"שופֿטים ושוטרים תּתּן לך בכל שעריך" — די תּורה הייסט אײַנצושטעלן דיינים אין "אַלע אײַערע טויערן". בזמן־הבית, אין די צײַטן, ווען דער בית-המיקדש איז געשטאַנען, פֿלעגט מען באַשטימען ספּעציעלע "שוטרים", אויפֿזעער, וואָס האָבן געצוווּנגען דאָס פֿאָלק צו פֿאָלגן די באַשלוסן פֿון די שופֿטים. הײַנט, בזמן-הגלות, פּסקענען די הײַנטצײַטיקע רבנים בלויז די שאלות, און האָבן נישט קיין רעכט אָנצוּווענדן דעם צוואַנג־כּוח.

במשך פֿון דער לאַנגער גלות-תּקופֿה האָבן די רבנים פֿאַרלוירן די קאָמפּעטענץ און מעגלעכקייט צו צווינגען די קהילה. אַדרבה, אין אַ סך ערטער פֿאַרלאָזן זיך די ייִדן אויף זייערע אייגענע מיינונגען, אָדער אויף די פּסקי־דינים פֿון זייערע גײַסטיקע מנהיגים, וואָס וווינען גאַנץ ווײַט פֿון זייערע "טויערן", אָדער זענען שוין לאַנג ניפֿטר געוואָרן. גאַנץ אָפֿט הערן זיך די דאַוונער פֿון אַ שיל צו צו אַ מענטש, וואָס האָט נישט קיין פֿאָרמעלע סמיכה, און איגנאָרירן דעם פּסק פֿונעם אָרטיקן "אָפֿיציעלן" רבֿ. אַזאַ צוגאַנג איז באַזונדערס פֿאַרשפּרייט אין אַזעלכע ראַיאָנען, וווּ פֿאַרשיידענע סאָרטן ייִדן לעבן צוזאַמען, און וווּ יעדער פֿירט זיך אויף לויט זײַן שטייגער און טראַדיציע.

די וואָך הייבט זיך אָן דער חודש אלול — דער לעצטער חודש פֿונעם הײַנטיקן ייִדישן יאָר. לויט דעם באַקאַנטן חסידישן אָפּטײַטש, איז דאָס וואָרט "אלול" די ראָשי־תּיבֿות פֿונעם פּסוק אין שיר־השירים, "אַני לדודי ודודי לי" — "איך געהער צו מײַן באַליבטן און מײַן באַליבטער איז מײַנער". אין אלול אַנטוויקלט דאָס ייִדישע פֿאָלק, די גײַסטיקע "כּלה" פֿון הקדוש־ברוך־הוא, אַ טיפֿערע, מער פּערזענלעך־אינטימע פֿאַרבינדונג מיטן אייבערשטן. אין אַ טייל ספֿרדישע קהילות, ווי אַ צוגרייטונג צו די ימים־נוראים, הייבט מען שוין אָן זאָגן סליחות.

די הײַנטיקע חב״ד־חסידים זאָגן נישט די סליחות צווישן ראָש־השנה און יום־כּיפּור. אינעם ספֿר "אוצר מנהגי חב״ד" ווערט דערציילט, אַז אינעם שטעטל ליובאַוויטש, בײַ דעם רבין רש״ב (שלום־דובֿ־בער שניאורסאָן), פֿלעגט מען בכלל נישט זאָגן קיין סליחות, אַפֿילו אין די תּענית־טעג, ווײַל דאָרטן האָט "יעדער געטאָן, וואָס מע וויל". אַ טייל אַלטע ליובאַוויטשטער חסידים האָבן זיך באַצויגן מער דינאַמיש צום דאַוונען, און האָבן געהאַלטן, אַז די כּוונה אינעם מוח און האַרצן איז צומאָל וויכטיקער, ווי די איבעריקע ווערטער.

ווען מע פֿאַרלירט די מעגלעכקייט מקיים צו זײַן אַ מיצווה, צוליב דעם, וואָס מע לעבט אין גלות, באַטראַכט מען עס געוויינטלעך ווי אַ חסרון, אַ סימן פֿון "ירידת־הדורות". על־פּי־חסידות איז עס, אָבער, לאוו־דווקא אַזוי. דאָס לעבן אין גלות, פֿאַרשפּרייט און צעזייט איבער דער גאַנצער וועלט, איז אַ נייטיקער שטאַפּל אין דער גײַסטיקער עוואָלוציע פֿונעם ייִדישן פֿאָלק. ווי מע זעט אינעם דערמאָנטן פֿאַל מיט די אַלטע ליובאַוויטשער חסידים, קאָן אַן אינדיווידואַליסטישער צוגאַנג פֿון עבֿודת־השם, אַנשטאָט אַ פֿיקסירטן שטייגער, ברענגען צו אַ טיפֿערן פֿאַרבאַנד מיטן באַשעפֿער — פֿאַרשטייט זיך, אויב מע טוט עס לשם־שמים און מע כאַפּט נישט איבער די מאָס.

אין דער טאָג־טעגלעכער תּפֿילה "שמונה-עשׂרה" בעטן מיר כּסדר, דרײַ מאָל אַ טאָג: "השיבֿה שופֿטינו כּבֿראשונה ויועצינו כּבֿתּחילה" — "קער אונדז אום אונדזערע שופֿטים, ווי אַמאָל, און אונדזערע עצה־געבער ווי בײַם אָנהייב". פֿאַרוואָס ווערן אין דער תּפֿילה דערמאָנט דווקא "עצה־געבער", און נישט די "שוטרים", ווי אין דער הײַנטיקער פּרשה?

דער ליובאַוויטשער רבי האָט דערקלערט, אַז אין משיחס צײַטן וועלן אַלע מענטשן פֿאַרשטיין אַליין, ווי אַזוי ס׳איז בעסער זיך אויפֿצופֿירן. יעדער וועט פֿאָלגן זײַן אייגענעם פּערזענלעכן דרך, און וועט זיך צוהערן פֿרײַוויליק צו אַ גוטער עצה פֿון אַ צווייטן, אַנשטאָט צו געצוווּנגענע "שוטרים". אַדרבה, מיר בעטן אין "שמונה-עשׂרה" צו ברענגען אונדז די עצה־געבער "כּבֿתּחילה", "ווי בײַם אָנהייב", ווײַל די תּורה האָט מלכתּחילה באַטראַכט אַזאַ פֿרײַוויליקן שטייגער ווי אַ בעסערן.

דער גרויסער מקובל רבי יהודה־לייב אַשלג האָט געהאַלטן נאָך שטאַרקער, אַז אין דער צוקונפֿטיקער געזעלשאַפֿט וועלן זיך די מענטשן פֿירן, ווי עס שטייט בײַם סוף פֿונעם תּנ״כישן ספֿר "שופֿטים": און דעמאָלט האָבן די ייִדן נישט געהאַט קיין קיניג, און יעדער האָט געטאָן, וואָס איז ריכטיק איז זײַנע אויגן. הרבֿ אַשלג האָט גערופֿן צו שאַפֿן אַזאַ געזעלשאַפֿט שוין איצט, אין דער גאַנצער וועלט, נישט וואַרטנדיק אויף משיחס צײַטן.

אויפֿן ערשטן בליק, אפֿשר, קלינגט אַזאַ רוף ווי אַ היפּוך פֿון דער סיסטעם פֿון "שופֿטים ושוטרים". ווײַטער אין דער הײַנטיקער פּרשה שטייט אויך די מיצווה מורא צו האָבן פֿאַרן מלך. ווי אַזוי קאָן מען מקיים זײַן אַזאַ מיצווה אין אַ וועלט, וווּ ס׳איז נישטאָ קיין קיניג, "אין מלך בישׂראל", און יעדער טוט, וואָס מע וויל?

הגם נישט ווייניק קלאַסישע ייִדישע דענקער, אַרײַנגערעכנט דעם רמב״ם, האָבן געגלייבט, אַז משיח וועט זײַן טאַקע ווי אַ בוכשטעבלעכער קיניג, האָבן אַ צאָל אַנדערע באַקאַנטע מפֿרשים, ווי אויך אַ סך חסידישע רביים, באַטראַכט דעם גואל־צדק גיכער ווי אַ גרויסן צדיק, אַ רבין, וואָס וועט באַווירקן די גאַנצע וועלט מיט זײַן חכמה און צידקות.

פֿונדעסוועגן, ווי אַזוי קאָן מען מקיים זײַן די מיצווה פֿון "שופֿטים ושוטרים" אין דער הײַנטיקער וועלט, ווען די גאולה איז נאָך נישט געקומען? אַ צאָל באַקאַנטע ספֿרי־חסידות, אַרײַנגערעכנט דעם "תּולדות יעקבֿ־יוסף", גיבן זייער אַ פּשוטע, אָבער אַ טיפֿע, עצה: יעדער מענטש מוז שטרעבן צו באַטראַכטן און קאָנטראָלירן תּמיד זײַנע אַקציעס. אין אַ ציבור, וווּ יעדער איז אַ "שופֿט" און "שוטר" פֿאַר זיך אַליין, דאַרף מען נישט האָבן קיין בוכשטעבלעכע "שוטרים"; אַדרבה, מע קאָן אויספֿירן די מיצווה פֿון "שופֿטים ושוטרים" דווקא אויף אַ טיפֿערן, אינערלעכן אופֿן.