צוליב דעם קאָנפֿליקט מיט זײַן ברודער, עשׂו, האָט יעקבֿ געמוזט פֿאַרלאָזן זײַן היים אין באר־שבֿע, און זיך געלאָזט קיין חרן, וווּ עס האָט געוווינט זײַן פֿעטער לבֿן. ווי עס ווערט דערציילט אין דער פֿריִערדיקע פּרשה, איז עשׂו געוואָרן אין כּעס צוליב דעם, וואָס יעקבֿ האָט בײַ אים צוגענומען דעם טאַטנס ספּעציעלע ברכה.
אויפֿן וועג קיין חרן, איז יעקבֿ אײַנגעשלאָפֿן אין אַ געוויסן מיסטישן פּלאַץ. דאָרט האָט ער געזען אין אַ חלום, ווי מלאָכים גייען אַרויף און אַראָפּ אויף אַ "לייטער צום הימל". די חז״ל זאָגן, אַז דאָס איז געשען אויפֿן אָרט, וווּ מע האָט שפּעטער אויפֿגעשטעלט דעם בית-המיקדש. לויט די מדרשים, האָבן די שטיינער אַרום יעקבֿן זיך צעקריגט, שטרעבנדיק צו דינען אים ווי אַ קישן; צום סוף, האָבן זיי זיך על־פּי־נס צונויפֿגעשמאָלצן. ווען יעקבֿ האָט זיך אויפֿגעוועקט, האָט ער אויפֿגעשטעלט זײַן שטיינערנעם "קישן" אויפֿן הייליקן אָרט פֿונעם קומענדיקן "קודש־הקדשים".
צוליב לבֿנס שווינדלערײַ, האָט יעקבֿ אָפּגעאַרבעט אין חרן 20 יאָר, ווי אַ פּאַסטעך. במשך פֿון דער דאָזיקער לאַנגער צײַט, האָט יעקבֿ חתונה געהאַט מיט לבֿנס טעכטער, לאה און רחל, און צוויי קעפּסווײַבער, זילפּה און בילהה, וועלכע האָבן אים געבוירן 12 זין — די אָבֿות פֿון די קומענדיקע ייִדישע שבֿטים.
צום סוף, איז יעקבֿ אַנטלאָפֿן מיט זײַן משפּחה פֿון לבֿנען. זײַן בייזער פֿעטער האָט אים נאָכגעיאָגט, אָבער אַ מלאך האָט געוואָרנט לבֿנען אין אַ חלום נישט צו רירן יעקבֿן. לבֿן און יעקבֿ האָבן געשלאָסן אַ בונד בײַם באַרג גלעד, און יעקבֿ האָט זיך געלאָזט צוריק אַהיים. אויפֿן וועג, האָט ער אָנגעטראָפֿן אַ מחנה מלאָכים, וועלכע זענען געקומען צו באַגלייטן אים קיין ארץ־ישׂראל.
אינעם טעקסט פֿון דער פּרשה שטייט בפֿירוש געשריבן, אַז דאָס אָרט, וווּ יעקבֿ איז געשלאָפֿן און דערזען דעם מיסטישן מלאָכים־לייטער, הייסט בית־א־ל, און "איז פֿריִער געווען באַקאַנט ווי לוז". איז דאָס טאַקע געווען דאָס אָרט פֿונעם קומענדיקן בית־המיקדש אין ירושלים, אָדער אַן אַנדער שטאָט? צווישן די חז״ל זענען פֿאַראַן פֿאַרשיידענע מיינונגען.
רש״י דערקלערט די דאָזיקע סתּירה אויף אַן איבערנאַטירלעכן אופֿן: יעקבֿ האָט טאַקע גענעכטיקט אין בית־אל, אָבער הר־המוריה, דער מקום־בית־המיקדש, איז צו אים געקומען בדרך־נס. דאָס הייסט, אויב אַפֿילו לוז, בית־אל און ירושלים קאָנען זײַן באַזונדערע ערטער, האָבן זיי זיך דעמאָלט וווּנדערלעך צונויפֿגעמישט.
אַ טייל אַנדערע באַקאַנטע מפֿרשים, אַרײַנגערעכנט רבי עובֿדיה ספֿורנו, האַלטן, אַז יעקבֿ איז געשלאָפֿן אין אַן אַנדער אָרט, נישט אין ירושלים, נאָר געזען דעם הייליקן מקום־בית־המיקדש אין זײַן חלום. לויט אַזאַ אָפּטײַטש, קאָן מען פֿאַרשטיין די מעשׂה מיט "צונויפֿגעמישטע ערטער" אויף אַ מער ראַציאָנעלן אופֿן, ווי אַ נבֿיאישע וויזיע.
אינעם חומש "בראשית" געפֿינען זיך אַ גאַנצע ריי סדרות, וואָס זייער נאָמען איז פֿאַרבונדן מיט פֿאַרשיידענע מצבֿים און באַוועגונגען פֿון אַ מענטש: "לך־לך" — "זאָלסטו גיין"; "ויצא" — "און ער איז אַרויסגעגאַנגען"; "וישלח" — "און ער האָט געשיקט"; "וישבֿ" — "און ער האָט געוווינט"; "ויגש" — "און ער איז צוגעקומען"; "ויחי" — "און ער האָט געלעבט". אויב מע קוקט אויף דער רשימה פֿון די פּרשיות, מאַכט זיך אַן אײַנדרוק, אַז זיי זענען אַ המשך פֿון דער זעלבע מעשׂה: צומאָל מוז אַ מענטש ערגעץ גיין, צומאָל — לייזן אַ שווערע סיטואַציע, צומאָל לעבט ער רויִק, אָבער צום סוף מוז ער שטאַרבן.
די וועלט פֿון די תּורה־פּרשיות איז באַוווינט נישט בלויז מיט מענטשלעכע פּערסאָנאַזשן. נישט זעלטן טרעפֿן מיר זיך אויך מיט מלאָכים — די מעכטיקע ג־טלעכע שליחים, וועלכע זענען בכּוח צו צעשטערן גאַנצע שטעט, ווי ס׳איז געשען מיט סדום און עמורה. דער נבֿיאישער חלום האָט דערשראָקן יעקבֿן, און ער האָט געזאָגט: "מה נורא המקום הזה" — "ווי שרעקעדיק איז אָט־דאָס אָרט". ווען אַ מענטש דערזעט אַפֿילו איין מלאך, אַן יענוועלטיקע באַשעפֿעניש, קאָן מען זיכער ווערן מלא־שרעק — שוין אָפּגערעדט פֿון אַ גאַנצער "טראַנספּאָרט־ליניע", אויף וועלכער די מיסטישע שליחים קומען אַראָפּ אין אונדזער וועלט און קערן זיך אום צוריק!
בײַם נבֿיא ישעיה שטייט געשריבן: "שׂרפֿים עומדים ממעל לו" — די שׂרפֿים, אַ העכערער "ראַנג" פֿון מלאָכים, שטייען איבערן הייליקן כּסא־הכּבֿוד. אינעם תּנ״ך ווערן די מלאָכים כּסדר אָנגערופֿן "עומדים" — "שטייענדיקע באַשעפֿענישן". צוליב דעם, ווען מע דאַוונט שמונה-עשׂרה, דאַרף מען שטיין אויפֿן אָרט, מיט צוזאַמענגעשטעלטע פֿיס, כּדי זיך צו פֿאַרגלײַכן צו אַ מלאך.
די חסידישע רביים באַמערקן, אַז הגם מלאָכים שטייען טאַקע אויף אַ הויכער מדרגה, האָבן זיי אַ גרויסן חסרון אין פֿאַרגלײַך מיט די מענטשן, וואָס באַשטייט דווקא אין דעם, וואָס זיי בלײַבן אויפֿן אָרט.
להיפּוך, זענען די מענטשן שטענדיקע "גייער". די עיקר־העלדן פֿונעם חומש "בראשית", ווי אויך פֿונעם תּנ״ך בכלל, האַלטן אין איין גיין פֿון איין מצבֿ צו אַ צווייטן — אַפֿילו ווען עס דאַכט זיך, אַז מע מעג זיך שוין אָפּרוען. למשל, די פּרשה "וישבֿ" הייבט זיך אָן מיט אַ רויִקער פֿראַזע: "און יעקבֿ האָט זיך באַזעצט אינעם לאַנד פֿון זײַנע אָבֿות, אין ארץ־כּנען". ווײַטער גייט אָבער אַ רייד וועגן דעם, ווי זײַנע זין האָבן פֿאַרקויפֿט זייער ברודער, יוספֿן, ברענגענדיק דעם טאַטן אַ גרויסן עגמת־נפֿש.
אַדרבה, די חסידישע רביים באַטאָנען, אַז אַ מענטש טאָר נישט "שטיין", בלײַבן אינעם זעלבן מצבֿ. מע מוז תּמיד גיין פֿאָרויס, פֿון איין גײַסטיקער מדרגה צו אַ צווייטער — אַניט, פֿאַלט מען אַראָפּ. פֿונדעסטוועגן, דווקא אין אָט־דער אומסטאַבילקייט שטעקט די באַזונדערע מעלה פֿונעם מענטש. ווי מיר האָבן באַהאַנדלט אין דער פֿריִערדיקער פּרשה, האָט עשׂו געקאָנט דערגרייכן אַ העכערע גײַסטיקע מדרגה, ווי יעקבֿ, ווען זײַן שטאַרקע יצר־הרע וואָלט אים נישט פֿאַרפֿירט.
אין זײַן היים, האָט יעקבֿ כּסדר געלערנט די תּורה. ער האָט זיך געזאָרגט, אַז דאָס לעבן מיט זײַן רישעותדיקן פֿעטער אין חרן וועט פֿאַר אים זײַן אַ גרויסע ירידה. אין זײַן חלום, האָט ער דערזען, אַז אַפֿילו די מלאָכים גייען אַמאָל אַראָפּ אויפֿן "לייטער" ביז דער ערד, און הייבן זיך שפּעטער אַרויף אין הימל. דעמאָלט האָט יעקבֿ פֿאַרשטאַנען, אַז זײַן ירידה איז "לצורך עליה"; הגם ער האָט געמוזט פֿאַרלאָזן זײַן היים, האָט ער זיך אומגעקערט מיט אַ גאַנצן הויזגעזינד, וואָס האָט פֿאַרלייגט דעם יסוד פֿאַר די ייִדישע שבֿטים.
מע וואָלט געקאָנט פֿרעגן אַ קשיא: ווי אַזוי האָבן די מלאָכים געקאָנט אַראָפּגיין אויף אַ לייטער, אויב זיי זענען בעצם "שטייענדיקע" באַשעפֿענישן? אַ ראָד קאָן זיך דרייען, בלײַבנדיק אויפֿן זעלבן אָרט. אַ באַן קאָן דערגרייכן אַ ווײַטן מהלך, אָבער טאָר נישט אַראָפּגיין פֿון די רעלסן. דאָס אַראָפּגיין אויף אַ לייטער, פֿאָלגנדיק אַ באַשטימטן מאַרשרוט, איז נישט קיין אמתע פֿרײַע באַוועגונג; און ווען אַ מענטש נוצט אויס זײַן פֿרײַהייט לשם־שמים, קאָן ער "איבערשפּרינגען" אַלע "לייטערס", און דערגרייכן דאָס גרעסטע דבֿקות מיטן באַשעפֿער.