בריוו פֿון אליעזר שטיינבאַרגס אַ חסיד
חשובֿע רעדאַקציע פֿון "ווײַטער",
כ׳קען ניט אויסדריקן מײַן פֿרייד (ווי אליעזר שטיינבאַרגס אַ חסיד), ווען כ׳האָב געזען אין "ווײַטער" זײַן מעשׂהלע "די סוכּה־שער" [1].
נאָר ווײַל די סוכּה־שער איז באַגלייט מיט אַ "1" ברענגט עס מיך צו גלויבן, אַז ס׳וועט זײַן אַ המשך. כ׳פֿאַרשטיי, אַז ס׳וועלן נישט ווערן געדרוקט אַלע מעשׂהלעך, דעריבער בעט איך אײַנשליסן אין המשך "דער פֿאָרזיכטיקער האָן", וואָס איז נאָך מײַן מיינונג דער "שיר־השירים" פֿון א. שטיינבאַרגס מעשׂהלעך; ווי אויך "חוקרל־הויקערל".
מיט דאַנק, אַבֿרהם
דער פֿאָרזיכטיקער האָן
רגעצוווּ־ניט נאָענט, ניט ווײַט,
אויף אַ בערגל אין דער זײַט,
אָפּגערוקט פֿון ברייטן שליאַך
שטייט אַ שטיבעלע פֿון סכך,
ווי פֿון דר׳ערד אַרויסגעוואַקסן,
צווישן מאָן און הויכע פֿלאַקסן.
דאָרטן צווישן פֿלאַקס און מאָן
וווינט אַ קאָטער מיט אַ האָן;
הייסט דער קאָטער פֿעטער קיץ
און דער האָן רב מיצלמיץ.
ניט פֿון הײַנט — שוין זיבן יאָר
דאָרט אין שטיבל וווינט דאָס פּאָר
און ס׳האָט קיינער ניט געוווּסט.
פּלוצעם קיצן זיך פֿאַרגלוסט
גאָר אַ פֿעסקע מיט אַ טראָלד
און אַן אוירינגל פֿון גאָלד,
(ווער־זשע וואָלט דאָס ניט געוואָלט!)
פֿאָרט ער אויפֿן יאָר־יאַריד,
(אַז מע קען, פֿאַרוואָס־זשע ניט?)
פֿאָרט און נעמט דעם האָן ניט מיט.
בײַ דער שטוב געלאָזט דעם האָן
און ער זאָגט אַזוי אים אָן:
"לעבן שטיבעלע אַרום
דרייט דער פֿוקס, דער פֿוקס זיך אום;
מיט אַ גראָבן קאַנטשיק שמײַסט ער,
איבער באַרג־און־טאָלן רײַזט ער,
וווּ אַ האָן כאַפּ־כאַפּ אין טײַסטער.
זיץ־זשע שטיל און זײַ־זשע קלוג,
טו אין פֿענצטער ניט קיין קוק,
מיט די פֿליגל טו קיין פּליעסקע
און זיך גאָרגלען1 דאַרף מען ניט!
נו, איך אײַל זיך צום יאַריד:
איך מוז קויפֿן מיר אַ פֿעסקע
און אַ רינג צום רעכטן אויערל,
זײַ געזונט! פֿאַרשליס דאָס טויערל!"
"זיי געזונט און פֿאָר געזונט!
שטעל ניט אָפּ זיך מיטן הונט!"
* * *
הייס. אינדרויסן ברענט די היץ,
אויפֿן מאַרק דרייט אום זיך קיץ
אין דער טערקיש־רויטער פֿעס.
באַלד וועט ווערן אַ מעת־לעת,
ער דאָס אוירינגל נאָך דינגט:
"קויף מיך!" רעדט עס און סע ווינקט,
נאָר דער פּרײַז! פּס, פּס, אַ פּרײַזל!..
און דער פֿוקס דאָרט לעבן הײַזל
שווײַגט דערווײַל ניט, ניין, ער קלינגט
מיט צוויי טעצעלעך און זינגט:
"צדיקל, צדיקל,
פֿײַער־רויטיק ספּאָדיקל,
ראָצעמאָרענע[2] זשופּעצע,
סאַמעט־גרינע יופּעצע[3],
שטעק אַרויס דאָס פּיסקעלע,
שענק איך דיר אַ קרישקעלע!
קינדערלעך געזעסן,
קוילעטשלעך געגעסן,
קרישקעלעך געבליבן,
קיינער ניט געקליבן."
וויי, דער האָן ער האַלט ניט אויס,
שטעקט דאָס פּיסקעלע אַרויס,
שפּרינגט דאָס פֿיקסל אויף די טרעפּ
און — דאָס הענדעלע שליפּ־שלעפּ!
נאָך פֿון יאָרן, אַלטע טעג,
היט אַ צלם יענעם וועג,
שטייט אויף אים אַ קוקוּווייקע.[4]
שרײַט דער האָן אויס: "קוקורייקע!"
אוי, וואָס שטייסטו אויפֿן צלם?
פֿלי צום קאָטער און דערצייל אים:
"נאַריש פֿיקסל מיט אַ ברעקל
קלוגן האָן פֿאַרנאַרט אין זעקל."
און רב קיץ פֿאַרשטויבט, פֿיטשנאַס[5] ער
לעשט דעם דאָרשט מיט זאָדעוואַסער,
און ער וואָרטשעט: "ניט קיין קאַלטס!"
און דאָס רינגל דינגט ער אַלץ;
וויל מען פֿופֿצן גיט ער פֿערצן.
נו, הכּלל, אַן עק, אינקורצן:
אָט, אָט, אָ, סע האַלט בײַם קויפֿן —
הענדעם־פּענדעם נעמט ער לויפֿן
איבער דעכער, איבער שטיבער,
איבער קוימענס, איבער גריבער,
ווי אַ קײַלעכל פֿון ביקסל
פֿליט ער — טרעפֿט דאָס כיטרע פֿיקסל.
זיך מיט שטײַפֿקייט אײַנגעצויגן,
און אַ שפּרונג דעם פֿוקס אין ד׳אויגן!
טראָגן פֿײַער גרינע שפּינען —
ביידע אויגן אויסגערונען!
(נו, דער פֿוקס גערעוועט, קינדער!)
לאָזט שוין אָפּ דעם האָן, דער בלינדער.
און דער האָן פֿאַרחלשט נעבעך,
קוים, קוים פֿרעגט ער: "טויט, צי לעב איך?"
ענטפֿערט אים רב קיץ קיין וואָרט ניט,
שפּעט, די זון שטייט אויף קיין אָרט ניט,
שוין געזעצט זיך, באַלד פֿאַרגייט זי;
כאַפּט דעם האָן ער אויף דער פּלייצע
און — אַוועק, אין דאָרף געלאָפֿן.
איז נאָך דאָס אַפּטייקל אָפֿן,
קויפֿט ער דאָרטן אין אַפּטייקל,
וואַסערלעך פֿון טײַך חדקל[6]
אין צוויי גרויסע גרינע פֿלאַשן
און ער נעמט דעם חבֿר וואַשן.
ווערט דער האָן ווי נײַ געבוירן
און קריצט אויס אויף אַלע טוירן
מיט זײַן שפּיציק־שאַרפֿן נאָגל:
"גוט צום הוסט אַ גאָגלמאָגל.
נעמט דיך אַ פֿאַרקילונג שטעכן —
רוף דעם שפּרעכער זאָל ער שפּרעכן!
זאָגט מען דרײַ מאָל "האָרע־קאָרע",
פֿעלט זיך אויכעט אַ נעהאָרע[7],
און אַפֿילו אַ "זאַדישקע".[8]
וואָס געפֿערלעך? נאָר אַ קרישקע!"9
אָט אַזוי דער האָן פֿאַרשריבן,
און אַליין זיך וואָרט געגעבן:
ער קיין קרישקע עסט ניט מער,
און אַפֿילו ניט קיין קער...
און דעם צווייטן טאָג שוין פֿאַסט ער.
און ער לייגט צו "הופּקע־פֿלאַסטער",
זיך די וווּנדן צו פֿאַרהיילן...
ווער ווייסט שענערס — זאָל דערציילן!
[6] חדקל (כידעקל) — אַ טײַך
אין מיטל־מיזרח
[7] נעהאָרע (עין־הרע) — "גוט אויג",
אָבער געמיינט פֿאַרקערט — אַ בייז אויג