לאַנגווײַליקע מענטשן זײַנען אַליין לאַנגווײַליק. איך בין פֿון די געבענטשטע, איך האָב נישט קיין צײַט צו לאַנגווײַליקן זיך. מסתּמא האָט עס צו טאָן מיט דער כּסדרדיקער אינוואַזיע פֿון אָן אַ שיעור טראַכט־קעמערלעך. האַלט איך אין איין טראַכטן. פֿאַרשטייט זיך, אַז מ’קאָן טראַכטן פֿון פֿאַרטרײַבן דעם טאָג מיט אַ גענעץ און פֿאַרקערט, מ’קאָן טראַכטן פֿון וואַנען די פֿיס וואַקסן, מ’קאָן טראַכטן פֿונעם גרעסטן פֿאַרטראַכטן פֿון תּוהו־ובֿוהו און פֿאַרגעסן ווי זיך אַן עצה צו געבן דערמיט. געווען אַ צײַט ווען אַ רבי האָט זיך צוגעאייגנט אַ מוכיח, און יענער האָט אים באַדאַרפֿט מוסר זאָגן; אַמאָל טאַדלען, אַמאָל אויסרעדן ווען דער רבי האָט פֿאַרגעסן זײַן דרך־הישר, און געהאַלטן, אַז ער האָט אָנגעכאַפּט גאָט בײַ דער באָרד. איז אפֿשר האָט דער פֿאַרטראַכטער אונדזערער וואָס ווײַלט אין זיבעטן הימל פֿאַרגעסן צו מאָל אָפּצושטעלן דעם בראשיתדיקן תּוהו־ובֿוהו, לעבן זײַן כּסא־הכּבֿוד, אַ מוכיח, וואָס זאָל אים וועקן און טאַדלען און דער עיקר באַזינען זיך.
עס געדענקט זיך מיר, ווען מײַן טאַטע בא בימים, און איז אַרײַן אין דער קליאַטקע פֿון זיקנה, ווען ער איז געוואָרן טויב און איך בין געווען געצוווּנגען צו קאָמוניקירן מיט אים דורך שריפֿט אויף אַ ווײַסער טאַבעלע, פֿלעגט ער זיך קלאַפּן קאָפּ אין וואַנט און ליאַרעמען:
"ווען איך וואָלט כאָטש אויפֿגעהערט צו טראַכטן!"
פֿלעג איך פֿאַראומערט ווערן און אויך טראַכטן, וואָס וואָלט טאַקע דעמאָלט געווען. ווען מײַן ליבער טאַטע וואָלט אויף אַן אמת אויפֿגעהערט צו טראַכטן, וואָלט ער נאָך אַלץ געווען דער זעלבער טאַטע?
ווי אַ קינד פֿלעגט מיך דער טאַטע פּילנעווען מיט רייד, שלעפּן אין רוסישן קינדער־טעאַטער, צו קינדער־פֿילמען, אין צירק, ער פֿלעגט מיך לערנען צו שפּילן שאָך. ער האָט שטאַרק הנאה געהאַט פֿון פּילנעווען מײַן קינדהייט.
הײַנט געפֿין איך זיך אין פֿלאָרידע אויפֿן זומער, אין אַ קליין שטעטעלע וואָס הייסט "קאָרמאַל־ספּרינגס", דאָס לאַנגווײַליקסטע אָרט אויפֿן ערדקוגל. עס פֿעלט מיר דאָ פֿון גאָרנישט. די זון שײַנט דאָ טעגלעך, און גייט אונטער אין דער זעלביקער צײַט, אַ נודנע זון. איך קוק אַראָפּ יעדן פֿרימאָרגן פֿון מײַן וועראַנדע אויפֿן עלפֿטן שטאָק און זע דעם זעלבן נודנעם גאָלף־פּאַרק, באַצירט מיט גרינע לאָנקעס, קליינע אָזערעס, קליינע וועלדלעך, קאַטשקעס וואָס שפּאַצירן מיט זייער קליינוואַרג, פֿייגל וואָס צווישטשען אויס גאַנצע סערענאַדעס געצילט זייער ווײַבערישן מין. אָבער ווי לאַנג קען מען זיצן אויף דער וועראַנדע און באַוווּנדערן די שיינע נאַטור, צוקוקנדיק זיך ווי דערוואַקסענע מענער און פֿרויען, אָנגעטאָן אין ווײַסע יוגנטלעכע הײַזעלעך, מענער אין קאַפּיטאַנסקע היטעלעך, וואָס האָבן שוין פֿון לאַנג אָנגעוווירן זייערע מיידלשע יאָרן און בחורישן גלאַנץ, לויפֿן נאָך אַ באַלעמל מיט לאַנגע שטעקעלעך, און אַזוי פֿאַרווײַלט מען דעם לאַנגווײַל.
און ווי עס שיקעוועט זיך, שליס איך זיך אָן אין אַ "שרײַבער־קאַפֿע" וואָס טרעפֿט זיך יעדן פֿרײַטיק אין דער פֿרי. דער צונויפֿקום באַשטייט פֿון אַ טוץ פֿרויען און מענער, אין די מיטעלע יאָרן, און צווישן זיי עלטערע לײַט. מענטשן מיט אַספּיראַציע צו דערלאַנגען ליטעראַרישע סחורה אויף ענגליש, פֿאַרשטייט זיך. צווישן זיי געפֿינען זיך נישקשהדיקע פּאָעטן, נאָוועליסטן, הומאָריסטן, אויטאָ־ביאָגראַפֿיסטן, חורבן־באַשרײַבונגען און אַפֿריקאַנער רײַזע־באַשרײַבונגען פֿון סאַפֿאַריס און אַוואַנטורעס מיט ווילדע נאָזהאָרנס, גאָרילעס און טיגערס. צווישן זיי, מער פֿרויען ווי מענער; אַ סך פֿון זיי — אַלמנות; צווישן די מענער — אַלע באַווײַבטע.
דעם סוף־וואָך האָבן פֿיר פֿון אונדז באַשלאָסן צו טרעפֿן זיך אין אַ ייִדישן רעסטאָראַן. דאָ מוז מען באַשטעלן אַ טיש מיט שעהען פֿון פֿריִער, ווײַל ס’איז דאָ תּמיד געפּאַקט. איך באַשטעל מײַן בייגל מיט לאַקס און וואַרט אומגעדולדיק אויפֿן אינטערעסאַנטן שמועס. נאָך אַלעמען, מ’האָט דאָ צו טאָן מיט באַגאַבטע און אינטערעסאַנטע פֿרויען.
דער רעסטאָראַן איז געפּאַקט, די קעלנערס און קעלנערקעס לויפֿן אַרום פֿאַרשמײַעט מיט פֿולע טאַצן טעלער מיט קניידלעך מיט יויך, ריזיקע סענדוויטשן מיט "פּאַסטראַמי" און "קאָרנביף", זויערע אוגערקעס, געפּרעגלטע קאַרטאָפֿל מיט סאַלאַטן. אויף מײַן לינקער זײַט זיצט די הויכע האַריעט, מיט איר שוואַרץ־געפֿאַרבטן קאָפּ האָר, וואָס זעט אויס אויף איר ווי זי וואָלט געטראָגן אַ שוואַרץ טעפּל אויפֿן קאָפּ. זי האַלט זיך אין איין פּאָרען זוכנדיק עפּעס אין איר טײַסטער, און ווען זי געפֿינט די פֿאָטאָגראַפֿיע פֿון איר קאַץ, צעגייט זי פֿון נחת:
"דאָס איז מײַן אויג אין קאָפּ," פֿאַלט זי אַרײַן אין אַן עקסטאַז, "זי הייסט קוקי," שעפּטשעט זי מיר אַרײַן אין אויער, איך זאָל, חלילה, נישט פֿאַרלירן קיין וואָרט צוליב דעם רעש אין רעסטאָראַן. "שטעל דיר פֿאָר, מײַן קוקי עפֿנט אַליין די טיר פֿון מײַן טעראַסע, וואַרט אויף מיר ווען איך נעם אַ דוש, מרוקעט ווי זי וואָלט מיר געוואָלט עפּעס זאָגן, און איך פֿאַרשטיי איר יעדן מרוק, זי גלעט מײַן קנעכל מיט איר ווײַסער פֿעל, אָט איז דאָס בילד, איז זי נישט אַ קראַסאַוויצע?"
איך קוק אויף דער קאַץ און פֿאַרשטיי, אַז זי האָט מסתּמא קיין מאָל נישט געהאַט קיין קינדער, איז די קאַץ איר קינד.
אַנטקעגן מיר זיצט דזשאַניס, זי איז שטאַרק באַחנט און אַן אמתע פֿרויען־צימער. די שוואַרצע בלוזקע שטאַרק דעקאָלטירט, אַרום איר האַלדז אַ שווערער באַגאַזש מיט בלישטשענדיקער צירונג, אַ קליינוווּקסיקע דאַמאָטשקע, מיט הויכע אָפּצאַסן, גאָר אַ פֿײַנע פּאָעטעסע מיט אַ קאָמפּליצירטער לעבנס־באַשרײַבונג. זי האָט שוין ביז אַהער באַגראָבן דרײַ מענער, אויפֿגעכאָוועט זעקס קינדער, יאָרן־לאַנג געהאַט אַן אַנטיקן־געשעפֿט. הײַנט איז איר פּנים פֿאַרוויאַנעט, זי עסט און שווײַגט, זופּט איר קאָקאַ־קאָלאַ מיט אַ שטרוי אָן שום אינטערעס, צום סוף פּלאַצט זי אויס:
"מײַן אייניקל זיצט אין תּפֿיסה!"
"אוי געוואַלד!" — שרײַען מיר אַלע דרײַ אויס אין איין קול — "ער האָט, חלילה, עמעצן דערהרגעט?" — ווילן מיר וויסן.
"ניין! ניין! ער איז גלאַט אַ נאַר, אַ בהמה פֿון אַ בחורל. ער דערציילט, אַז עמעצער האָט געקלונגען בײַם גלעקל פֿון זײַן דירה, געזען אַ מיידל, האָט ער זי אַרײַנגעלאָזט. האָבן זיך דערווײַל אַרײַנגעריסן דרײַ באַנדידטן, אים געשלאָגן מכּות־רצח, אויסגעראַבעוועט אַלץ פֿון דער דירה און פֿאַרשוווּנדן. ווען ער איז געקומען צו זיך האָט ער גערופֿן די פּאָליציי און פֿאַרשריבן אַלע פּרטים פֿונעם אָנפֿאַל, ביז איינער פֿון די פּאָליציסטן האָט אים געפֿרעגט צי ער פֿאַרמאָגט געווער, האָט דער אידיאָט זיי צוגעפֿירט צום שופֿלאָד און געוויזן, אַז איינער פֿון זײַנע פֿרײַנד האָט עס אַמאָל באַהאַלטן. געהערט אַזאַ מעשׂה האָט מען אים אַרעסטירט, זיצט ער. מ’האָט אים פֿאַרמישפּט אויף נײַן חדשים און איך ווער ממש משוגע!"
אַלע האָבן מיט איר מיגעפֿילט, נישט געוווּסט ווי זי צו טרייסטן. די פֿערטע, יהודית, איז משוגע אויף יאַגד. זי איז שוין געווען אויף איין סאַפֿאַרי אין אַפֿריקע, און איצט גרייט זי זיך צו פֿאָרן קיין אוגאַנדע צוזאַמען מיט איר בוזעם־פֿרײַנדינע האַריעט. פֿאַר דער קלוגער קאַץ וועט מען דינגען אַ קאַץ־ניאַנקע, און ביידע וועלן אַוועק קיין אוגאַנדע אויף יאַגד. בײַם לעצטן וויזיט האָבן זיי פֿאַרפֿעלט צו פֿאָטאָגראַפֿירן די טיגערס, די ווילדע חזירים מיט די העלפֿאַנדן; דער עיקר, דעם מאָמענט ווען אַ טיגער באַפֿאַלט אַ זעברע און מאַכט פֿון איר קרעפּלפֿלייש, ביז עס בלײַבט נישט פֿון איר קיין סימן פֿון עפּעס וואָס האָט אַמאָל געלעבט.
איז ערשטנס, באַפֿאַלט מיך אַ צער־בעלי־חיים געפֿיל און אַן אומעט. אויפֿן טעלעוויזיע־עקראַן האַלט מען אין איין איבערגעבן, אַז עס בושעוועט אין אוגאַנדע דער "איבאָלײַ־ווירוס" און מענגעס מענטשן פֿאַלן דאָרט ווי די פֿליגן. און דאָ זיץ איך צווישן אַזוי־גערופֿענע אינטעליגענטע דאַמעס, וועלכע גיבן אויס מאַיאָנטקעס אויף צו שיסן בילדער פֿון טיגערס וואָס פֿאַרצוקן און זשיראַפֿן־וועגעטאַריער.
אַהיים קומענדיק שטוין איך פֿון די אַמעריקאַנער — ייִדישע פֿרויען — באַגאַבטע שרײַבערינס און פּאָעטעסעס, וואָס זוכן באַגײַסטערונג אַזש אין אַפֿריקע. זײַנען זיי אויף אַזוי פֿיל פּוסט און ס’איז זיי אויף אַזוי פֿיל לאַנגווײַליק, אַז מ’זוכט צו פֿאַרווײַלן די ליידיקייט, די איינטאָניקייט פֿון לעבן. נאָך אַלעמען פּירעזשקעס, לעקעך און צימעס ווערט אויך דערעסן, מ’ווערט זאַט פֿון איבערעסן זיך. דער אמת איז, אַז מענטשן מיט אינטערעס זײַנען טראַכטנדיקע מענטשן. פֿאַראַן אַזעלכע אויך. מ’דאַרף זיי נאָר קענען געפֿינען.