לאָמיך זיך אָקאָרשט דערמאָנען. איך האָב די טעג איבערגעלייענט אַן אַרטיקעלע אין דער "ניו־יאָרק טײַמס", וואָס ס׳האָט מחבר געווען דייוויד ברוקס, און עס אָנגערופֿן "גיזערס" — "אַלטוואַרג", הייסט עס. האָט ער מיט דעם אין מיר אָנגערירט אַן אָנגעצויגענע סטרונע. דאָס אַרטיקעלע איז דערשינען דעם 2טן פֿעברואַר אונדזער צײַט־רעכענונג. כ׳ווייס נישט, צי איך האָב זיך אַרײַנגעפּאַסט אין דער קאַטעגאָריע; כ׳בין אָבער אויפֿן דרך צו דער בין־השמשות זאָנע (Twilight Zone) פֿון וואַנען קיין בריוועלע איז נאָך נישט אָנגעקומען, און קיין טעלעגראַמע האָט נאָך קיינער פֿון דאָרטן נישט באַקומען.

די שרעק איז נישט נאָר פֿאַר דער עלטער, נאָר פֿאַר די קליינע "מתּנהלעך" וואָס באַגלייט זי; איך מײַן דאָ, די פֿלעשעלעך און די פּילעכלעך. איך גיי דאָ נישט אויסרעכענען די סעריע שטרויכלונגען, מיט וועלכע מ׳ווערט באַטראַפּלט (געטראָפֿן). אַלץ וואָס איך הער איז, אַז דער און דער איז שוין געגאַנגען אַ גאַנג; יענער האָט שוין אויסגעצויגן די קאָפּעטעס, און אַ דריטער איז שוין עובֿר־בטל — ס׳הייסט, אָדער ער איז שוין אַרײַן אין דער דריטער סטאַדיע פֿון דימענסיע, אָדער גאָר אין דער לעצטער דימענסיע פֿון אַלצהײַמערס.

איך האָב אין קאַלעדזש אַמאָל גענומען אַ גראַדויִר־קורס אין סאָציאָלאָגיע און זיך דערוווּסט, אַז עס זײַנען פֿאַראַן מענטשן וואָס ווערן שוין געבוירן עובֿר־בטל. אָבער דאָס לעבן כאַפּט זיי אַרײַן אין זײַנע לאַפּעס אויף אַזוי ווײַט, אַז מ׳קען נישט דערקענען אויפֿן מענטשן אַז ער, אָדער זי, איז צעדרודלט; מיט אַנדערע ווערטער — ער, אָדער זי, איז שוין גערירט אויפֿן קאַסטן אין אייבער־שטיבל. צום ערשטן דערקענט מען עס נישט, ווײַל דער מענטש, אָדער די מענטשיכע, איז פֿאַרנומען מיט שטעלן די ערשטע טריט — און שפּעטער — מיטן לימוד, מיט הײַראַט, שוין אָפּגערעדט פֿון פּרנסה און קינדער. און אַז מ׳ווערט פּטור פֿון די אַלע לעבנס־פֿאָדערונגען, ערשט דעמאָלט דערקענט מען דעם עובֿר־בטל אין אים, אָדער איר.

וועל איך זיך אָנשפּאַרן אויף אַ ייִדישן אַנעקדאָט, וואָס וועט אפֿשר אילוסטרירן מײַן טעזע. נעמט זיך אין זינען, אַ ווינטערדיקן נאַר. אָט קומט ער אַרײַן אין שטוב, שאָקלט אָפּ דעם מאַנטל פֿונעם שניי, טוט אויס די קאַלאָשן מיט די הענטשקעס, ווערט פּטור פֿונעם שאַליקל, הענגט אויף דעם הוט אויף אַ האַטשיק, שטעקט אַרײַן דעם שירעם אינעם שירעם־קויש, נעמט אַראָפּ דעם סוועטער. און ערשט דעמאָלט דערזעט מען דעם עובֿר־בטלניק. אַ זומערדיקער נאַר, ווי נאָר ער קומט אַרײַן אין שטוב, אַזוי דערקענט מען אויף אים באַלד — דעם אידיאָט.

און דאָס, דאַכט זיך מיר, אילוסטרירט גאַנץ גראַציעז דעם ענין מיטן עובֿר־בטלניק, אָדער עובֿר־בטלניצע. ערשט אַז מען איז בײַ אַלע חושים אויף דער עלטער, און די פֿיס קריכן נאָך, און די הענט רירן זיך נאָך, און די אויגן זעען, און די אויערן הערן, איז אַ סימן אַז ס׳האַלט נאָך נישט שמאָל. ווײַל איר ווייסט דאָך, אַז די טעלעגראַמע וואָס איז אַרויסגעשיקט געוואָרן פֿון יענע־וועלט מיט דער טשערעפּאַכע־פּאָסט איז נאָך נישט אָנגעקומען און מ׳וואַרט אויף איר עד־היום. דאָרט שטייט, מסתּמא, געשריבן אַזאַ מין פּזמון:

"טײַערינקע! אויב דו האָסט שׂכל, אײַל זיך נישט אַהער. פּאַוואָליע, ווײַל דאָ וואַרטן נישט אויף דיר קיין גוואַלדאָוונע גליקן. זעסט די קבֿרים־בלימעלעך וואָס באַצירן שוין דײַן קאָפּ האָר? איז פּרוביר זיך פֿאַרבן די האָר, אפֿשר וועט עס קיינער נישט באַמערקן. און נאָך דער דאָזיקער דעקאָראַציע, טו אָן אַ פּאָר ברייטע ברילן, זאָלסט זען גענוי וווּ דו טרעטסט אַרײַן. ווען עס קומט צו די אויער־מושלען, וואָס האָבן אַמאָל געקענט הערן דעם מינדסטן שאָרך, איז הײַנט האַלטסטו אין איין פֿרעגן:

— וואָס? וואָס האָסטו געזאָגט? — איז טו אָן אַ טרײַבל. נאָר פֿאַרגעס נישט, למען־השם, מיטצונעמען מיט זיך, אויף רעזערוו, אַן עקסטרע באַטאַרייקע. ווײַל ווען דו הייבסט אָן צו הערן בינען זשומען אָנשטאָט די רייד פֿון דײַן ליובאָווניק, איז אַ סימן אַז דײַן הער־אַפּאַראַטל האַלט שוין בײַ נעילה. און אַז דו וועסט באַמערקן, אַז דײַנע פֿיסלעך זײַנען שוין נישט מער קיין פֿליגלען פֿון אַ פֿויגל, נאָר פֿון אַ באָטשאַן, איז אַ סימן אַז דו גייסט שווער צו דער עלטער".

איז וווּ זשע האַלטן מיר? יאָ! איך קוק אַרײַן אין מײַן שאַפֿע; וואָס זע איך דאָרט? יונגע בלוזקעלעך און זגראַבנע קליידעלעך שימערירן בעת די זון שײַנט אַרײַן אין דער שאַפֿע. אַ שלל מיט זײַדענע און פּליושענע הויזן, וואָס פֿאַרטרעטן די יופּקעס מיט די קליידלעך. אַ צווייטע שאַפֿע — שיכעלעך מיט הויכע אָפּצאַסן, וואָס ס׳קומט מיר שוין אָן שווערלעך אין זיי אַרומצוראַמסלען. בלית־ברירה, לאָזט מען זיך אַראָפּ און מ׳טראָגט שוין נידעריקע קלעצלעך און באַקוועמערע שיכלעך. האַלטן מיר שוין, הייסט עס, בײַ די שטיוועלעך. אײַ, די שטיוועלעך. זיי דערמאָנען מיך אין יענע צײַטן ווען איך האָב זיי נישט נאָר געטראָגן, נאָר ממש נישט געפֿילט מײַנע אייגענע טריט אונטער זיך. איך בין אין זיי געפֿלויגן ווי אַ פֿײַל פֿון בויגן. דעמאָלט בין איך טאַקע געווען מסוגל אויפֿצוהייבן אַ באַרג און אים אַוועקטראָגן וווּ די וועלט האָט אַן עק.

הײַנט טרעף איך אַ שכנטע אין הויז. זאָגט זי מיר, אַז זי האָט שוין איבערגעהיפּערט די נײַנציקער. ווינטש איך איר אַריכות־ימים, כאָטש איך ווייס גאַנץ גוט, אַז זי לעבט שוין אויף קיצבֿה בײַם רבונו־של־עולם. זאָגט זי מיר:

— מרים! דו זעסט הײַנט אויס יונג און שיין.

האָב איך איר געהייסן אָנטאָן די ברילן. עס זעט אויס, אַז פֿון איר פּערספּעקטיוו בין איך נאָך אַ קורטשאַקל (spring chicken). דאָס איז א סימן, אַז איך דאַרף זיך כּסדר זען פֿון אַן אַנדער קוקווינקל.

האָט איר כאָטש געוווּסט, אַז שפּיגלען האָבן אַ סך בשותּפֿותדיקס מיט מענטשן? אַ סך פֿון זיי האָבן גאָט אין האַרצן, אַנדערע זײַנען פֿול מיט שׂינאה, אַכזריות; פֿאַרביסענע, קאַלטע בריאות; שוין אָפּגערעדט, פֿון גיפֿטיק. פֿאַראַן אָבער שפּיגלען, וואָס ווײַזן דיך יונג און שיין. לאָמיר זאָגן דער שפּיגל אין קאָלומביע־אוניווערסיטעט איז מײַנער אַ פּאַני־בראַט. איידער איך גיי אַרײַן אין קלאַס, גיב איך נאָך איין לעצט קוקעלע אינעם שפּיגל וואָס הענגט אין וואַשצימער און קוועל. נעמט אָבער די כּשרע "דעלי" (קאַוויאַרניע) בײַ אונדז אין ריווערדייל, איז דער שפּיגל דאָרט מײַנס אַ שׂינאת־הפּנים, אַ חיה־רעה. איך האָב פֿאַר אים ממש מורא, מײַד איך אים אויס.

הײַנט, וואָס איז מכּוח די טעגלעכע ליבעס־בריוועלעך אין מײַן פּאָסט־קעסטל? בריוועלעך פֿון לעבן־פֿאַרזיכערונג, בריוועלעך פֿון מושבֿ־זקנימס מיט "אַסיסטענט־ליווינג", פֿון "מעדיקעיר", וואָס רעדן מיך אָן אָנצושליסן זיך אין זייער חבֿרותא, ווײַל זייער סעודה איז די בעסטע. עס אַפּעלירן צו מיר אַזעלכע גאַסט־געבער ווי "היפּ" און "איי־איי־אַר־פּי", "עטנאַ", "בלו־קראָס־בלו־שילד" און אַנדערע. וווּנדער איך זיך: פֿון וואַנען, צו אַלדע־רוחות, קומט אָן צו זיי מײַן אַדרעס און מײַן עלטער? ווער האָט עס זיי מודיע געווען אָן מײַן וויסן און הסכּמה? וואָס מיינען זיי זיך?

איר פֿאַרשטייט, ליבע מענטשן, דער מוח איז אַזאַ מאַשינעריע; ער מוז ווערן געפֿלעגט. ווי אַזוי, ווילט איר וויסן? וועל איך אײַך באַלד אויסזאָגן. די טראַכט־קעמערלעך דאַרפֿן אַוועקטראָגן ערגעץ דאָס געזעענע און געהערטע, דאָס געלייענטע און דאָס געשמועסטע. זיי טראָגן עס אַוועק מיט עלעקטראָנישער פּאָסט גלײַך אין דער הויפּט־קוואַרטיר, וואָס קאָמאַנדעוועט דאָרט איבער אַ פּאָלק סאָלדאַטן, וואָס וויפֿל זיי נעמען אײַן איז פֿאַר זיי ווייניק. זיי רודפֿן, זיי שפּרינגען אַרום אויף אַלע פֿיר; און, אפֿשר מער. דער עיקר, באַמיִען זיי זיך אײַנצושטעלן אָרדענונג אין אײַערע געהירן. אײַ, דו פֿאַרגעסט! דאָס איז אַ סימן, אַז אַ לעמפּעלע האָט זיך אויסגעלאָשן ערגעץ אויבן אינעם בוידעם־שטיבל בײַ אײַך אין קאָפּ, ווײַל ס׳האָט זיך עמעצער אַרײַנגעמישט אין דער סומאַטאָכע. ווער איז דער עמעצער? דער עמעצער איז די עלטער. שיקט מען אַהין אַ מיליטער מיט קנאָבל. מ׳זאָגט, אַז קנאָבל איז גוט פֿאַרן זכּרון. זײַנען אפֿשר פֿאַראַן מוחות, וואָס האָבן נישט ליב דעם ריח פֿון קנאָבל. מאַכן זיי אָן צרות און לײַד זייער בעל־הבית. עלענאָר רוזוועלט, דעם אַמאָליקן דעלאַנאָ רוזוועלטס פֿרוי, האָט אַמאָל פּראָקלאַמירט, אַז זי האָט אַ גוטן זכּרון ווײַל זי עסט כּסדר אַ סך קנאָבל.

מיט איין וואָרט. אַמאָל האָבן מענטשן געלעבט ביז פֿערציק און אַפֿילו דערשלעפּט די עלטער ביז פֿופֿציק. זיי האָבן טאַקע בײַ דעם עלטער אויסגעזען ווי אָפּגעהאַקטע הושענות. הײַנט איז דער חשבון אַנדערש. דער הײַנטיקער פֿערציק, רעכנט זיך פֿאַר דרײַסיק; דער פֿופֿציק איז הײַנט פֿערציק; און דער זעכציק איז — פֿופֿציק. אַזוי, אַז מען עלטערט זיך זייער פּאַמעלעך. די פֿערציק־יאָריקע פֿרוי טראָגט הײַנט קליידעלעך און יופּקעלעך צוגלײַך מיט איר אַכצן־יעריק טעכטערל. די פֿופֿציק־יאָריקע — פֿאַרבט זיך און לאַקסירט זיך; מאַכט אַ פּלאַסטישע אָפּעראַציע אויפֿן פּנים. אַזוי, אַז זי קאָן נאָך זאַטאַשטשען אַ דרײַסיק־יאָריקן יאָלד, וועלכער איז אויך בײַ די פֿופֿציק. ער האָט זיך אויך איבערגעניצעוועט דאָס פּנים. אַזוי, אַז ביידע זײַנען אין איין עלטער. פֿאַר די אַמעריקאַנער איז די עלטער אַ טראַגיש־געשעעניש, ווײַל זיי ווילן אייביק בלײַבן יונג.

דעם אמת געזאָגט, ווער עס איז געבוירן געוואָרן מיט אַ יוגנטלעכן גײַסט ווערט קיין מאָל נישט אַלט. אַלץ וואָס ס׳עלטערט זיך בײַ זיי, איז די הויט אויפֿן פּנים, די אָדערן אין די פֿיס און דער קאָליר פֿון זייערע האָר. איך, ליבע מענטשן, גיי איצט אַדורך מײַן אמתדיקע יוגנט, ווײַל איך האָב זי קיין מאָל נישט געהאַט. זי געפֿעלט מיר. ס׳איז אַ יוגנט מיט אַ דערפֿאַרענעם שׂכל. און אויב מען איז נאָך דערצו אַ ביסל שעפֿעריש... או־וואַ, ווערט מען קיין מאָל נישט אַלט.