די פּרשה שמות הייבט זיך אָן מיטן דערציילן וועגן דעם גלות מצרים, ווי יעקבֿ און זײַנע קינדער האָבן אַראָפּגענידערט אין מצרים: "ואלה שמות בני ישׂראל הבאים מצרימה וגו׳" — און דאָס זײַנען די נעמען פֿון די בני ישׂראל, וואָס זײַנען געקומען אין מצרים. און עס ווערן אויסגערעכנט זייערע נעמען: ראובֿן, שמעון, לוי און אַזוי ווײַטער. איז מערקווירדיק, אַז דער מדרש (שמות רבה א, ה) זאָגט גאָר אויף דעם: "על שם גאולת ישׂראל נזכּרו כּאן", אַז זייערע נעמען ווערן דאָ דערמאָנט אין שײַכות גאָר מיט דער גאולה; און אין המשך פֿון דעם ענין טײַטשט דאָרט דער מדרש אויספֿירלעך, ווי יעדער נאָמען פֿון די שבֿטים איז מרמז אויף דער גאולה.
דער מדרש וויל דערמיט באַוואָרענען און אונטערשטרײַכן, אַז כאָטש די פּרשה פֿאַרנעמט זיך מיט דער ירידה אין מצרים און מיט דעם אָנהייב פֿונעם גלות מצרים, זײַנען אָבער דאָך אין דעם באַהאַלטן די קערנדלעך פֿון דער גאולה. נאָך מער: נישט בלויז איז שוין דעמאָלט געווען אײַנגעזייט דער וואָרצל פֿון דער גאולה פֿון מצרים (ווי דער מדרש געפֿינט דערויף דעם רמז אין נעמען פֿון די שבֿטים), נאָר אויך די צוקונפֿטיקע גאולה שלמה איז אָנגעוווּנקען אין נעמען פֿון די שבֿטים, ווי מע געפֿינט, למשל, דעם רמז אין דעם נאָמען ׳יוסף׳, וואָס האָט דעם טײַטש: צוגעבן נאָך — און דאָס מיינט, אַז דער אויבערשטער וועט צוגעבן די ייִדן נאָך אַ גאולה פֿון דעם מלכות־הרשעה, אַזוי ווי ער האָט זיי אויסגעלייזט פֿון מצרים.
אין אַנדערע ווערטער: די יציאה, דער אַרויסגאַנג פֿון די ייִדן פֿון מצרים האָט אין זיך אַ קשר אויך מיט דער צוקונפֿטיקער גאולה. יציאת־מצרים איז נישט קיין איינמאָליקער אויסלייז; זי איז וואָרצלדיק פֿאַר דער ווײַטערדיקער גאולה.
אָט דער ענין וועט ווערן פֿאַרשטאַנדיק דורך די רייד פֿון אַ משנה אין ברכות (א, ח). אין דער תּורה שטייט געשריבן (ראה טז, ג): "למען תּזכּור את יום צאתך מארץ מצרים כּל ימי חייך" — אַז דו זאָלסט געדענקען דעם טאָג פֿון יציאת־מצרים אַלע טעג פֿון דײַן לעבן. אין דער תּורה איז דאָך אויסגערעכנט גענוי יעדעס וואָרט און יעדער אות. ווען די תּורה וואָלט אָנגעזאָגט מע זאָל געדענקען יציאת־מצרים אין די טעג פֿון דײַן לעבן, וואָלט מען דאָך שוין במילא געוווּסט, אַז דאָס מיינט אַלע טעג. לערנט אײַן די משנה אַזוי: "ימי חייך — הימים; כּל ימי חייך — להבֿיא הלילות" — ׳ימי חייך׳ (די טעג פֿון לעבן) מיינט די טעג; "כּל ימי חייך" (דאָס וואָרט "כּל") קומט צוצוגעבן אויך די נעכט. דאָס הייסט, אַז מ׳דאַרף געדענקען, דערמאָנען יציאת־מצרים אויך אין די נעכט. "וחכמים אומרים: "ימי חייך — העולם הזה; כּל ימי חייך להבֿיא לימות המשיח" — די ׳חכמים׳ האַלטן אַנדערש (און לויט געוויסע מפֿרשים גיבן זיי צו נאָך מער), אַז בײַנאַכט דאַרף מען נישט דערמאָנען יציאת־מצרים, און אַז דער "כּל (ימי חייך)" קומט צוגעבן נישט די נעכט, נאָר די טעג ווען משיח וועט שוין ברענגען די גאולה (וואָרעם אָן דעם פּסוק וואָלט מען אָנגענומען, אַז נאָך דער גאולה שלמה דורך משיח צדקנו האָט שוין נישט קיין אָרט צו דערמאָנען די קלענערע גאולה פֿון יציאת־מצרים).
אין די רייד פֿון דער משנה קומט צום אויסדרוק דער גאָר טיפֿער באַטײַט פֿון יציאת־מצרים, וואָס דערפֿאַר דאַרף מען דאָס דערמאָנען סײַ אין די טעג, סײַ אין די נעכט (לויט איין דעה), און אַפֿילו אין די משיח־טעג.
גיט חסידות צו פֿאַרשטיין דעם פּנימיותדיקן באַטײַט פֿון יציאת־מצרים, ווי דאָס איז נישט בלויז אַן איינמאָליקער ענין. ׳מצרים׳ איז פֿונעם לשון ׳מיצר׳ און גבֿול — ענגשאַפֿט, באַגרענעצונג. דערמיט ווערט געמיינט די גײַסטיקע באַגרענעצונגען און ענגשאַפֿטן וועלכע הערשן אין עולם־הזה — און אויפֿן מענטשן ליגט די פֿליכט פֿון ׳יציאת־מצרים׳ — אַרויסצוגיין און זיך באַפֿרײַען פֿון די וועלטלעכע ענגשאַפֿטן און באַשרענקונגען אינעם גײַסטיקן לעבן.
לערנט אונדז די משנה, אַז אָט דער אָנזאָג צו געדענקען די אויפֿגאַבע אַרויסצוגיין פֿון דעם גײַסטיקן ׳מצרים׳, איז גילטיק סײַ אויף די ׳ימים׳, די טעג, ווען ס׳איז ליכטיק — דאָס הייסט, ווען ג־טלעכקייט לײַכט אין דער וועלט (ווי אין דער צײַט ווען דער בית־המקדש איז געווען גאַנץ), און סײַ אין די נעכט, ווען דאָס ג־טלעכע ליכט איז פֿאַרהוילן, באַהאַלטן, באַזונדערס — אין די פֿינצטערע גלות־תּקופֿות. אין יעדער צײַט, אין אַלע אומשטענדן דאַרף אַ ייִד זיך אָנשטרענגען און זיך באַמיִען אַרויסצוגיין פֿון דעם הערשנדיקן ׳מצרים׳ אין זײַן רוחניותדיקן לעבן, אַזוי אַז דאָס ג־טלעכע ליכט זאָל אַרײַנשײַנען אין זײַן נפֿש.
די ׳חכמים׳ גיבן נאָך צו און שטרײַכן אונטער, אַז אָט די אויפֿגאַבע פֿון ׳יציאת־מצרים׳ (אין רוחניות) וועט זײַן אויך גילטיק נאָך דעם ווי משיח וועט קומען. פֿאַר וואָס? אויך נאָך משיחס קומען וועלן נאָך אַלץ עקזיסטירן (ביז אַ באַשטימטער צײַט) געוויסע נאַטור־באַגרענעצונגען אין דער וועלט. דעריבער וועט נאָך אַלץ נייטיק זײַן דער ענין פֿון ׳יציאת־מצרים׳, בכדי די ג־טלעכע אַנטפּלעקונגען זאָלן דורכדרינגען אַלע ענינים פֿון עולם־הזה און נישט זײַן אָפּגעריסן פֿון דער וועלט.
דאָס איז אייגנטלעך געווען דער ציל פֿון דער ירידה פֿון ייִדן אין גלות מצרים — אַז דווקא פֿונעם גלות און דערדריקונג, פֿונעם מצרישן חושך זאָל זיך אַדורכשפּאַלטן דאָס ליכט פֿון דער גאולה. דערפֿאַר געפֿינען מיר, ווי דער מדרש לערנט אונדז, אַז שוין בײַם אַראָפּנידערן אין מצרים האָבן מיר אין די נעמען פֿון די שבֿטים אָנדײַטונגען אויף דער גאולה.
אילו זכינו, ווען מיר וואָלטן זוכה געווען, וואָלט די גאולה פֿון מצרים פֿאַרוואַנדלט געוואָרן אין דער פֿולקומער גאולה און מיר וואָלטן נישט האָבן מער קיין גלות. אָבער די זינד־מעשׂים פֿון די ייִדן אין דער צווישנצײַט האָבן אָפּגעשטויסן די גאולה שלמה אויף טויזנטער יאָרן. האָפֿן מיר אָבער, אַז איצט, זײַענדיק אויסגעלײַטערט טויזנטער יאָרן אינעם לאַנגן, פֿינצטערן און ביטערן גלות, איז שוין זיכער געקומען די צײַט צו דערמאָנען יציאת־מצרים אין די גאולה־טעג במהרה בימינו!