימות, וואָס ווערט אָנגערופֿן "דעת" — קענטעניש. ווען אַ מענטש לערנט אויס אַלע פּרטים פֿון אַ קאָמפּליצירטער חכמה, און קאָן זי אָנווענדן כּמעט אויטאָמאַטיש, אָן קיין שווע­רע חשבונות, זאָגט מען, אַז ער איז אַ גוטער קענער פֿון דער דאָזיקער חכמה. משה רבינו איז געווען דער גרעסטער קענער אין חכמת-התּורה, און האָט געוווּסט, ווי אַזוי "אָנצוצינדן" אַלע זיבן נשמה-כּוחות, אָנצופֿילן זיי מיט ג-טלעכן ליכט דורך תּורה און מיצוות.

הגם משה רבינו איז ניפֿטר געוואָרן, האָט ער, צוליב זײַן עבֿודה, געעפֿנט דער כּוח פֿונעם "דעת-התּורה" אין יעדער ייִדישער נשמה. דער­פֿאַר הייבט זיך אָן די הײַנטיקע פּרשה מיט דער פֿראַזע "און דו זאָלסט אָנזאָגן די ייִדן": דו, יעדער פֿון אײַך, און נישט בלויז משה רבינו, קאָן אויפֿוועקן דאָס "פּינטעלע ייִד" אין דער נשמה, דורך דעם "ריינעם איילבערט-אייל" פֿון דער תּורה, צו פֿאַרוואַנדלען די נשמה אין אַן אייביקער "מנורה", אָנצופֿילן אַלע אירע כּוחות מיט ליכטיקייט.