"וירא אליו ה׳" — אויפֿן דריטן טאָג נאָך אַבֿרהם אָבֿינוס ברית־מילה, האָט דער אייבערשטער זיך צו אים באַוויזן.

די הײַנטיקע פּרשה איז רײַך מיט געשעענישן. דרײַ מלאָכים, פֿאַרשטעלט ווי מענטשן, האָבן צוגעזאָגט אַבֿרהמען און שׂרהן, אַז אין אַ יאָר אַרום וועלן זיי האָבן אַ זון. ווען שׂרה, דעמאָלט שוין אַ 90־יעריקע פֿרוי, האָט דערהערט די בשׂורה, האָט זי זיך צעלאַכט אין איר האַרצן. דער אייבערשטער האָט איר אָבער געזאָגט, זי זאָל נישט האָבן קיין ספֿקות; די בשׂורה וועט זיכער מקוים ווערן. ווען דאָס ייִנגל איז געבוירן געוואָרן, האָט אַבֿרהם אים אָנגערופֿן יצחק — פֿונעם וואָרט "צחוק", געלעכטער. בוכשטעבלעך, מיינט דער דאָזיקער נאָמען "ער וועט לאַכן".

ווײַטער ווערט אין דער פּרשה דערציילט, ווי דער אייבערשטער האָט צעשטערט די רישעותדיקע שטעט סדום און עמורה פֿאַר זייערע זינד. בלויז די משפּחה לוט, אַבֿרהמס פּלימעניק, האָט זיך פֿון דאָרטן געראַטעוועט, מיט דער הילף פֿון די זעלבע מלאָכים, וואָס האָבן באַזוכט אַבֿרהמען. אַבֿרהם האָט אויסגעבעטן בײַם באַשעפֿער צו האָבן רחמנות אויף די פֿאַרדאָרבענע שטעט, אויב דאָרטן וווינען כאָטש אַ צענדליק אָרנטלעכע מענטשן; למעשׂה, אָבער, האָט בלויז לוטס משפּחה זיך דאָרטן מענטשלעך געפֿירט.

שפּעטער, ווען אַבֿרהם אָבֿינו איז אָנגעקומען קיין גרר, האָט דער אָרטיקער קיניג, אַבֿימלך, צוגעגנבֿעט שׂרה, און געוואָלט זי נעמען פֿאַר אַ ווײַב, ווײַל אַבֿרהם האָט געמאָלדן, אַז זי איז זײַן שוועסטער, כּדי אַבֿימלכס לײַט זאָלן אים נישט דערהרגענען. אין אַ חלום, האָט דער אייבערשטער געהייסן אַבֿימלכן, אַז ער וועט שטאַרבן, טאָמער ער באַפֿרײַט נישט שׂרה. אַבֿימלך האָט אָפּגעלאָזט שׂרה, און געגעבן אַבֿרהמען אַ סך מתּנות, בעטנדיק מחילה פֿאַר זײַן טאַט.

דערנאָך איז בײַ שׂרהן געבוירן געוואָרן דער צוגעזאָגטער זון, יצחק. שׂרה האָט געזאָגט, אַז איר זונס נאָמען איז פֿאַרבונדן מיט דעם, וואָס דער באַשעפֿער האָט איר פֿאַרשאַפֿן אַ "געלעכטער" — אַ פֿרייד. אָבער, נישט געקוקט אויף אַזאַ שׂימחהדיקן נאָמען, האָט יצחק געמוזט אויסהאַלטן אַ שרעקלעכן נסיון — די עקידה. דער אייבערשטער האָט געהייסן אַבֿרהמען צו ברענגען זײַן זון פֿאַר אַ קרבן; די חז״ל זאָגן, אַז יצחק האָט פֿרײַוויליק אָנגענומען זײַן גורל, און מסכּים געווען געהרגעט צו ווערן לשם-שמים.

זיי האָבן זיך געלאָזט אין אַ לאַנגן וועג צום הר-המוריה, דעם אָרט פֿונעם קומענדיקן בית-המקדש, וווּ אַבֿרהם האָט געזאָלט אויספֿירן די שרעקלעכע, סתּירותדיקע מעשׂה. אינעם לעצטן מאָמענט, ווען אַבֿרהם האָט שוין אויפֿגעהויבן זײַן האַנט מיט אַ מעסער, האָט אַ מלאך אים געהייסן זיך אָפּצושטעלן. צוליב אַבֿרהמס און יצחקס מסירת-נפֿש, האָט דער אייבערשטער זיי געבענטשט, אַז זייערע קינדער וועלן זיך פֿאַרמערן "ווי די שטערן אין הימל, און ווי די זאַמד בײַם ים-ברעג"; דער שרעקלעכער נסיון האָט זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַ ברכה.

על־פּי־קבלה, האָט יצחק רעפּרעזענטירט די מידת-הגבֿורה — דעם כּוח פֿון דינים, גרענעצן שטרענגקייט און פּחד. בעת דער עקידה, האָט יצחק דערגרייכט די קולמינאַציע פֿון דער דאָזיקער מידה. ווי עס ווערט שפּעטער דערציילט אין דער תּורה, האָט יעקבֿ אָנגערופֿן דעם אייבערשטן "פּחד-יצחק"; בוכשטעבלעך, מיינט אַזאַ אויסדרוק "דער פּחד וועט לאַכן". דווקא דורך חושך און באַגרענעצונגען, קומט מען צומאָל צו ליכטיקייט און פֿרײַהייט; ווען דער גרעסטער פּחד וועט בטל, קאָן ער פֿאַרוואַנדלט ווערן אין דער גרויסער שׂימחה. אויף אַזאַ היפּוכדיקן אופֿן איז געגאַנגען יצחקס דרך אין עבֿודת־השם, דערפֿאַר האָט יעקבֿ אָנגערופֿן אַזאַ השׂגה פֿון ג־טלעכקייט "פּחד־יצחק" — דער פּחד, וואָס ברענגט, סוף־כּל־סוף, צו אַ געלעכטער.

אינעם פּשוטן זין, מיינט דער ערשטער פּסוק פֿון דער הײַנטיקער פּרשה — אַז דער אייבערשטער האָט זיך באַוויזן צו אַבֿרהמען — די מלאָכים, וואָס האָבן זיך פֿאַרשטעלט אין אַ מענטשלעכער פֿאָרעם, און זענען געקומען אין זײַן געצעלט. אָבער, ווי מיר האָבן שוין אַ סך מאָל באַהאַנדלט, זענען די ערשטע שליסל־ווערטער, מיט וועלכע עס ווערן אָנגערופֿן די חומש־סדרות, אַלעמאָל פֿאַרבונדן מיט דעם אַלגעמיינעם אינהאַלט פֿון דער גאַנצער פּרשה.

נאָך יצחקס געבורט, האָט אַבֿימלך, דער קיניג פֿון גרר, אָנערקענט אַבֿרהם אָבינוס גײַסטיקע גדולה, און געשלאָסן מיט אים אַ אָפּמאַך פֿון פֿרײַנדשאַפֿט.

בײַם שליסן דעם ברית מיט אַבֿימלכן, האָט אַבֿרהם אָבֿינו אָנגערופֿן דעם באַשעפֿער "א-ל עולם" — "ג-ט פֿון דער וועלט". די חסידות־ספֿרים טײַטשן דעם דאָזיקן אויסדרוק אויף אַ מער ראַדיקאַלן אופֿן. אַבֿרהם אָבֿינו האָט דערקלערט, אַז "ג־ט איז די וועלט" — די ג-טלעכקייט און די וועלט איז בעצם איין זאַך. דאָס גראָבע שאָלעכץ פֿון עולם־הזה איז בלויז אַ דמיון, געשאַפֿן דורכן ג־טלעכן כּוח פֿון הסתּרה, זיך־באַהאַלטונג.

ווען מע וואָלט געקאָנט זען דעם גײַסטיקן שורש פֿון אַלע זאַכן, וואָלט מען פֿאַרשטאַנען, אַז אַלץ, אַרײַנגערעכנט אונדז אַליין, איז בלויז אַ מאַניפֿעסטאַציע פֿונעם אייבערשטן. אַזוי ווי אַן אָפּשפּיגלונג, וואָס זעט אויס גאַנץ רעאַל, אָבער האָט נישט קיין אייגענער עקזיסטענץ מחוץ דעם שפּיגל, זענען אַלע זאַכן בלויז אַנטפּלעקונגען פֿון ג־טלעכקייט.

ווי עס ווערט דערקלערט אין די קבלה־ספֿרים, האָט אַבֿרהם אָבֿינו אָנגעהויבן צו פֿאַרריכטן דעם זינד פֿון אָדם־הראשון, וועלכער האָט פֿאַרזוכט די פֿאַרבאָטענע פּרי פֿון עץ־הדעת, און האָט אָפּגעריסן די וועלט, כּבֿיכול, פֿונעם ג־טלעכן שורש. נאָך אָדמס חטא, האָבן די מענטשן פֿאַרגעסן די השׂגה פֿון אינערלעכער אייניקייט, וואָס זאַפּט דורך און פֿאַראייניקט אַלע זאַכן.

די מלאָכים זענען אָנגעקומען צו אַבֿרהמען, ווען ער האָט זיך געפֿונען אין אַן אָרט, וואָס הייסט "אלני ממרא". די חסידישע מפֿרשים זענען מסביר, אַז דער נאָמען פֿונעם דאָזיקן אָרט איז פֿאַרבונדן מיטן וואָרט "אילן" — "דער בוים". אַבֿרהם אָבֿינו האָט משׂיג געווען, אַז דער באַשעפֿער ווערט אַנטפּלעקט אין אַלע געשעענישן פֿון זײַן לעבן — אין אַלע זײַנע וואַנדערונגען, נסיונות און אַזעלכע היפּוכדיקע דערפֿאַרונגען, ווי די מעשׂה־העקידה. אין שרעק און געלעכטער, און רו און מהומה שטעקט דאָס זעלבע ג־טלעכע ליכט, וואָס פֿאַראייניקט אַלץ פֿון אינעווייניק.

מע קאָן זאָגן, אַז פֿאַר אַבֿרהמען זענען אַלע זאַכן און געשעענישן געווען "שליחים" פֿונעם אייבערשטן. דער באַשעפֿער פֿלעגט זיך פֿאַר אים ווײַזן אין יעדן פּרט פֿון זײַן לעבן. פֿונדעסטוועגן, זעט מען עס באַזונדערס קלאָר אין דער מעשׂה מיט די מלאָכים. די גמרא זאָגט, אַז מע טאָר נישט בוקן זיך צו מלאָכים, צוליב עבֿודה־זרה — דאָס דינסט פֿון פֿרעמדע אָפּגעטער.

אַבֿרהם אָבֿינו האָט אָבער תּמיד געזען די ג־טלעכע אייניקייט אין יעדן קליינעם פּרט פֿונעם לעבן. ווען ער האָט זיך געבוקט צו זײַנע געסט, האָט ער זיי אויפֿגענומען בלויז ווי אַ נײַע אַנטפּלעקונג פֿונעם זעלבן עצמדיקן אַחדות, און נישט, חלילה, ווי עפּעס אומאָפּהענגיקע הימלישע כּוחות.

מע וואָלט געקאָנט זאָגן, אַז אַזאַ השׂגה האָט אַ נעגאַטיוון טעם. פֿאַר אָבֿרהמען, זענען סײַ מלאָכים, סײַ מענטשן, אינגאַנצן בטל לגבי דעם באַשעפֿער. אין דער אמתן איז עס, אָבער, פּונקט פֿאַרקערט. אַבֿרהם האָט געוויזן זײַן דור, אַז אַלץ אין דער וועלט, בפֿרט דער מענטש, דער "בחיר־הנבֿראָים", איז בעצם ג־טלעך, אַן אָפּשפּיגלונג פֿון ג־ט אַליין — ווען מע קוקט זיך גוט אַרײַן און מע שטרעבט עס צו אַנטפּלעקן אין זיך און אַרום זיך.