אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערט דערציילט וועגן די צוויי זין פֿון אהרן־הכּהן, נדבֿ און אַבֿיהוא, וועלכע זענען אומגעקומען צוליב דעם, וואָס זיי האָבן געבראַכט אַ "פֿרעמד פֿײַער" אינעם משכּן. ווען נדבֿ און אַבֿיהוא האָבן דערזען, ווי אַ פֿײַער פֿון הימל איז אַראָפּ און "אויפֿגעגעסן" די קרבנות, האָבן זיי באַשלאָסן צו ברענגען אינעם משכּן אַן אייגענעם קטורת (ווײַרעך); דאָס פֿײַער איז ווידער אַראָפּ פֿון הימל, אָבער דאָס מאָל זענען זיי אַליין פֿאַרברענט געוואָרן.

אינעם חומש ווערט אָנגעוויזן, אַז נדבֿ און אַבֿיהוא זענען געווען, אין דער אמתן, צדיקים, און האָבן געמיינט צו טאָן אַ מיצווה. זיי זענען דאָך געווען כּהנים, און האָבן געהאַט רעכט אַרײַנצוקומען אינעם משׂכּן און צו ברענגען דעם קטורת. ווי אַזוי קען אַ מענטש באַשטראָפֿט ווערן פֿאַר אַ זאַך, וואָס ער טוט לשם־שמים, מיט אַ גוטער כּוונה? אינעם תּנ"ך טרעפֿן זיך דאָך אַ סך פֿאַלן, ווען געוויסע מעשׁים, וואָס זעען אויס צומאָל אַפֿילו ווי בפֿירושע עבֿירות, ווערן פֿאַררעכנט פֿאַר גרויסע מיצוות, צוליב דער ריינער מאָטיוואַציע. פֿאַרוואָס זשע זענען אַרהנס זין אומגעקומען אויף אַזאַ טראַגישן אופֿן?

דער מדרש זאָגט, אַז נדבֿ און אַבֿיהוא האָבן געליטן צוליב דעם, וואָס זיי זענען אַרײַן אינעם הייליקן משכּן שיכּורערהייט; דער "זוהר" באַטאָנט אָבער, אַז אינעם מידבר איז נישט געווען בנימצא קיין ווײַן, דערפֿאַר האָבן זיי, מסתּמא, נישט געקענט זײַן שיכּור אינעם בוכשטעבלעכן זין.

על־פּי־קבלה איז דער קטורת פֿאַרבונדן מיט אַ גאָר הויכער גײַסטיקער מדרגה, וואָס איז העכער פֿון אַלע גרענעצן און כּללים. נדבֿ און אַבֿיהוא האָבן געפּרוּווט צו דערגרייכן די דאָזיקע מדרגה, דערפֿאַר זענען זיי אַרײַנגעקומען אינעם משכּן מלא־שׂמחה, "גײַסטיק־שיכּור". די עבֿודה אינעם משכּן האָט אָבער געפֿאָדערט זייער אַן איידעלן באַלאַנס צווישן דעם ראַציאָנעלן שׂכל און דער אומראַציאָנעלער אינטויִציע; הגם נדבֿ און אַבֿיהוא האָבן זיכער געוווּסט וועגן דעם, האָבן זיי זיך אָפּגעקערט אַ ביסל צו ווײַט פֿון דער ראַציאָנעלער זײַט — דעריבער איז זייער קטורת פֿאַררעכנט געוואָרן פֿאַר אַ "פֿרעמד פֿײַער" און האָט זיי אַליין פֿאַרברענט.

די חסידישע קאָמענטאַרן באַטאָנען, אַז נדבֿ און אַבֿיהוא זענען טאַקע געווען דערהויבענע, הייליקע מענטשן; אָבער, דווקא צוליב זייער הויכער מדרגה, ווי אויך צוליב דער באַזונדערער וויכטיקייט פֿון דער עבֿודה אינעם משכּן, האָט זייער קליינער טעות גורם געווען אַזאַ שטאַרקע "רעאַקציע". מע קען עס פֿאַרגלײַכן מיט געוויסע גשמיותדיקע ענינים, וווּ די טעותים פֿון געוויסע מענטשן, וואָס טראָגן דאָס אַחריות פֿאַר פֿאַרשיידענע וויכטיקע זאַכן — למשל, דאָקטוירים, פּילאָטן פֿון עראָפּלאַנען אָדער אינזשענירן פֿון נוקלעאַרע רעאַקטאָרס — קענען גורם זײַן אַ גרויסן שאָדן סײַ פֿאַר זיך אַליין, סײַ פֿאַר די אַנדערע. די רוחניותדיקע ענינים, אַזעלכע ווי עבֿודת־המשכּן, פֿאָדערן נאָך מער אַחריות און אינערלעכער קאָנצענטראַציע, ווײַל כּדי זיי דורכצופֿירן ווי געהעריק, מוז מען האָבן נישט בלויז די נייטיקע "טעכנישע" קענטענישן און דערפֿאַרונג, נאָר אויך גײַסטיקע ריינקייט, ריכטיקע מאָטיוואַציע און אינטויִציע.

רבי נחמן בראַצלעווער האָט מסביר געווען, אַז עס זענען דאָ צוויי אומראַציאָנעלע אַספּעקטן פֿון דער מענטשלעכער נשמה: "יין המשׂמח" ("דער ווײַן, וואָס מאַכט פֿריילעך") — די "איבערראַציאָנעלער", פּאָזיטיווער כּוח פֿון אינטויִציע; און "יין המשכּר" ("דער ווײַן, וואָס מאַכט שיכּור") — די פֿאַרגרעבטע, "אונטערראַציאָנעלע" אינסטינקטן. הגם אין געוויסע צײַטן — למשל, פּורים און שׂמחת־תּורה, ווען די ייִדישע שׂמחה האָט נישט קיין גרענעץ — ווערן די דאָזיקע צוויי כּוחות "צונויפֿגעשמאָלצן", מוז מען אין ס׳רובֿ פאַלן צעטיילן די דאָזיקע צוויי אַספּעקטן. לויט רבי נחמנען, האָבן נדבֿ און אַבֿיהוא זיך נישט ריכטיק באַנוצט מיט דעם "יין המשכּר".

אינעם ספֿר "בית יעקבֿ" באַטאָנט דער צווייטער איזשביצער רבי, יעקבֿ לײַטנער, אַז נדבֿ און אַבֿיהוא האָבן אַליין געוואָלט שטאַרבן. ווען זיי האָבן דערגרייכט דעם טיפֿן דבֿיקות (פֿאַראייניקונג) מיט דעם אייבערשטן, האָבן זיי נישט געוואָלט בלײַבן אין עולם־הזה, און דערפֿאַר האָבן זיי אַליין אויסגעקליבן דעם טויט אינעם "ג־טלעכן פֿײַער". די תּורה זאָגט אונדז אָבער, אַז זיי האָבן זיך נישט ריכטיק אויפֿגעפֿירט, ווײַל דער עיקר־צוועק פֿונעם מענטשלעכן לעבן באַשטייט אין אַראָפּברענגען ג־טלעכקייט אין עולם־הזה, כּדי צו שאַפֿן אַ בעסערע, מער באַגײַסטערטע וועלט, און נישט אין אַנטלויפֿן פֿונעם מאַטעריעלן לעבן.

אין דעם איז טאַקע באַשטאַנען די גאַנצע עבֿודה פֿונעם משכּן און, שפּעטער, פֿונעם בית־המיקדש. אַ טייל מענטשן מיינען, אַז די קרבנות, וואָס מע פֿלעגט ברענגען אינעם בית־המיקדש, זענען געווען אַ מין "מתּנות" פֿאַרן אייבערשטן, ער זאָל מוחל זײַן זײַנע באַשעפֿענישן. הגם אַזאַ מיינונג האָט אויך אַ געוויסן זין, פֿון אונדזער סוביעקטיוון קוקווינקל, האָט זי ווייניק צו טאָן מיט דעם אינערלעכן, קבלהדיקן באַדײַט פֿון די קרבנות. דער אייבערשטער איז די אמתע נאַטור פֿון אַלע זאַכן אין דער וועלט, דער קוואַל פֿון אַלע כּוחות, וואָס דערמעגלעכן אונדזער עקזיסטענץ; די ענדלאָזיקע ג-טלעכקייט, וואָס איז מחוץ אַלע מענטשלעכע באַגריפֿן און באַציִונגען, דאַרף פֿון אונדז נישט קיין "מתּנות". אונדזער צוועק איז, אָבער, צו אַנטפּלעקן דעם דאָזיקן קוואַל, דורכצוברעכן אַלע באַגרענעצונגען און אילוזיעס פֿון מאַטעריע, כּדי מתקן צו זײַן, צו באַגײַסטערן און "פֿאַרריכטן" דעם אוניווערס.

דער משכּן און דער בית־המיקדש זענען געווען וועלט־צענטערס פֿונעם דאָזיקן פּראָצעס; די קליינע קוואַנטיטעט פֿון אומבאַלעבטע זאַכן, פֿלאַנצן און בעלי־חיים, וואָס מע האָט דאָרטן מקריבֿ געווען, האָט געהאַט אַ שטאַרקן עפֿעקט אויפֿן גײַסטיקן, און צומאָל אויך אויף דעם מאַטעריעלן מצבֿ פֿון דער גאָרער וועלט. אַחוץ דעם, ווי עס שטייט אין די קבלה־ספֿרים, האָבן אין די בהמות, וואָס האָבן געטראָפֿן אויפֿן מזבח, זיך אָפֿט געפֿונען די מענטשלעכע גלגולים, רעיִנקאַרנירטע נשמות, וועלכע מע האָט געמוזט באַפֿרײַען פֿון דער "געפֿענקעניש". דער צוועק פֿון די קרבנות איז געווען אַ פּאָזיטיווער: נישט צו פֿאַרברענען און פֿאַרניכטן די מאַטעריעלע זאַכן, נאָר צו באַגײַסטערן און באַלויכטן די גאַנצע וועלט דורך געוויסע מיסטישע מיטלען.

הגם הײַנט האָבן מיר נישט קיין בית־המיקדש, גייט דער פּראָצעס פֿונעם "תּיקון" ווײַטער אָן. די חסידות־ספֿרים דערקלערן, אַז יעדער מענטש איז אַ קליינער "בית־המיקדש"; אונזדער טעטיקייט אין דער וועלט, אַרײַנגערעכנט אַזעלכע "פּשוטע" אַקטן, ווי דאָס עסן, ווערט פֿאַררעכנט פֿאַר אַ מין "קרבנות". אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערן איבערגעציילט די חיות, עופֿות, פֿיש און אַנדערע באַשעפֿענישן, וואָס מע מעג און וואָס מע טאָר נישט עסן. די טרייפֿענע חיות זענען טרייף דווקא צוליב דעם, וואָס מיר, מחמת געוויסע אינערלעכע באַגרענעצונגען, זענען נישט מסוגל "אויפֿצוהייבן" דעם אַספּעקט פֿונעם אוניווערס, וואָס זיי רעפּרעזענטירן. דאָס הייסט נישט, אָבער, אַז מע קען עס נישט טאָן דורך אַנדערע, "פֿרידלעכע" אופֿנים, אַחוץ עסן.

אין די קבלה־ספֿרים שטייט אויך, אַז אַפֿילו ווען מע עסט כּשרע בעלי־חיים — אויב מיר באַשליסן צו עסן זיי בכלל — מוז מען תּמיד געדענקען, אַז מיר מעגן עס טאָן בלויז צוליב דער דאָזיקער מיסטישער "פֿאַרריכטונג" פֿונעם אוניווערס. דער פֿריִערדיקער ליובאַוויטשער רבי, יוסף־יצחק שניאורסאָן, האָט דערציילט, אַז זײַן טאַטע האָט אים אַפֿילו נישט געלאָזט אַרויסרײַסן אַ בלימל אינעם פֿעלד אָן אַ סיבה. ס׳איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז ווען די מענטשהייט וואָלט זיך טאַקע באַצויגן מיט אַזאַ אַחריות צו דער נאַטור, ווי אויך, פֿאַרשטייט זיך, איינער צום צווייטן, וואָלט די וועלט זיכער געוואָרן בעסער — אַפֿילו אָן קיין מיסטישע סיבות.