"כּי תבֿוא אל האָרץ" — ווען איר וועט זיך באַזעצן אין ארץ-ישׂראל, זאָלט איר ברענגען די ערשטע פּירות פֿון אײַער גערעטעניש צו אַ כּהן, כּדי צו באַדאַנקען דעם באַשעפֿער פֿאַר דעם, וואָס ער האָט באַפֿרײַט די ייִדן פֿון דער מיצרישער שקלאַפֿערײַ און געבראַכט זיי אינעם "לאַנד פֿול מיט מילך און האָניק".
אָנהייבנדיק פֿונעם יום־טובֿ שבֿועות, פֿלעגן די ייִדן ברענגען אינעם בית־המיקדש די ערשטע פּירות — ביכּורים — פֿון די זיבן מינים, מיט וועלכע עס ווערט געלויבט ארץ־ישׂראל: ווייץ, גערשטן, טרויבן, פֿײַגן, מילגרוימען, איילבערטן און טייטלען. בעתן איבערגעבן די ביכּורים צו אַ כּהן, פֿלעגט מען זאָגן אַ ריי דאַנק־פּסוקים פֿון דער הײַנטיקער סדרה, וווּ עס ווערט דערציילט, בקיצור, די געשיכטע פֿונעם ייִדישן פֿאָלק: ווי יעקבֿ מיט זײַן משפּחה האָבן זיך באַזעצט אין מצרים, וועגן די צרות פֿונעם מיצרישן גלות, וועגן דער ניסימדיקער גאולה פֿון דער שרעקלעכער פֿאַרשקלאַפֿונג און דעם אומקער אינעם הייליקן לאַנד. הגם די מיצווה פֿון ביכּורים איז פֿאַרבונדן מיטן חג־השבֿועות, האָבן די חז״ל אַרײַנגעשטעלט די זעלבע פּסוקים אין דער פּסחדיקער הגדה.
ווײַטער ווערן אין דער פּרשה דערקלערט די מיצוות, וואָס האָבן צו טאָן מיטן מעשׂר; משה רבינו האָט ווײַטער דערקלערט די ברכות און קללות, וואָס די ייִדן האָבן געזאָלט זאָגן אויף די בערג גריזים און עיבֿל; אַחוץ די דאָזיקע ספּעציפֿישע ענינים, געפֿינט זיך אין דער הײַנטיקער סדרה אויך זייער אַן אַלגעמיינע מיצווה, וואָס בלײַבט אַקטועל אין אַלע צײַטן, ערטער און סיטואַציעס: "בהלכתּ בדרכיו" — "צו גיין אויף די וועגן פֿונעם אייבערשטן".
די חז״ל דערקלערן, אַז דאָס מיינט צו שטרעבן צו זײַן ענלעך צו דעם רבונו־של־עולם. ווי אַזוי קאָן מען עס אָבער טאָן, ווען דער באַשעפֿער איז דאָך ווײַט פֿון אַלע מענטשלעכע השׂגות? איין עצה איז צו פֿירן זיך יושרדיק און גוטהאַרציק, צו באַציִען זיך צו די אַנדערע בריות מיט ליבשאַפֿט און רחמנות.
דער זעלבער אויסדרוק, "צו גיין אויף די וועגן פֿונעם אייבערשטן", ווערט דערמאָנט אין דער פּרשה נאָך איין מאָל, אין אַן אַנדער זייער אינטערעסאַנטן און טיפֿן פּסוק. משה דערקלערט, אַז די ייִדן האָבן אָנגענומען דעם באַשעפֿער ווי זייער ג־ט, "את ה׳ האמרת היום", און האָבן אָנגענומען זײַנע דרכים און מיצוות; און דער אייבערשטער האָט דערקלערט די ייִדן, "והשם האמירך היום", ווי זײַן אויסדערוויילט פֿאָלק, "עליון על כּל הגוים" — העכער ווי אַלע אַנדערע פֿעלקער.
די תּורה נוצט דאָ אַן אומגעוויינטלעכן אוניקאַלן ווערב — "האמרת" און "האמירך" — וואָס מיינט, בוכשטעבלעך, "צו מאַכן זאָגן". די ייִדן האָבן, כּבֿיכול, געמאַכט דעם אייבערשטן צו דערקלערן זיך ווי זייער ג־ט. ווי אַ רעזולטאַט, האָט דער באַשעפֿער געמאַכט די ייִדן צו דערקלערן זיך אַליין ווי דאָס אויסדערוויילטע פֿאָלק.
לויט אַזאַ אָפּטײַטש פֿון די פּסוקים, זענען ביידע דעקלאַראַציעס אַזוי טיף פֿאַרבונדן, אַז ס׳איז שווער צו פֿאַרשטיין, ווער און וואָס האָט דערקלערט און אויסגעקליבן. דורך זייער אייגענער דעקלאַראַציע האָבן די ייִדן זיך אַליין געמאַכט אויסדערוויילט אין די אויגן פֿונעם אייבערשטן, און דערמיט גורם געווען, אַז דער אייבערשטער האָט זיך דורך זײַנע אייגענע ווערטער געמאַכט אויסגעקליבן אין די אויגן פֿון די ייִדן.
די מענטשן קאָנען נישט "מאמיר זײַן" איינער דעם צווייטן, צו מאַכן עמעצן עפּעס זאָגן אויף אַ דירעקטן אופֿן. ווען מע דערהערט אַן עכאָ, קאָן מען אָבער זאָגן, למשל, אַז מע איז "מאמיר" די אַרומיקע וועלט צו ענטפֿערן אויף אַ געשריי מיט די זעלבע ווערטער. צומאָל, הערן מיר אַן עכאָ, וואָס ווערט פֿאַרוואַנדלט אין אַ שטענדיקן קלאַנג — אַזאַ פּראָצעס הייסט רעזאָנאַנס. אין דער אמתן, שטעלן אַ סך פּראָצעסן אין דער וועלט מיט זיך פֿאָר מוסטערן פֿון פֿאַרשיידענע מינים רעזאָנאַנס. מע קאָן זאָגן, אַז אַ דיאַלאָג צווישן מענטשן איז אויך אַ מין רעזאָנאַנס — אַ רעפֿלעקסיע. הגם איין מענטש צווינגט נישט דעם צווייטן, ווערן זײַנע ווערטער אָפּגעשפּיגלט אינעם מוח פֿון די אַנדערע, און רופֿן אַרויס אַן ענטפֿער. דערפֿאַר, רעדט מען אָפֿט וועגן דעם געשעפֿטלעכן אָדער פּאָליטישן רעזאָנאַנס.
אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, איז די גאַנצע וועלט באַגרינדעט אויף דעם דאָזיקן פּרינציפּ. וויבראַציעס, אָפּשפּיגלונגען, קענגזײַטיקע ווירקונגען, אַקציעס און רעאַקציעס, זענען דער יסוד פֿון דער אַנטוויקלונג אינעם אוניווערס. אָן די דאָזיקע פּראָצעסן, וואָלט בכלל נישט געקאָנט זײַן קיין וועלט.
די תּורה דערציילט אונדז, אַז די ייִדן זענען אַרײַנגעטראָטן אין אַ "רעזאָנאַנס" מיטן באַשעפֿער, און דורך דעם זענען זיי געוואָרן אַן אויסדערוויילט פֿאָלק. דעם אייבערשטנס קול קלינגט ווי אַן עכאָ אינעם ייִדישן לעבן, און רופֿט כּסדר אַרויס נײַע אָפּקלאַנגען און וויבראַציעס.
דער ענין פֿון אויסדערוויילטקייט מיינט נישט, חלילה, דאָס העכערע אָרט אין דער אָדער אויף יענער וועלט, ווי עס ווערט אילוסטרירט בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה. די כּהנים פֿירן אויס אַ ספּעציפֿישע און, אין אַ געוויסן אַספּעקט, אַ העכערע מיסיע; אין דעם זין, זענען זיי אויך אַן אויסדערוויילט פֿאָלק. ווען אַ ייִד קומט צו אַ כּהן צו ברענגען די ביכּורים, קומט ער צו אַ גוטן חבֿר, וואָס מע קאָן אים מכּבד זײַן מיט די ערשטע פּירות פֿונעם גערעטעניש, און דורכצופֿירן אַ הייליקן מיצווה־דיאַלאָג.
רבי יצחק עראמה, אַ קלאַסישער מפֿרש פֿונעם חומש, דערקלערט אינעם ספֿר "עקידת־יצחק", אַז יעדער מענטש, אַ ייִד צי נישט, וואָס פֿירט אויס דעם ווילן פֿונעם באַשעפֿער, איז אויסדערוויילט. דער, וואָס פּרוּווט מקיים צו זײַן ווי געהעריק די מיצווה "והלכתּ בדרכיו", און שטרעבט צו געפֿינען מיטן גאַנצן האַרץ דעם ריכטיקן וועג אינעם לעבן, פֿירט שטענדיק אַן אינערלעכן דיאַלאָג מיטן אייבערשטן, און אין דעם באַשטייט זײַן אויסדערוויילטקייט. מיט אַנדערע ווערטער קאָן מען זאָגן, אַז ווען די ערנסטע זוכענישן פֿון ג־טלעכקייט רופֿן אַרויס אַ רעזאָנאַנס אין דער נשמה, ווערט זי "העכער פֿון אַלע פֿעלקער" — אַ יחיד־במינו, וואָס האָט דערגרייכט אַן אוניקאַלע פּערזענלעכע פֿאַרבינדונג מיטן באַשעפֿער, וואָס קאָן נישט אַפֿילו פֿאַרגליכן ווערן מיט די אַנדערע פֿאַרבינדונגען.
די פֿריִערדיקע פּרשה טראָגט אַן ענלעכן נאָמען: "כּי תצא" — "ווען דו גייסט אַרויס". ווי מיר האָבן באַהאַנדלט מיט אַ וואָך צוריק, געפֿינט מען אַמאָל אַ פֿינקל פֿון קדושה אין אַן אומדערוואַרט אָרט, אויף אַ ווײַטן, סתּירותדיקן וועג. די הײַנטיקע פּרשה הייסט "כּי תבֿוא" — "ווען דו קומסט". ווען מע שטרעבט צו בלײַבן אין אַ האַרמאָנישן רעזאָנאַנס מיטן באַשעפֿער און מיט דער וועלט, אַנטפּלעקט מען ממילא אַן אוניקאַלע קדושה אין זיך אַליין.