פֿונעם אייביקן קוואַל

בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה האָט דער אייבערשטער געהייסן אַבֿרהם אָבינו צו פֿאַרלאָזן זײַן היימלאַנד, און צו גיין אין ארץ-כּנען. דערמאָלט האָט אַבֿרהם אָבינו נאָך געהייסן אַבֿרם; ערשט שפּעטער, ווי עס ווערט דערציילט ווײַטער אין דער פּרשה, האָט דער באַשעפֿער צוגעגעבן צו זײַן נאָמען דעם אות "הא", וואָס סימבאָ­ליזירט די קומענדיקע השפּעה פֿון זײַנע קינדער, דאָס ייִדישע פֿאָלק, איבער דער גאַנצער וועלט. ווי עס שטייט אינעם פּסוק, איז דער נאָמען אַבֿרהם אַ פֿאַרקירצונג פֿון דער פֿראַזע "אָבֿ להמון גוים" — "דער פֿאָטער פֿון אַ סך פֿעלקער".

דער אייבערשטער האָט געזאָגט צו אַבֿרהמען "לך לך" — דו זאָלסט גיין פֿון דײַן היימלאַנד אינעם לאַנד, וואָס איך וועל דיר ווײַזן. די ווערטער "לך לך" קענען אויך אָפּגעטײַטש ווערן ווי "גיי צו זיך". ווי עס שטייט אינעם מדרש, ווען אַבֿרהם אָבינו האָט געלעבט אין זײַן היימשטאָט אור-כּשׂדים, איז ער על-פּי-נס געראַטעוועט געוואָרן פֿון די רדיפֿות פֿונעם בייזן קיניג נמרוד, וועלכער האָט אים אַרײַנגעוואָרפֿן אין אַ ברענענדיקן קאַלך-אויוון פֿאַר דעם, וואָס ער האָט זיך אָפּגעזאָגט צו בוקן זיך צו עבֿודה-זרה און האָט צעבראָכן זײַן טאַטנס געטשקעס.

דער מדרש זאָגט, אַז אַבֿרהמס טאַטע, תּרח, איז געווען אַ גרויסער שׂר בײַם קיניג נמרוד, דערפֿאַר האָט ער געקאָנט מאַכן אַ גוטע קאַריערע אין נמרודס קיניגרײַך; אָבער, צוליב זײַן גלייבן אינעם באַשעפֿער, איז אַבֿרהם-אָבינו אויפֿגעשטאַנען קעגן די גראָבע, אַכזריותדיקע גלייבענישן און פֿירעכצער פֿון זײַן דור. בעת זײַן לעבן אין אור-כּּּשׂדים און חרן, האָט אַבֿרהם אָבינו פֿאַרשטאַנען, אַז דאָס גשמיותדיקע לעבן באַשטייט פֿון איין ליידן און שוועריקייטן, און אַז די עכטע לעבעדיקייט קומט דווקא פֿון אינעווייניק; דערמאָלט האָט אים דער אייבערשטער געזאָגט "לך לך" — גיי צו זיך, צו דעם אינערלעכן עצם פֿון דײַן נשמה.

ווען אַ מענטש יאָגט זיך נאָך אַ מאַטע­ריעלן דערפֿאָלג, זוכנדיק זײַן "ביסעלע גליק", טרעפֿט ער זיך כּסדר אָן אויף נײַע שטרויכלונגען און שווערי­קייטן. דער רמח״ל, רבי משה־חיים לוצאַטו, און אַנ­דערע גרויסע צדיקים דער­קלערן, אַז דער אייבערש­טער האָט געשאַפֿן די וועלט, כּדי צו ברענגען אַ תּענוג די באַשעפֿענישן — דערפֿאַר באַשטייט טאַקע דער תּכלית פֿונעם מענטשלעכן לעבן אין "גליק". אָבער, כּל-זמן מע איז אָפּגעריסן פֿון רוחניות, און מע יאָגט זיך בלויז נאָך מאַ­טעריעלע זאַכן, בלײַבט דער אמתער, אייבי­קער תּענוג, צוליב וועלכן דער אייבערשטער האָט באַשאַפֿן דעם מענטשן, אַ נישט-דערגרייכלעכער ציל; אַדרבה, ווערן די גשמיותדיקע תּענוגים כּסדר פֿאַרוואַנדלט אין אַנטוישונג, זאָרג און צרות.

ווי עס שטייט אין פּרקי-אָבֿות, "רײַך איז דער, וואָס איז צופֿרידן מיט זײַן חלק". דאָס געפֿיל פֿון צופֿרידנקייט קומט דווקא פֿון רוחניות, פֿונעם אינעווייניקסטן עצם-נשמה, און קען נישט דערגרייכט ווערן דורך מאַטעריעלע מיטלען, וואָס זענען בכּוח צו פֿאַרשאַפֿן בלויז אַ צײַטווײַליקן דמיון פֿון "עשירות".

דער ציל פֿון אַלע מיצוות באַשטייט אינעם "אָנטאַפּן" דעם אייגענעם גײַסטיקן עצם, וואָס געפֿינט זיך תּמיד אין דבֿקות מיטן באַשעפֿער, און וווּ עס שטעקט דאָס אמתע גליק און לעבן. דאָ מוז מען אָבער באַמערקן אַ גאָר וויכטיקן מאָמענט: אויב אַ מענטש, בעתן מקיים זײַן אַ מיצווה, טראַכט צוליב זײַן אייגענעם גײַסטיקן תּענוג, קען ער אַרײַנפֿאַלן אין עגאָיזם, און געכאַפּט ווערן אין דער נעץ פֿון כּמו-רוח­ניותדיקע האַלב-גשמיותדיקע יאָגענישן.

כּדי אויסצומײַדן אַזאַ "גײַסטיקן עגאָיזם", זענען די מיצוות געגעבן געוואָרן אין אַ פֿאָר­מע פֿון "באַפֿעלן", הגם דער אייבערשטער האָט זיי געגעבן צוליב אונדזער אייגענער טובֿה. מע טאָר אָבער אויך נישט באַטראַכטן דעם באַשעפֿער בוכשטעבלעך ווי אַ "האַר", וואָס צווינגט זײַנע אונטערטעניקע אויסצו­פֿירן זײַנע פֿאַרלאַנגען און באַדערפֿענישן. אַזאַ מחשבֿה קען אויך גרינג אַראָפּברענגען דעם עובֿד-השם אין אַ הגשמה, אין אַ פֿאַרגרעבטן באַנעם פֿון רוחניות. דערפֿאַר האָט דער אייבערשטער געזאָגט אַבֿרהמען, ער זאָל גייט "צו זיך", צו זײַן אייגענעם גײַסטיקן עצם, אָבער אויף אַ אופֿן, וואָס "איך וועל דיר ווײַזן" — נישט טראַכטנדיק וועגן זיך אויף אַן עגאָיסטישן אופֿן. די חסידישע צדיקים האָבן דערקלערט, אַז דער עצם-נשמה איז תּמיד בטל, צעשווענקט אינעם ג-טלעכן ליכט; בײַם פּערזענטלעכער "לך לך" פֿון יעדן עובֿד-השם, אויפֿן אמתן "וועג צו זיך", ווערט מען דווקא פּטור פֿונעם געוויינטלעכן עגאָ, וואָס יאָגט זיך תּמיד נאָך צײַטווײַליקע זאַכן, וואָס ברענגען נישט קיין עכטע, אייביקע טובֿות.

ס׳איז אויך כּדאַי צו באַמערקן, אַז דער אייבערשטער האָט נישט געזאָגט אַבֿרהמען, ער זאָל זיך פֿאַרנעמען בלויז מיט אינער­לעכע גײַסטיקע ענינים; אַדרבה, האָט ער אים אָנגעזאָגט צו גיין אין אַ קאָנקרעט אָרט, צוליב קאָנקרעטע צוועקן. דער צוועק פֿונעם פּערזענלעכן "לך לך" פֿון יעדן ייִד באַשטייט נישט אין אַנטלויפֿן פֿון גשמיות, נאָר אין טראַנספֿאָרמירן די גאַנצע וועלט אין אַן אָרט, וווּ ג-טלעכקייט ווערט אַנט­פּלעקט אין אַלע זאַכן. דער בוכשטעבלעכער "לך לך", דער וועג אין דער וועלט, איז תּמיד פֿאַרבונדן מיטן אינערלעכן גײַסטיקן וועג. בײַם מקיים זײַן אַ מיצווה, בײַם שאַפֿן אַ מער ליכטיקע וועלט פֿאַר די אַנדערע, קאָן מען זיך דווקא דערנעענטערן צום אייבערשטן און צום אייגענעם עצם-נשמה.