די ערשטע העלפֿט פֿון דער הײַנטיקער טאָפּלטער פּרשה הייסט "נצבֿים" — "איר שטייט". משה רבינו האָט פֿאַרזאַמלט אַלע ייִדן — זקנים און קינדער, מענער און פֿרויען, אײַנגעבוירענע און גרים, מנהיגים פֿון גאַנצע שבֿטים און פּשוטע האָלצהעקער — און דערקלערט, אַז זיי זענען אַלע גלײַך פֿאַרן אייבערשטן, און טראָגן דאָס אַחריות איינער פֿאַרן צווייטן.
ווײַטער אין דער פּרשה, וואָרנט משה רבינו, אַז אין דער צוקונפֿט וועט דאָס ייִדישע פֿאָלק צעשפּרייט ווערן איבער דער וועלט, און וועט לײַדן פֿונעם גלות. סוף־כּל־סוף, וועט אָבער קומען די גאולה, און זיי וועלן זיך אומקערן קיין ארץ־ישׂראל.
דערנאָך ווערט דערקלערט, אַז די תּורה און אירע מיצוות זענען פּראַקטיש און אַקטועל. די תּורה איז נישט אין הימל, און נישט אויף יענער זײַט ים, נאָר דווקא אין דער וועלט, "אין דײַן מויל און אין דײַן האַרץ".
בײַם סוף פֿון פּרשת־נצבֿים ווערט באַהאַנדלט דער ענין פֿון בחירה־חפֿשית. דער באַשעפֿער גיט דעם מענטש אַ ברירה אויסצוקלײַבן צווישן לעבן און טויט, ברכה און קללה. די תּורה רופֿט דעם מענטש אויסצוקלײַבן דאָס לעבן, "ובחרתּ בחיים", אָבער דווקא נאָך זײַן אייגענער ברירה.
אין דער סדרה "נצבֿים" האָט משה רבינו צונויפֿגערופֿן די ייִדן צו זיך. דער צווייטער העלפֿט פֿון דער טאָפּלטער פּרשה הייסט "וילך" — "און ער איז געגאַנגען". משה אַליין איז געקומען צו די ייִדן, און דערמאָנט זיי, אַז ער איז שוין אַלט הונדערט און צוואָנציק יאָר, און וועט באַלד שטאַרבן. די חז״ל זאָגן, אַז דאָס איז געווען דער לעצטער טאָג פֿון זײַן לעבן.
רש״י דערקלערט, אַז משה רבינו איז געבליבן ביזן סאַמע טויט געזונט און שטאַרק. ער האָט אָבער געוווּסט, אַז זײַן לעבנסוועג קומט צום סוף, און געמאָלדן, אַז נאָך זײַן טויט וועט זײַן תּלמיד, יהושע בן-נון, אַרײַנפֿירן דאָס ייִדישע פֿאָלק קיין ארץ־ישׂראל.
ווײַטער ווערט דערציילט וועגן דער מיצווה פֿון "הקהל", וואָס האָט אויך צו טאָן מיטן אַחדות פֿונעם פֿאָלק, אַזוי ווי די ערשטע פּסוקים פֿון "נצבֿים". יעדע זיבן יאָר, בײַם אָנהייב פֿונעם נײַעם שמיטה־פּעריאָד, דעם ערשטן טאָג חול־המועד סוכּות, פֿלעגן אַלע ייִדן — מענער, פֿרויען און קינדער — זיך פֿאַרזאַמלען אינעם בית־המיקדש, כּדי צו הערן, ווי דער קיניג לייענט פֿאָר זעקס געוויסע פֿראַגמענטן פֿון דער תּורה.
בײַם סוף פֿון דער פּרשה, האָט משה געוואָרנט די ייִדן, אַז אויב זיי וועלן נישט היטן די מיצוות, וועט דער אייבערשטער אויסבאַהאַלטן פֿון זיי זײַן פּנים. דאָס הייסט, אַז ווען מע געפֿינט זיך אין אַ שוואַכן גײַסטיקן מצבֿ, איז שווער צו דערזען דאָס געטלעכע ליכט אין דער וועלט און אין דער אייגענער נמשה. פֿונדעסטוועגן, ווי די תּורה זאָגט פֿאָרויס, וועלן די ייִדן נישט פֿאַרגעסן די תּורה אַפֿילו אינעם שווערסטן מצבֿ, און וועלן, סוף־כּל־סוף, תּשובֿה טאָן און געלייזט ווערן פֿונעם גלות.
ביידע טיילן פֿון דער הײַנטיקער פּרשה רעדן וועגן ענלעכע זאַכן; מע קאָן אָבער באַמערקן, אַז אין "נצבֿים" ווערט דער אַקצענט געשטעלט אויף אַזעלכע געזעלשאַפֿטלעכע ענינים ווי אַחדות און קעגנזײַטיקע אַחריות, ווען דער עיקר־ענין פֿון "וילך" איז דאָס לעבן פֿון אַ יחיד.
משה רבינו רעדט וועגן תּשובֿה דעם לעצטן טאָג פֿאַר זײַן טויט, ווען ער ווייסט שוין אַליין, אַז ער האַלט בײַם שטאַרבן; אַזאַ סצענע פֿון "מעמענטאָ מאָרי" איז גוט צוגעפּאַסט צו די קומענדיקע ימים־נוראָים. די פּרשה "נצבֿים" ווערט יעדעס יאָר געלייענט פֿאַר ראָש־השנה. די מפֿרשים דערקלערן, אַז די גרויסע פֿאַרגאַמלונג פֿונעם גאַנצן ייִדישן פֿאָלק, וואָס משה רבינו האָט צונויפֿגערופֿן, כּדי צו דערקלערן זיי דעם ענין פֿון אַחדות, איז מרמז אויף דעם קומענדיקן יום־טובֿ.
"אַתּם נצבֿים היום כּולכם" — "איר שטייט הײַנט אַלע פֿאַרן אייבערשטן". דווקא די ימים־נוראָים זענען די טעג, ווען אַלע ייִדן, פֿרומע און וועלטלעכע, קומען צוזאַמען אין דער שיל אַרײַן, אַרויסווײַזנדיק אַזאַ אַחדות, ווי אין דער הײַנטיקער פּרשה.
אין דער אמתן, נעמט אַרום דאָס אַלגעמיינע אַחדות און אַחריות די גאַנצע מענטשהייט, הגם משה האָט צונויפֿגעזאַמלט בלויז זײַן פֿאָלק, כּדי צו דעמאָנסטרירן דעם דאָזיקן ענין אויף אַ מער בולטן און פֿאַרשטענדלעכן אופֿן. ראָש־השנה איז דער טאָג, ווען אָדם־הראשון איז באַשאַפֿן געוואָרן, ווי עס דערקלערן די חז״ל. על־פּי־קבלה, זענען אַלע מענטשן "ברעקלעך" פֿון אָדמס נשמה.
צוויי יום־טובֿים געפֿינען זיך אויף די פֿאַרקערקע "פּאָלוסן" פֿונעם ייִדישן קאַלענדאַר: פּסח און ראָש־השנה. דער חודש ניסן ווערט אויך באַטראַכט ווי אַן אָנהייב פֿונעם יאָר, און ווערט אָנגערופֿן "ראָש־השנה למלכים", ווײַל דווקא פֿונעם דאָזיקן חודש פֿלעגט מען רעכענען די יאָרן זינט דעם קיניגס אַרויפֿקומען אויפֿן טראָן.
די חסידישע ספֿרים דערקלערן אָבער, אַז אינעם "ראָש־השנה למלכים" שטעקט אויך אַן אַלגעמיינער רמז וועגן יציאת־מצרים. ווען די ייִדן זענען אַרויס פֿון דער מיצרישער שקלאַפֿערײַ, איז יעדער פֿון זיי געוואָרן אַן אומאָפּהענגיקער מענטש, אַ קיניג פֿאַר זיך. ניסן איז די צײַט, ווען אַלע ייִדן פּראַווען זייער פּערזענלעכע פֿרײַהייט, ווי מע זעט פֿונעם אַלגעמיינעם אינדיווידואַליסטישן שטייגער פֿון דער סדר־נאַכט און חג־הפּסח בכלל. בדרך־כּלל, פּראַוועט מען פּסח משפּחותווײַז; אין אַ טייל חסידישע קהילות עסט מען אַפֿילו בלויז בײַ זיך אין דער היים.
דער יום־טובֿ ראָש־השנה איז פּונקט פֿאַרקערט. הגם די היימישע סעודה איז אויך וויכטיק, קומט פֿאָר די עיקר־עבֿודה אין דער שיל, מיט אַ גרויסן עולם. די הויפּט־ענינים פֿון דער הײַנטיקער פּרשה זענען אויך פֿאַרבונדן מיטן אַחדות צווישן די מענטשן, מיטן קעגנזײַטלעכן אַחריות, מיט דעם פּראַקטישן באַדײַט פֿון דער תּורה, וועלכע ווערן אויסגעדריקט, קודם־כּל, אין די מיצוות "בין אָדם לחבֿרו" — מעשׂים־טובֿים, וואָס איין מענטש זאָל טאָן פֿאַרן צווייטן. אַפֿילו אין דער פּרשה "וילך", וווּ עס גייט אַ רייד וועגן משה רבינוס לעצטן טאָג, שטייט דער אַקצענט אויף דער פֿאַרזאַמלונג פֿונעם גאַנצן פֿאָלק.
דער חודש ניסן איז אַ "ראָש־השנה" פֿאַרן יחיד; ראָש־השנה איז דער באַשאַפֿונג־טאָג פֿון אָדם־הראשון, וואָס זײַן נשמה נעמט אַרום די גאַנצע מענטשהייט. דער געדאַנק וועגן דעם גרויסן הימלישן מישפּט איבער דער גאָרער וועלט ברענגט די מענטשן צוזאַמען; מע בעט מחילה און מע פֿאַרגיט איינער דעם צווייטן די עוולות.
אין אַ געוויסן זין, קאָן מען זאָגן, דער "אינדיווידואַליזם" פֿונעם פּסח און דער "קאָלעקטיוויזם" פֿון ראָש־השנה זענען צוויי דיאַמעטראַלע היפּוכים; ביידע יום־טובֿים "דרייען זיך" אָבער איינער אַרום דעם צווייטן אינעם גאַנג פֿונעם יאָר, און זענען ביידע פֿאַרבונדן מיטן באַגריף פֿון "ראָש־השנה".
אין דער אמתן, איז ראָש־השנה אויך אַ יום־טובֿ פֿון אַ יחיד. יעדער מענטש הייסט דאָך אויך "אָדם". דורך דער פּערזענלעכער עבֿודה פֿון יחידים, ברענגען מיר צום תּיקון דעם גרויסן "אָדם" — די מענטשהייט בכלל.