בלויז איין טאָג אינעם יאָר, יום-כּיפּור, מעג נאָר איין מענטש, דער כּהן-גדול, אַרײַנקומען אינעם אינערלעכסטן טייל פֿונעם משכּן אָדער בית-המיקדש, קודש-הקדשים, און אויפֿרייכערן דאָרטן דאָס ספּיציעלע געמיש פֿון געווירצן.
דער קטורת איז געווען דער הייליקסטער טייל פֿון עבֿודת-בית-המיקדש. דער רמב״ם שרײַבט, אַז דער ברען פֿון די קרבנות פֿלעגט פֿאַרשפּרייטן אַ שלעכט גערוך; דערפֿאַר האָט מען אָפּגעפֿרישט דעם בית-המיקדש מיט די ברענענדיקע געווירצן. לויט אַזאַ אָפּטײַטש, קלינגט דער קטורת, לכאורה, בלויז ווי אַ זײַטיקער ענין, אין פֿאַרגלײַך מיט די קרבנות. די אַנדערע מפֿרשים האָבן אָבער געשריבן, אַז אינעם קטורת שטעקן אַ סך טיפֿע סודות.
על-פּי-חסידות, האָבן די טעמי-המיצוות פֿון רמב״ם אויך אַ טיפֿער באַדײַט. דער אינערלעכער עיקר פֿון עבֿודת-הקרבנות, שטעקט אין דער איבערגעגעבנקייט פֿונעם מענטש אַליין. בײַם דאַוונען און אַפֿילו בײַם עסן מיט אַ כּוונה לשם-שמים, איז דער עובֿד-השם "מקריבֿ" זײַן אייגענעם גוף, טראַנספֿאָרמירנדיק זײַנע קערפּערלעכע כּוחות אין רוחניות. אינעם בית-המיקדש האָט מען געקאָנט זען, ווי די בהמות ווערן פֿאַרברענט אויפֿן מזבח; דאָס האָט געהאָלפֿן די ייִדן תּשובֿה צו טאָן, און צו פֿאַרברענען די "בהמישקייט" אין זיך. אַחוץ דעם פּסיכאָלאָגישן עפֿעקט, האָבן די קרבנות געהאַט אויך אַ סך מיסטישע באַדײַטן, בתּוכם — צו באַפֿרײַען די "פֿינקלעך" פֿון מענטשלעכע נשמות, "פֿאַרכאַפּט" אין בהמות.
ווען מע ברענט אויס די "בהמישע נאַטור" אין זיך, האָט מען צו טאָן, פֿונדעסטוועגן, מיט בהמישקייט און גשמיות. דאָס טראַנספֿאָרמירן גשמיות איז גופֿא אַ גשמיותדיקער פּראָצעס. דער קטורת איז אויך געווען אַ געמיש פֿון גשמיותדיקע געווירצן; ס׳איז אָבער אַ מער איידעלע מדרגה אין גשמיות, וואָס ברענגט אַרויס אַ רוחניותדיק הנאה-געפֿיל בײַ דער נשמה, און איז מסוגל צו מבטל זײַן די רעשטלעך פֿון "בהמישקייט".
וואָס האָט עס, אָבער, צו טאָן מיטן הײַנטיקן יום-טובֿ, פּסח? אַפֿילו אַ "כּל-שהוא" חמץ מאַכט קאַליע אַ גאַנצן טאָפּ. חמץ סימבאָליזירט גאווה און עגאָיִזם; אַפֿילו אַ קליין ביסל גאווה קאָן מאַכן די גאַנצע פּערזענלעכקייט "חמצדיק". די מיצווה פֿון עסן מצה, "דאָס ברויט פֿון אַן אָרעמאַן", ברענגט אַרײַן אין דער נשמה תּמימות און באַשיידנקייט; דערפֿאַר היטן זיך אָפּ די ייִדן, בפֿרט די חסידים, פֿון אַלע ספֿקדיקע מאכלים, וואָס האָבן בלויז אַ חשש פֿון חמץ, כּדי זיך נישט אָנצושטעקן מיט אינערלעכער "חמצדיקייט".
צווישן די אינגרעדיִענטן פֿונעם קטורת איז געווען "מעלה-עשן" — אַ ספּעציעלער שטאָף, וועלכער האָט געהאַט דעם כּוח צו פֿאַרשפּרייטן דעם רויך פֿון די אַנדערע געווירצן. ווי עס שטייט בײַ די חז״ל, איז געווען גענוג צוצוגעבן צום געווירץ-געמיש אַפֿילו אַ קליין ביסל — "כּל-שהוא" — פֿונעם דאָזיקן שטאָף. אינעם גײַסטיקן זין, האָט דער "מעלה-עשן" געפּועלט פּונקט להיפּוך צום חמץ; פּונקט אַזוי ווי חמץ, וואָס סימבאָליזירט גאווה, קאָן קאַליע מאַכן און אַרײַנברענגען "בהמישקייט" אין דער ייִדישער נשמה, האָט "מעלה-עשן" געהאַט פּונקט אַ פֿאַרקערטן עפֿעקט; אַפֿילו אַ ביסל שײַכות צום עכטן רוחניות קאָן "אויסברענען" דאָס גערוך פֿון דער עגאָיִסטישער בהמישקייט.
געוויינטלעך, איז מען מקיים ערבֿ־פּסח, די מיצווה פֿון ביעור-חמץ, וואָס דערמאָנט, אין געוויסע אַספּעקטן, די דערהויבענע עבֿודה פֿונעם קטורת. הײַיאָר וועט ערב-פּסח אויסגעפֿאַלן שבת, דערפֿאַר פֿאַרברענען מיר דעם חמץ מיט אַ טאָג פֿריִער, פֿרײַטיק אינדערפֿרי. פֿונדעסטוועגן, בלײַבט דער עיקר-מיצווה פֿון ביעור-חמץ פֿאַרבונדן מיט ערב-יום-טובֿ.
דער גײַסטיקער באַדײַט פֿון ביעור-חמץ, האָט אַ שײַכות מיט דער היינטיקער פּרשה. אין ספֿרי-חסידות שטייט, אַז ווען מע איז בודק-חמץ, זאָל מען זיך אויך "אַ גריבל טאָן" אינעם אייגענעם כאַראַקטער, ווי אַזוי זיך אָפּצורייניקן פֿונעם "אינערלעכן חמץ", גאווה און פֿאַרגרעבטקייט.
ווען מע פֿאַרניכט דעם חמץ, זאָל מען זיך פֿאָרשטעלן, אַז מע ברענט דערמיט אויס אַלע שלעכטע מידות אין זיך. דער ביעור-חמץ קאָן העלפֿן פּטור צו ווערן פֿון גאווה און פֿאַרגרעבטקייט, כּדי מיט אַ ריין האַרץ צוצוקומען צום פּסחדיקן סדר. מצה איז אַן אומגעוויינטלעכער מאכל, וואָס ברענגט מער הנאה דער נשמה, ווי דעם גוף; דערפֿאַר איז דער פּסח-סדר אויך מסוגל צו באַפֿרײַען די נשמה פֿון "בהמישקייט", און אַרײַנצוברענגען דאָס ליכט פֿון רוחניות.