ווייניק איז באַוווּסט וועגן דעם סאָוועטישן דיכטער מענדל אַבאַרבאַנעל. פֿון דעם "נײַעם לעקסיקאָן" דערוויסן מיר זיך, אַז ער איז געבוירן געוואָרן אין 1888 און געשטאָרבן אין 1957. ער האָט געלעבט אין ווײַסרוסלאַנד און ער איז געווען פֿון פֿאַך אַ סטאָליער. ער האָט אָנגעהויבן דרוקן אין מאָסקווע און וויטעבסק אין 1918. ער האָט אַרויסגעגעבן עטלעכע זאַמלונגען לידער אין בוכפֿאָרעם. "זײַן גורל — אומבאַקאַנט", שרײַבט דער "לעקסיקאָן". דאַרפֿן מיר זיך פֿאַרלאָזן אויף געוויסע דאַטן וואָס געפֿינען זיך אין זײַנע לידער וועגן זײַן לעבן און טראַכטן אין זײַן בוך "אַף כוואַליס פֿון צײַט", כאַרקאָוו, 1930.
איינע פֿון די שענסטע קאָמפּאָזיציעס פֿונעם קאָמפּאָזיטאָר בען־יאָמען איז דאָס ליבע־ליד "ס׳איז דער סטעפּ" צו ווערטער פֿון מענדל אַבאַרבאַנעל, צוערשט געדרוקט אינעם קאָמפּאָזיטאָרס זאַמלונג "זינג מײַן פֿאָלק" (1946) און איבערגעדרוקט אין יאָסל מלאָטעקס און מײַן אַנטאָלאָגיע "לידער פֿון דור צו דור". דאָס איז, דאַכט זיך, דאָס איינציקע ליד פֿון אַבאַרבאַנעלן, וואָס מען האָט באַקליידט מיט מוזיק. עס ווערט פּרעכטיק געזונגען פֿון סוזען לעוויטאַן אויף איר קאָמפּאַקט־דיסק.
ס׳איז דער סטעפּ שוין אָפּגעשאָרן,
און שוין אַלץ צונויפֿגענומען,
ליבסטער מײַנער, קום צו פֿאָרן,
איך וועל וואַרטן אויף דײַן קומען, היי!
די אַרבוזן זײַנען צײַטיק,
ס׳גייט די זאַפֿט פֿון זיי אַריבער,
פֿול מיט זיסקייט אָנגעגאָסן,
ווי מײַן האַרץ איז פֿול מיט ליבע.
און די קאַרשן, ליבסטער מײַנער,
זײַנען שוואַרץ ווי דײַנע אויגן,
אָנגעגאָסן אויף די ביימער
און די צווײַגן זיך אַזש בויגן.
קום צו פֿאָרן, ליבסטער מײַנער,
און גענוג שוין אונדז צו טרוימען,
רײַף און צײַטיק איז מײַן ליבע,
ווי ס׳איז צײַטיק מײַנע פֿלוימען.
אַבאַרבאַנעל האָט אַ צאָל פֿאַרשיידענע סטעפּ־מאָטיוון. אין איין ליד לויבט ער דאָס נײַע לעבן אין סאָוועטישן סטעפּ, דערבײַ קוקנדיק קרומלעך אויף דעם פֿריִערדיקן נישט־ערלעכן קרעמערישן לעבן:
האָט אַ טאָג זיך אויסגעשפּרייט אין פֿרײַען סטעפּ,
בלאַנקט די זון און שפּיגלט זיך אין די לעמעשן.
זיצן פּויערטעס בײַם פֿײַער דאָרט און קאָכן טעפּ,
גרויסע טעפּ פֿאַר אַלעמען צום עסן.
זיצן קינדערלעך און שפּילן זיך אַרום,
און קוקן פֿריילעך, ווי דער פֿײַער ברענט און פֿלאַקערט,
די סטעפּעס רופֿן מיך און זאָגן: קום,
זע, וואָס דײַנע ברידער האָבן שוין פֿאַראַקערט.
אויף גרויסע ווײַטן שפּרייט זיך אויס אַ טאָג,
אויף פֿעלד און וואַלד, אויף גרינע בערג און טאָלן;
ווי לאַנג האָסטו, אָ, ברודער, זאָג מיר, זאָג,
געדרימלט קרעמעריש באַ דײַנע וואָג־און־שאָלן!
ווי לאַנג האָסטו, אָ, ברודער, זאָג מיר, זאָג,
אויף אַ קונה אויסגעקוקט די אויגן,
און קונציק־קרעמעריש אַ צי געטאָן די וואָג,
און קונציק נישט דערמאָסטן, נישט דערווויגן?..
איצט זע איך דיך אין גאַנצן נײַ־געבוירן,
אַ נײַער מענטש, אַ נײַער גײַסט, אַ נײַע הויט,
עס שטייט אַ ריז צווישן זאַנגען קאָרן
און עסט געשמאַק זײַן אייגן כּשר ברויט.
אין אַן אַנדער ליד באַדויערן "שׂונאים" וואָס דער אַלטער משה אַרבעט איצט מיט אַ טראַקטאָר און האָט פֿאַרגעסן אין גאָט און ייִדישקייט, אָבער ער "פֿילט זיך נײַ־געבוירן אין אַקערן די ערד":
האָבן ערגעץ שׂונאים משהן שטאַרק באַדויערט,
— נעבעך, אויף דער עלטער ווערט אַ ייִד אַ פּויער!
נעבעך, אויף דער עלטער נאָך אָן גאָט פֿאַרגעסן,
פּסח אויף די פֿעלדער ברויט האָט ער געגעסן!
לאַכט דער אַלטער משה פֿון די אַלטע תּורות,
יונג איז ער געוואָרן, דער אַלטער אַפּיקורס,
זאָלן דאָרטן שׂונאים רײַסן זיך און בילן,
זאָלן דאָרט אין שטעטל שימלען זײַנע תּפֿילין!
דאָ האָט ער דעם טראַקטאָר, דאָ האָט ער די פֿערד,
דאָ האָט ער פֿאַרבונדן זיך אויף אייביק מיט דער ערד!
פֿון די לידער דערוויסן מיר זיך, אַז אַ געוויסע צײַט האָט ער געליטן אין טורמע:
איך בין אַ מאָל געשטאַנען באַ דער גראַטע,
באַטראַכט דעם טאָג, ווי שיין ער איז און העל;
פֿאַרצייכנט האָב איך אויף דער וואַנט די דאַטע
מיט מײַן נאָמען: מ. אַבאַרבאַנעל.
כ׳וועל אין לעבן קיין מאָל נישט פֿאַרגעסן
יענע טורמע־קנעכטשאַפֿט, יענע נויט,
ווען מײַן מאַמע האָט געבראַכט צום עסן
מיר פֿון שטוב דעם לעצטן שטיקל ברויט.
כ׳האָב אַ מאָל אין די סיבירער שנייען
געוווּסט אַ הייסע קעמפֿנדיקע ליד:
אַז אויב מיר וועלן אַקערן און זייען
וועט מוזן קומען ווען אַ צײַט פֿון שניט.
אין זײַן לעבן האָט ער באַגעגנט אַ סך שטרויכלונגען. ער איז דורכגעפֿאָרן אַ סך שטעט, וווּ ער האָט פֿאַרבראַכט אין טורמע:
טעג פֿון געראַנגל,
פֿון היציקע שטרײַטן,
איך האָב אײַך צעטראָגן
אויף כוואַליעס פֿון צײַט.
פֿון וויטעבסק אין מאָלעוו,
פֿון מאָלעוו אין האָמעל,
פֿון האָמעל אין ווילנע,
פֿון ווילנע אין מינסק.
מיר דוכט, איך בין דענסטמאָל
געפֿאָרן אין וואָרשעוו
און האָב זיך געטראָפֿן
אין טורמע אין דווינסק.
דאָרט האָב איך געלאָזן
אַ טייל פֿון מײַן לעבן,
אַ טייל פֿון מײַן אומרו,
וואָס איך האָב פֿאַרמאָגט.
און ערגעץ באַנאַכט
אין אַ שטאָט אין אַ צווייטער
האָט אַן אַלטינקע מאַמע
געוויינט און געקלאָגט.
איך האָב אין מײַן קינדהייט
געוווּסט שוין פֿון עלנט,
איך האָב אין מײַן יוגנט
פֿאַרזוכט שוין די נויט.
צום ערשטן מאָל אָבער
דערהערט האָב איך דאָרטן
דעם שווערן און אײַזערנעם
קלאַנג פֿון דער קייט.
און ווידער געוואַנדערט,
און ווידער געלאָפֿן,
באַטאָג ניט דערעסן,
באַנאַכט ניט דערשלאָפֿן.
־ ־ ־ ־ ־ ־ ־ ־ ־ ־ ־ ־ ־ ־
מיר דוכט, איך האָב דענסטמאָל
געפֿאָרן אין גראָדנע
און האָב זיך געטראָפֿן
אין טורמע אין קאָוונע.
אַבאַרבאַנעל האָט עטלעכע פּאַטריאָטישע לידער; אין איינעם זאָגט ער, אַז אין פֿריִערדיקע צײַטן האָט דאָס לאַנד אים באַהאַנדלט ווי אַ שטיפֿקינד, אָבער איצטער איז ער אַ דינאַמישער אַטאָם אין איר אויפֿבלי:
לאַנד!
איך ווייס, אַז דו האָסט מיך געבאָרן
און אויסגעוואַקסן בין איך אויף דײַן מיסט,
און ווי אַ שטיפֿמאַמע האָסטו מיך געוויגן
מיט דײַנע בריסט.
דאָך בין איך איצטער אויך אַ זויגקינד דײַנער,
וואָס טוליעט זיך צו דיר אין מילדן שויס,
און אויב דו האָסט מיך פֿריִער נישט געצערטלט,
איז איצטער טײַער דיר מײַן יעדער טראָפּן שווייס.
מײַן קינדהייט איז אין הייסן גלוט געלײַטערט,
אין דרייסטן אומרו און אין שטאָלצן מוט,
וויפֿל טעג מײַנע האָסטו פֿאַרברענט אויף שײַטערס?
אויף יעדער פֿונק — אַ הייסן טראָפּן בלוט!
איצט ביסטו די דינאַמיק פֿון מײַן לעבן,
אין שטאָלצן אומרו האָסטו מיך פֿאַרוועבט,
און איך — אַן אַטאָם אין דײַן ריזיקער באַוועגונג,
אַן אַטאָם, וואָס באַוועגט זיך און וואָס לעבט.
מיר ווייסן נישט דעם סוף פֿון מענדל אַבאַרבאַנעלס לעבן. צי איז ער געווען איינער פֿון די פֿאַרפֿאָלגטע סאָוועטישע שרײַבער וואָס האָבן זייער גורל אָנגעטראָפֿן אויף דער טראַגישער ווירקלעכקייט, נישט געקוקט אויף זײַנע פּאַטריאָטישע לויבווערטער? אפֿשר איז ער געווען אַ קרבן פֿון דער אַכזריותדיקער ממשלה פֿון סאָוועטן־רוסלאַנד אַזוי ווי פֿיל אַנדערע.