די ערשטע פּרשה אין דער הײַנטיקער טאָפּלטער סדרה, "מטות", הייבט זיך אָן מיטן ענין פֿון נדרים. דער אייבערשטער האָט אָנגעזאָגט, אַז ווען מע טוט אַ נדר, מוז מען עס מקיים זײַן. "זה הדבֿר" — "דאָס איז די זאַך".
די מפֿרשים דערקלערן, אַז אַזאַ דײַטלעכער אויסדרוק ווײַזט אָן, אַז משה רבינו האָט מקבל געווען די נבֿואה אויף אַ מער קלאָרן אופֿן, ווי די שפּעטערדיקע נבֿיאים. אין פֿאַרגלײַך מיט די אַנדערע אויסדרוקן, וואָס טרעפֿן זיך אָפֿטער אין תּנ״ך, וווּ די נבֿיאים זאָגן: "כה אָמר השם" ("אַזוי האָט געזאָגט דער אייבערשטער"), האָט משה רבינו משׂיג געווען די מיצוות מער דירעקט. פֿאַר אים זענען זיי אַנטפּלעקט געוואָרן ווי קלאָרע זאַכן.
פֿאַרוואָס, אָבער, נוצט די תּורה אויס אַזאַ אויסדרוק דווקא אין שײַכות מיט די נדרים? אין אַ טייל מענטשלעכע קולטורן, ווערן די שבֿועות און נדרים באַטראַכט ווי אַ וויכטיקער, אַפֿילו יסודותדיקער ענין. על־פּי-תּורה ווערן זיי, אָבער, פֿאַררעכנט פֿאַר אַן איבעריקער זאַך און אַפֿילו אַן עבֿירה. מע מעג שווערן אָדער צוזאָגן עפּעס צו טאָן בלויז אין אַזעלכע פֿאַלן, ווען מע קאָן נישט באַהאַנדלען די סיטואַציע מיט אַנדערע מיטלען.
בדרך־כּלל, אָבער, שפּילן די נדרים נישט אַזאַ וויכטיקע ראָלע אין ייִדישקייט. אַדרבה, מוז מען זיי אויסמײַדן אויף וויפֿל מע קען. פֿאַרשטייט זיך, אויב עמעצער גיט טאַקע אַ נדר אָדער סתּם זאָגט צו עפּעס צו טאָן, מוז מען מקיים זײַן דאָס וואָרט. ווײַטער אין דער סדרה ווערן, אָבער, דערקלערט די הלכות פֿון התּרת־נדרים — וואָס מע זאָל טאָן, כּדי מבֿטל צו זײַן אַן אומגעוווּנטשענעם נדר. אינעם טאָג־טעגלעכן ייִדישן לעבן איז התּרת־נדרים, געוויינטלעך, מער אַקטועל, ווי די נדרים גופֿא.
ווען משה רבינו האָט איבערגעגעבן די הלכות פֿון נדרים, האָט ער זיך געווענדט צו די ראָשי־השבֿטים; דערפֿאַר הייסט די הײַנטיקע פּרשה "מטות" — אַ סינאָנים פֿונעם וואָרט "שבֿטים". ביידע סינאָנימען, "שבֿט" און "מטה", מיינען דאָס זעלבע — "צווײַגן". די מפֿרשים זענען אָבער מסביר, אַז אַ "שבֿט" איז אַ לעבעדיקער, בייגעוודיקער צווײַג, און אַ "מטה" איז אַ טרוקענער שטעקן. די ייִדן זענען געווען פֿון אָנהייב אָן אײַנגעטיילט אויף 12 און אַפֿילו מער פֿאַרשיידענע טיילן, אויב מען נעמט באַזונדענס אין באַטראַכט דעם שבֿט־מנשה און דעם שבֿט־אפֿרים, ווי אויך די כּהנים און לוויים. יעדער שבֿט האָט געהאַט אַן אייגענעם דרך אין עבֿודת־השם, אַן אייגענעם "קאָלעקטיוון כאַראַקטער" — און פֿאָרט, זענען זיי אַלע געווען טיילן פֿון איין גאַנצקייט, פֿון כּלל־ישׂראל.
הגם עס זענען 10 ייִדישע שבֿטים מיט איבער 2,000 יאָר צוריק פֿאַרשוווּנדן געוואָרן, און מע ווייסט נאָך אַלץ ניט, וווּ זייערע אייניקלעך געפֿינען זיך, האָט יעדע ייִדישע נשמה, ווי עס ווערט דערקלערט אין די קבלה־ספֿרים, אַ "פֿינקל" פֿון דעם אָדער יענעם שבֿט. די גאַנצע מענטשהייט איז אויך בעצם איין גרויסער "אָרגאַניזם", וואָס יעדער טייל פֿון אים איז טײַער און וויכטיק. מע געפֿינט די פֿאַרבאָרגענע "פֿונקען" פֿון קדושה און ג־טלעכקייט דווקא דורך אַ קאָנטאַקט מיט כּלערליי מענטשן און פֿעלקער — אויב מע זוכט אינעם דאָזיקן קאָנטאַקט טאַקע רוחניות און מענטשלעכקייט.
הגם אין דער הײַנטיקער פּרשה האָט דער אייבערשטער אַליין דערקלערט אַ מלחמה קעגן די מדינים, מחמת די צרות, וואָס זיי האָבן געבראַכט די ייִדן, האָבן מיר שוין באַהאַנדלט אין דער פֿריִערדיקער סדרה, אַז משה רבינוס ווײַב איז אויך געווען אַ מדינית. כּזבי בת צור, די מדינישע פֿרוי, וועלכע איז געווען אינעם "עפּיצענטער" פֿון דער מהומה, האָט אין זיך געטראָגן אַ ייִדישע נשמה, אַ גילגול פֿון יעקבֿס טאָכטער, דינה.
ווי עס ווערט דערקלערט אין די חסידישע ספֿרים, זענען די תּנכ״ישע מלחמות מרמז אויף דעם אינערלעכן קאַמף קעגן די שלעכטע מידות, וואָס יעדער מענטש מוז פֿירן אין זיך. הײַנט, נאָך אַ סך גילגולים און איבערקערענישן, איז די גאַנצע וועלט אויסגעמישט, אינעם גײַסטיקן זין. ווי עס זאָגן די חז״ל, זענען אַ צאָל אייניקלעך פֿון המן־הרשע זיך מגייר געווען און געוואָרן ייִדן; און אַמאָל, חלילה, טרעפֿט זיך דאָס פֿאַרקערטע...
בקיצור, די וועלט איז קאָמפּליצירט און טיילט זיך נישט אַזוי קלאָר אײַן אויף "שוואַרץ און ווײַס". דער עיקר, דאַרף אַ מענטש פֿירן אַן אינערלעכע מלחמה קעגן זײַנע אייגענע חסרונות, און נישט זוכן אַ מום בײַ אַ צווייטן.
די חילוקים צווישן מענטשן קאָנען ברענגען סײַ גוטס, סײַ שלעכטס; אַפֿילו ווען עס גייט אַ רייד וועגן די ייִדישע שבֿטים, וואָס זענען געווען גײַסטיק נאָענט איינער צום צווייטן. ווי מע זעט פֿונעם תּנ״ך, איז נישט תּמיד געווען שלום צווישן די ייִדישע שבֿטים. כּדי צו פֿאַרזיכערן, אַז אַ ראָש פֿון אַ פֿאָלק אָדער אַ שבֿט וועט נישט דאָמינירן אומיושרדיק איבער אַנדערע מענטשן, מוז ער זיך, צומאָל, אײַנשווערן, כּדי צו באַגרענעצן זײַן כּוח. דעריבער, האָט משה רבינו איבערגעגעבן די הלכות פֿון נדרים, צוערשט, דווקא צו די ראָשי־השבֿטים.
דער נאָמען פֿון דער פּרשה ווײַזט אָבער אָן, אַז דער מצבֿ פֿון "מטות", ווען מענטשן פֿירן זיך צומאָל ווי "האַרטע שטעקנס", איז אויך וויכטיק — לכל־הפּחות הײַנט, בזמן־הגלות. אַדרבה, "זה הדבֿר" — "דאָס איז די זאַך". די תּורה לערנט אונדז, אַז דווקא דורך אונדזער לעבן אין דער וועלט, וווּ מע טרעפֿט זיך כּסדר אָן אויף "שטעקנס" און נסיונות, און וווּ אַ מענטש קאָן צומאָל קאָנטראָלירן זײַן אייגענע אויפֿפֿירונג בלויז דורך נדרים און שבֿועות, קאָן מען דווקא דערגרייכן די גרעסטע גײַסטיקע מעלה. שטרענגקייט און אומבייגעוודיקייט קאָן אויך דינען ווי אַ גוטע מידה און העלפֿן צו זײַן אַנטשלאָסן און אָרנטלעך.
רבי מענדל וויטעבסקער שרײַבט אין זײַן ספֿר "פּרי האָרץ" אויף דער הײַנטיקער פּרשה, אַז איידער משה איז צוגעקומען צו זײַן הויכער מדרגה, האָט ער געמוזט באַקעמפֿן אין זײַן נשמה די זעלבע שלעכטע מחשבֿות, וואָס האָבן פֿאַרוואַנדלט בלעם אין אַ באַרימטן רשע. דווקא צוליב דעם, וואָס משה רבינו האָט גובֿר געווען זײַנע אייגענע סתּירות און "שטעקנס", האָט ער זוכה געווען צו ווערן דער גרעסטער נבֿיא.
אינעם צווייטן טייל פֿון דער הײַנטיקער סדרה, "מסעי" ("נסיעות"), ווערט דערציילט, דער עיקר, וועגן די וואַנדערונגען פֿונעם ייִדישן פֿאָלק אינעם מידבר. עס ווערן איבערגעציילט 42 ערטער, וווּ די ייִדן האָבן זיך אָפּגעשטעלט אויף זייער לאַנגן וועג. די חסידישע ספֿרים דערקלערן, אַז יעדעס אָרט איז מרמז אויף אַ געוויסן פּסיכאָלאָגישן מצבֿ אָדער אויף אַ געוויסן נסיון. יעדער מענטש "וואַנדערט אַרום" די דאָזיקע אינערלעכע "ערטער" במשך פֿון זײַן לעבן און, צומאָל, אַפֿילו במשך פֿון איין טאָג. די פּרשה "מסעי" ווײַזט אויך, אַז כּדי צו דערגרייכן דאָס אינערלעכע "הייליקע לאַנד", מוז מען קודם דורכמאַכן אַ לאַנגן וועג אין אַ "מידבר".
די הײַנטיקע פּרשה ווערט געלייענט אינעם טרויעריקן פּעריאָד צווישן י״ז תּמוז און תּשעה-באָב; איר נאָמען, וואָס מיינט, בוכשטעבלעך, "שטעקנס און נסיעות", איז מרמז אויף דעם שווערן מצבֿ פֿון דער איצטיקער גלות־וועלט. צום סוף, אָבער, וועט קומען די צײַט, ווען די מענטשהייט וועט זיך פֿאַראייניקן אין איין לעבעדיקן "בוים", און אַלע "שטעקנס" ווערן זיך פֿאַרוואַנדלען אין "לעבעדיקע צווײַגן".