פֿון דער הײַנטיקער וואָך ביזן סוף יאָר לייענען מיר דעם לעצטן טייל פֿונעם חומש, "דבֿרים", וואָס ווערט אויך אָנגערופֿן "משנה תּורה" — "איבערחזרונג פֿון דער תּורה".
ווען משה רבינוס לעבן איז צוגעקומען צו דעם סוף, אין די לעצטע וואָכן פֿאַר זײַן פּטירה, האָט דער אייבערשטער אים געהייסן איבערצוחזרן די תּורה מיט די ייִדן און צו טאַדלען זיי פֿאַר זייערע עבֿירות, און וואָרענען, זיי זאָלן נישט זינדיקן נאָכן טויט פֿון זייער מנהיג. רש״י דערקלערט, אַז די הײַנטיקע סדרה הייבט זיך אָן מיט מוסר־ענינים; לויט איר תּוכן, האָט זי געזאָלט הייסן "דבֿרי תּוכחה". צוליב דעם כּבֿוד פֿונעם ייִדישן פֿאָלק, אָבער, הייסט זי סתּם "דבֿרים" — "ווערטער" אָדער "זאַכן".
מחמת דער זעלבער סיבה, ווערן אינעם ערשטן פּסוק פֿון דער פּרשה, דערמאָנט אַ צאָל ערטער, וואָס זענען מרמז אויף פֿאַרשיידענע עבֿירות, וואָס די ייִדן זענען באַגאַנגען במשך פֿון זייער וואַנדערונג אינעם מידבר. די עבֿירות גופֿא ווערן, אָבער, נישט דערמאָנט בפֿירוש. למשל, "די זהבֿ", וואָס קאָן איבערגעזעצט ווערן ווי "דאָס גאָלדענע אָרט", דערמאָנט אויפֿן חטא פֿונעם גאָלדענעם קאַלב.
אין דער הײַנטיקער סדרה טרעפֿט זיך, צום ערשטן מאָל אין דער גאַנצער תּורה, דאָס וואָרט "איכה", וואָס ווערט דערמאָנט אינעם חומש "דבֿרים" נאָך פֿיר מאָל. דאָס זעלבע וואָרט טרעפֿט זיך אויך אין דער הײַנטיקער הפֿטורה. משה רבינו האָט געטענהט: "איכה אשׂא לבֿדי טרחכם ומשׂאכם וריבֿכם?" — "ווי אַזוי קען איך אַליין באַהאַנדלען אײַערע טירחות, אײַער משׂא און אײַערע קריגערײַען?". משה רבינו האָט גערופֿן די ייִדישע שבֿטים אויסצוקלײַבן די בעסטע חכמים און מומחים, וואָס זאָלן אָנפֿירן מיטן פֿאָלק און לייזן זייערע פּראָבלעמען.
די וואָך־פּרשיות זענען תּמיד מרמז אויף די געשעענישן פֿון דער צײַט, ווען זי ווערט געלייענט. די קומענדיקע וואָך קומט תּשעה-באָבֿ — דער טאָג, ווען מיר באַוויינען די שוועריקייט פֿונעם גלות און לייענען די מגילת־איכה, וואָס הייבט אָן מיט די ווערטער "איכה ישבֿה בדד" — "ווי אַזוי זיצט די גרויסע שטאָט, וואָס איז אַמאָל געווען פֿול מיט מענטשן, עלנט ווי אַן אַלמנה?".
הגם דאָס וואָרט "איכה", וואָס מיינט "ווי אַזוי", טרעפֿט זיך איצט צום ערשטן מאָל אין דער תּורה, איז אין דער פּרשה "בראשית" פֿאַראַן אַ וואָרט, וואָס האָט אַן אַנדער באַדײַט, אָבער שרײַבט זיך מיט די זעלבע אותיות. ווען אָדם־הראשון האָט געגעסן די פֿאַרבאָטענע פּרי, און זיך אויסבאַהאַלטן אינעם גאָרטן, האָט דער באַשעפֿער אים געפֿרעגט: "איכה" ("אַיעקאָ") — "וווּ ביסטו?"
די חסידישע ספֿרים זאָגן, אַז ווען אַ מענטש ווערט פֿאַרבלאָנדזשעט אין דער פֿינצטערניש פֿון דער וועלט און פֿאַרגעסט זיך אַליין, מוז ער זיך צוהערן צום אינערלעכן קול פֿון ג-ט אין די טיפֿענישן פֿון זײַן נשמה, וואָס רופֿט אים אַרויס, צו דעם וועג, און ווײַזט אים, ווער ער איז און וואָס ס׳איז זײַן צוועק אין דער וועלט.
מע זעט, אַז דאָס וואָרט "איכה", אַפֿילו ווען עס מיינט עפּעס אַנדערש, איז פֿאַרבונדן מיטן ענין פֿון גלות. על־פּי־קבלה, לויט דעם אינערלעכן אַספּעקט פֿון דער תּורה, איז עס ניט בלויז די פֿיזישע וואַנדערונג אָן אַ היים. פֿון אָדם הראשונס צײַטן געפֿינט זיך די גאַנצע וועלט אין אַ צעבראָכענעם, סתּירותדיקן, "פֿאַרלוירענעם" מצבֿ.
אַפֿילו ווען די ייִדן האָבן זיך ערשט געגרייט אַרײַנצוקומען קיין ארץ־ישׂראל, האָט די וועלט שוין געטראָגן דעם טעם פֿון גלות. אַדרבה, קאָנען די ייִדן ברענגען אַ תּיקון צום דעם דאָזיקן מצבֿ דווקא צוליב זייער גײַסטיקער עבֿודה אַרום דער גאַנצער וועלט — נישט בלויז אין אַ געוויס אָרט, נישט בלויז פֿאַר זיך, און אַפֿילו נישט בלויז אין שײַכות צו די אַנדערע מענטשן. כּדי צו ראַטעווען דאָס אייגענע פֿאָלק און די גאַנצע מענטשהייט, מוז מען, קודם־כּל, שטרעבן אַרויסצוקומען פֿונעם פּערזענלעכן אינערלעכן פּלאָנטער, כּדי צו געפֿינען זיך אַליין.
די וועלט איז פֿול מיט סתּירות, שוועריקייטן, קריגערײַען און פּלאָנטער. אַ לייזונג פֿון איין פּראָבלעם שאַפֿט צומאָל אַן אַנדערע. למשל, ווען משה רבינו האָט געהייסן די ייִדישע שבֿטים אײַנצושטעלן אַ סיסטעם פֿון מנהיגים, האָט עס געהאָלפֿן צו לייזן אַ טייל שוועריקייטן.
אַ טייל מנהיגים האָבן, אָבער, געבראַכט נײַע צרות, ווי עס ווײַזט אָן די מעשׂה מיט די מרגלים, וואָס ווערט דערמאָנט ווײַטער אין דער פּרשה. די חשובֿע נשׂיאים פֿון די שבֿטים, וועלכע האָבן גורם געווען גרויסע צרות צו די ייִדן; די חז״ל זאָגן, אַז דער טאָג, ווען די מרגלים האָבן זיך אומגעקערט פֿון זייער אויסשפּיר־מיסיע, איז געווען תּשעה־באָבֿ.
דאָס וואָרט "איכה" קאָן צעטיילט ווערן אויף צוויי באַזונדערע ווערטער: "אי" (וווּ), און "כּה" — "אָט אַזוי". דאָס צווייטע וואָרט איז מרמז אויף שכינה — די ג־טלעכע מאַניפֿעסטאַציע אין דער וועלט. אין דער אמתן, איז דער אייבערשטער איבעראַל; ווי עס פֿלעגט זאָגן דער בעל־שם־טובֿ, "ג־ט איז אַלץ און אַלץ איז ג-ט". ס׳איז אָפֿט גאָר שווער צו דערזען דאָס ג־טלעכע ליכט אינעם פּלאָנטער פֿון דער וועלט.
דאָס וואָרט "כּה" באַצייכנט געוויינטלעך אַ קלאָרע, באַשײַמפּערלעכע זאַך, וואָס מע קאָן אויף איר אָנטײַטלן מיטן פֿינגער און זאָגן: "אָט דאָ איז עס!". ווען מע וואָלט געזען דעם ג־טלעכן צוועק און תּוכן פֿון אַלע זאַכן, וואָלטן מיר ניט געווען פֿאַרפּלאָנטערט. צוליב אונדזער פּלאָנטער, אָבער, קאָנען מיר ניט דערזען רוחניות אַפֿילו דאָרט, וווּ עס ווערט קלאָר און אָפֿן אַנטפּלעקט.
דאָס וואָרט "איכה" איז מרמז אויף דער דאָזיקער סתּירה. אינעם גלות־מצבֿ פֿון דער וועלט ווערט דער מענטש אַזוי פֿאַרפּלאָנטערט, אַז מע מוז פֿרעגן "אי־כה" — "וווּ איז אָט־די זאַך, וואָס האָט געזאָלט זײַן קלאָר און באַשײַמפּערלעך?". הגם די גאולה־צײַטן זענען נאָך נישט געקומען, מוזן מיר תּמיד שטרעבן אַרויסצוקומען פֿון אונדזער אינערלעכן גלות, און שטרעבן צו ענטפֿערן ערנסט, לשם־שמים, אויף דער פֿראַגע "איכה", אין די ביידע זינען פֿונעם וואָרט — צו שטרעבן צו געפֿינען זיך אַליין, אונדזער אמתן אָרט און צוועק, און צו געפֿינען די הייליקע שכינה אַרום זיך און אין זיך, כּדי צו "צעשאָקלען" די ווענט פֿונעם גלות און באַלויכטן די וועלט.