ווי מיר האָבן שוין נישט איין מאָל באַהאַנדלט אין די פֿריִערדיקע פּרשיות, זענען די נעמען פֿון די סדרות פֿאַרבונדן מיט זייער אינהאַלט און מיט די לימודים, וואָס מיר לערנען פֿון זיי אָפּ, און אויך מיט דער צײַט, ווען זיי ווערן געלייענט אין דער שיל.
די חז״ל און קלאַסישע מפֿרשים דערקלערן, אַז "אין מוקדם ומאוחר בתּורה" — די תּורה פֿאָלגט נישט דעם כראָנאָלאָגישן סדר. די שפּעטערדיקע געשעענישן ווערן צומאָל באַשריבן פֿאַר די פֿריִערדיקע. דאָס מיינט אָבער נישט, אַז אינעם סדר פֿון די פּרשיות איז בכלל נישטאָ קיין לאָגיק. פּונקט פֿאַרקערט, פֿאַררעכנט דער תּנא רבי אליעזר, דער זון פֿון רבי יוסי הגלילי, דעם אומכראָנאָלאָגישן סדר פֿון די פּרשיות אין זײַן רשימה פֿון 32 לאָגישע מעטאָדן, לויט וועלכע מע קאָן אַנטדעקן דעם טיפֿערן באַדײַט און באַהאַלטענע רמזים. די תּורה פֿאַרבינדט די מעשׂיות לויט דעם אינערלעכן סדר פֿון גײַסטיקע אַסאָציאַציעס, לאַוו־דווקא לויט דער גשמיותדיקער כראָנאָלאָגיע.
צוויי סדרות אינעם חומש טראָגן אַן ענלעכן נאָמען: "בא" און "כּי תבֿוא". אין דער פּרשה "בא" האָט דער באַשעפֿער געזאָגט משה רבינו: "קום צו פּרעה, ווײַל איך האָב האַרט געמאַכט זײַן האַרץ". אַ טייל מפֿרשים דערקלערן, אַז דער באַשעפֿער האָט אָפּגענומען בײַ פּרעה זײַן בחירה־חופֿשית, כּדי צו ווײַזן די ייִדן מער ניסים און צו באַשטראָפֿן שטאַרקער די מיצרים. דער קלאַסישער קאָמענטאַטאָר רבי עובֿדיה ספֿורנו האַלט אָבער פּונקט פֿאַרקערט. נאָך די ערשטע מכּות־מצרים, האָט פּרעה פֿאַרלוירן זײַן בחירה, דערפֿאַר האָט דער אייבערשטער האַרט געמאַכט זײַן האַרץ, כּדי צו פֿאַרשטאַרקן פּרעהס ווילן.
על־פּי־חסידות, האָט פּרעה זיך אַליין געבראַכט אין אַזאַ מצבֿ, וואָס ער האָט נישט געקאָנט אָננעמען קיין אייגענע באַשלוסן. הגם ער האָט געהאַט אַ ריזיקע מאַכט איבער אַ גאַנצער אימפּעריע, איז ער, אין דער אמתן, געוואָרן אַ שקלאַף פֿון זײַן אייגענער גאווה. אַדרבה, וואָס מער פֿיזישע מאַכט ער האָט געהאַט, אַלץ ווייניקער מענטשלעכקייט איז געבליבן אין זײַן האַרצן. צום סוף, האָט דער מעכטיקער הערשער נישט געקאָנט באַזיגן זײַן אייגענעם מאַכט־דורשט.
אַלע מעשׂיות אין דער תּורה האָבן אַ אינערלעכן באַדײַט, וואָס בלײַבט תּמיד אַקטועל. כּדי זיך צו באַפֿרײַען פֿון אונדזער אינערלעכן "מצרים", גובֿר צו זײַן די עגאָיִסטישע נאַטור, וואָס פֿאַרשקלאַפֿט די נשמה, מוז מען קודם דערקענען דעם "שׂונא". די תּורה הייסט: "בא אל פּרעה" — קום צו דײַן אייגענעם "פּרעה" און באַטראַכט די פּאַראַדאָקסישע פֿאַרבינדונג צווישן דעם מענטשלעכן און ג־טלעכן רצון. פֿון איין זײַט, האָסטו אַ פֿרײַען ווילן, פֿון דער צווייטער — קומט דער דאָזיקער ווילן גופֿא אויך פֿון ג-ט.
הגם ס׳איז שווער, און אפֿשר בכלל אוממעגלעך, צו לייזן דעם דאָזיקן פּאַראַדאָקס על־פּי־לאָגיק, איז כּדאַי צו טראַכטן וועגן דעם. מע קאָן פּטור ווערן פֿון גאווה, אויב מע פֿאַרשטייט, אַז זי קומט אויך פֿון ג-ט. אַדרבה, דווקא ווען די נשמה ווערט בטל, "צעלאָזט" אינעם ג־טלעכן ליכט, דערגרייכט מען די גרעסטע פֿרײַהייט, ווײַל די סתּירה צווישן דעם מענטשלעכן און ג־טלעכן ווילן ווערט פֿאַרשוווּנדן. הגם ווײַט נישט יעדער מענטש איז מסוגל צו דערגרייכן אַזאַ הויכע מדרגה, קאָן דאָס טראַכטן וועגן דעם העלפֿן אויסצורייניקן די נשמה פֿון עגאָיִזם.
די הײַנטיקע פּרשה הייבט זיך אָן מיט דעם ענין פֿון ביכּורים — די ערשטע פּירות פֿונעם גערעטעניש, וואָס מע פֿלעגט ברענגען אינעם בית־המיקדש. "כּי תבֿוא אל האָרץ" — "ווען איר וועט קומען אינעם הייליקן לאַנד", זאָלט איר מקיים זײַן די דאָזיקע מיצווה, האָט דער אייבערשטער אָנגעזאָגט די ייִדן.
דער מדרש זאָגט, אַז די גאַנצע וועלט איז באַשאַפֿן געוואָרן צוליב דער מיצווה פֿון ביכּורים. אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערן די ערשטע פּירות אָנגערופֿן "ראשית כּל פּרי האדמה"; לויטן מדרש, איז דאָס וואָרט "ראשית", וואָס טרעפֿט זיך זייער זעלטן אין דער תּורה, מרמז אויפֿן וועלט־באַשאַף, מעשׂה־בראשית. אויב די מיצווה פֿון ביכּורים איז אַזאַ וויכטיקע, און איז פֿאַרבונדן מיט דער גאַנצער וועלט־באַשאַפֿונג, מוז זי האָבן אַן אינערלעכן אַספּעקט, וואָס האָט אַ שײַכות צו אונדזער טאָג־טעגלעכן לעבן, אַפֿילו הײַנט, ווען מע קאָן זי נישט מקיים זײַן אויפֿן בוכשטעבלעכן אופֿן.
ווען די ייִדן זענען אַרויס פֿון מצרים, פֿון דער פֿיזישער און גײַסטיקער פֿאַרשקלאַפֿונג, האָבן זיי געוואַנדערט 40 יאָר אינעם מידבר, און זענען צום סוף אַרײַנגעקומען אין ארץ־ישׂראל; דאָס באַזעצן זיך אינעם לאַנד האָט זיך באַקומען ווי אַ טיפֿע אינערלעכע דערפֿאַרונג. זייער גלות־לעבן אין מצרים איז געווען אומזיכער און פֿינצטער, ווי אַ שלעכטער חלום. נאָך יציאת־מצרים איז געקומען אַ גוטער "חלום" — די לאַנגע נסיעה איבערן מידבר, ווען די ייִדן האָבן געגעסן דעם מן און געפֿאָלגט דעם הימלישן וואָלקן.
די גמרא זאָגט, אַז ערשט ווען די ייִדן האָבן זיך פֿעסט באַזעצט אין ארץ-ישׂראל, האָבן זיי געקאָנט מקיים זײַן די מיצווה פֿון ביכּורים. נאָכן לאַנגן "חלום" איז געקומען "וואָר" — דאָס פּראַקטישע לעבן אינעם לאַנד, וווּ מע האָט געמוזט אַנטוויקלען די לאַנדווירטשאַפֿט און זאַמלען די גערעטעניש. אין פֿאַרגלײַך מיט די פֿריִערדיקע "חלומדיקע" וואַנדערונגען, איז אַזאַ לעבן געווען מער פּראָזאַיִש, און פֿאָרט — האָט דער רעזולטאַט פֿון דער פּשוטער פֿעלד־אַרבעט געבראַכט די ייִדן אַ געפֿיל פֿון חידוש און אויפֿוועקונג; זיי האָבן געבראַכט זייערע ערשטע פּירות אינעם הייליקן אָרט, און אויסגעדריקט זייער דאַנקבאַרקייט צום רבונו־של־עולם.
דער ליובאַוויטשער רבי האָט דערקלערט, אַז די מיצווה פֿון ביכּורים האָט אַ שײַכות צו דער תּפֿילה "מודה אַני", וואָס מע זאָגט באַלד, ווען מע וועקט זיך אויף פֿונעם שלאָף. מע באַדאַנקט דעם אייבערשטן פֿאַר דער ערשטער "פּרי" פֿונעם נײַעם טאָג — די עקזיסטענץ גופֿא. אינעם טיפֿערן זין, איז "מודה אַני" פֿאַרבונדן מיט דעם ערשטן מאָמענט צווישן חלום און וואָר, ווען עס הייבט זיך אָן פֿון ס׳נײַ דער וווּנדער פֿונעם מענטשלעכן וועזן.
דווקא אין דעם מאָמענט קאָן מען דערפֿילן אַ באַזונדערס שטאַרקע פֿאַרבינדונג מיט דעם באַשעפֿער, ווײַל דאָס ג־טלעכע עצם פֿונעם וועזן איז העכער פֿון אַלע מענטשלעכע באַגריפֿן, בתוכם אַזעלכע, ווי עקזיסטענץ און ניט־עקזיסטענץ. מע קאָן אַנטפּלעקן ג־טלעכקייט אין דער מיסטעריעזער "פּוסטקייט" צווישן חלום און וואָר, אויב מע נוצט אויס דעם מאָמענט פֿאַר עבֿודת־השם. צוליב אַזאַ "עקזיסטענציאַליסטישן" באַדײַט ווערט די מיצווה פֿון ביכּורים אַסאָציִיִרט מיט מעשׂה־בראשית.
דאָס וואָרט "בא" מיינט "קום", און "כּי תבוא" מיינט "ווען דו וועסט שוין אָנקומען". הגם די דאָזיקע צוויי פּרשיות דערציילן, בפּשטות, וועגן אינגאַנצן אַנדערע ענינים, איז זייער גײַסטיקער באַדײַט טיף צונויפֿגעבונדן. צוערשט, מוז דער מענטש פֿאַרשטיין, אַז אַפֿילו זײַן "פּרעה", זײַן גאווה און עגאָ, איז אויך אַ באַהאַלטענע מאַניפֿעסטאַציע פֿון ג־טלעכקייט. דעמאָלט, ווען מע שטרעבט אַרויסצוגיין פֿונעם אינערלעכן "מצרים", צו צעשווענקען די גרענעץ צווישן סוביעקט און אָביעקט, רוחניות און גשמיות, קאָן מען אָנקומען צו דער השׂגה, אַז די עקזיסטענץ גופֿא איז אַן אַנטפּלעקונג פֿון ג־ט.