פֿונעם אייביקן קוואַל

דער אייבערשטער האָט געהייסן משה רבינו אין מידבר-סיני איבערצוציילן די ייִדן. דער חומש "במדבר", וועלכן מיר הייבן אָן לייענען די וואָך, איז פֿול מיט חשבונות, און ווערט אָנגערופֿן "ספֿר הפּקודים" — "דער ספֿר פֿון חשבונות". אין דער ענגלישער און אַנדערע ניט-ייִדישע איבערזעצונגען הייסט ער אויך "צאָלן" ("Numbers").

אויב די הײַנטיקע פּרשה האָט צו טאָן מיט חשבונות, פֿאַרוואָס הייבט זי זיך אָן מיטן וואָרט "מידבר"? אין די אַנדערע ערטער אינעם חומש ווערט געוויינטלעך נישט דערקלערט בפֿירוש, וווּ דער אייבערשטער האָט זיך געווענדט צו משה רבינו; וואָס פֿאַר אַ שײַכות האָט דער מידבר צו די חשבונות?

די חז״ל האָבן געזאָגט, אַז כּדי צו פֿאַרשטיין די תּורה, מוז דער מענטש זיך "אויסליידיקן" פֿון זײַטיקע נטיות ווי אַ "מידבר". לכאורה, מיינט עס, אַז מע דאַרף זיך באַציִען צו דער תּורה מיט אַן אָביעקטיוון שׂכל, אָן קיין פּערזענלעכע עמאָציעס און אָפּשאַצונגען. אַזאַ אָפּטײַטש שטימט טאַקע מיטן ענין פֿון "קאַלטע" חשבונות. אינעם פּסוק שטייט אָבער, אַז דער אייבערשטער האָט אָנגעזאָגט משה רבינו "שׂאו את ראש כּל-עדת בני-ישׂראל" — בוכשטעבלעך, "אויפֿ­צוהייבן דעם קאָפּ פֿון אַלע ייִדישע קהילות". ווי עס ווערט דערקלערט אין די חסידישע ספֿרים, האָט דער חשבון דערהויבן יעדן ייִד, צוגעבנדיק זיי אַ פּערזענלעך חשיבֿות.

אויב אַזוי, האָט דער חשבון געדינט פּונקט אַ פֿאַרקערטן צוועק — צו פֿאַרשטאַרקן די סוביעקטיווע זעלבסט-אָפּשאַצונג פֿון די ייִדן. אַ צאָל חסידישע ספֿרים באַטאָנען — בהסכּם מיט אַ סך הײַנטצײַטיקע פֿילאָסאָפֿן — אַז דער מענטשלעכער שׂכל איז פּרינציפּיעל אוממעגלעך צו פֿאַרשטיין וואָס־ניט-איז אָביעקטיוו, ווײַל ער נעמט אויף די אַרומיקע וועלט דורך דעם "פֿילטער" פֿונעם אייגענעם פֿאַרשטאַנד. די גאַנצע וועלט איז אַ גרויסער "טעקסט", אַ מאַניפֿעסטאַציע פֿונעם ג-טלעכן דיבור, וועלכער ווערט אַנטפּלעקט אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים אין יעדער מענטשלעכער נשמה. ווי אַזוי קען מען זיך "אויסליידיקן" פֿון די פּערזענלעכע נטיות, ווען דער גאַנצער מענטשלעכער אויפֿנאַם פֿון דער וועלט איז דורכאויס סוביעקטיוו?

הגם דער מענטש איז נישט בכּוח אויפֿצונעמען די וועלט אויפֿן אַן עכט-אָביעקטיוון אופֿן, מוז מען שטרעבן פּטור צו ווערן פֿון סוביעקטיווקייט. אין פֿאַרשיידענע ספֿרים ווערט אויף פֿאַרשיידענע, צומאָל סתּירותדיקע, אופֿנים דערקלערט, ווי אַזוי מע זאָל לערנען תּורה לשמה; די חסידישע רביים האָבן מסביר געווען, אַז אויפֿן וועג צום גײַסטיקן שלימות זענען דאָ פֿאַרשיידענע מדרגות פֿון "תּורה לשמה". די שטרעבונג צו דערגרייכן אַ מער אָביעקטיווע, מער "מאַטעמאַטישע" תּורה-השׂגה, ווערט גופֿא אָנגערופֿן "לשמה" — הגם, אין דער אמתן, בלײַבט אונדזער אויפֿנאַם תּמיד סוביעקטיוו. די תּורה פֿאָדערט נישט "אויסליידיקן זיך" אינגאַנצן פֿון אייגענע נטיות, נאָר זיי אויסצומײַדן אויף וויפֿל מע קען.

דער צוועק פֿונעם שטרעבן צו פֿאַרוואַנדלען זיך אין אַ "מידבר" איז אָבער ווידער אַ סוביעקטיווער — צו דערגרייכן אַ נעענטערע פּערזענלעכע פֿאַרבינדונג מיט ג-טלעכקייט. ס׳קומט אויס, פּאַראַדאָקסיש, אַז די שטרעבונג צו אָביעקטיווקייט ברענגט צו אַ סוביעקטיוון רעזולטאַט.

ווײַטער אינעם זעלבן פּסוק, וווּ דער אייבערשטער האָט געהייסן "אויפֿצוהייבן דעם קאָפּ" פֿון די ייִדן, שטייט, אַז מע זאָל זיי אויסרעכענען "לגולגלותם", "לויט זייערע שאַרבנס". דער שאַרבן קען באַטראַכט ווערן סײַ ווי אַ טייל פֿונעם קאָפּ, סײַ ווי אַ "דרויסנדיקער" אָביעקט, וואָס רינגלט אַרום און באַשיצט דעם מוח; דערפֿאַר סימבאָליזירט ער דעם גײַסטיקן מצבֿ, וווּ די גרענעץ צווישן זיך און דער וועלט ווערט צע­שווענקט. ווען אַ מענטש "הייבט אויף דעם קאָפּ" ביז אַזאַ הויכער מדרגה, ווערט די דערמאָנטע סתּירה צווישן סוב­יעקטיווקייט און אָביעקטיווקייט בטל; דעריבער שטאַמט דאָס וואָרט "מידבר" פֿונעם זעלבן שורש, ווי "דיבור".