פֿונעם אייביקן קוואַל

בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה, האָט דער אייבערשטער געזאָגט צו אַבֿרהם אָבֿינו: "לך־לך" — גיי פֿון דײַן לאַנד, פֿון דײַן היימאָרט, און דײַן טאַטנס הויז, אינעם לאַנד, וואָס איך וועל דיר ווײַזן. ווי עס שטייט אינעם מדרש, האָט דער בייזער מלך נמרוד געהייסן פֿאַרברענען אַבֿרהמען אין אַ קאַלך־אויוון, פֿאַר זײַן גײַסטיקן ווידערשטאַנד קעגן זײַן אימפּעריאַלן קולט. אַבֿרהם — וועלכער האָט דעמאָלט נאָך געהייסן אַבֿרם, אָן אַ "הא", איז געראַטעוועט געוואָרן על-פּי-נס, אָבער געמוזט אַנטלויפֿן פֿון זײַן היימלאַנד, און האָט זיך געלאָזט אויפֿן וועג קיין ארץ־כּנען — דאָס נײַע לאַנד, וואָס דער אייבערשטער האָט אים אָנגעזאָגט אָנצוּווײַזן.

דער אויסדרוק, מיט וועלכן דער אייבערשטער האָט זיך געווענדט צו אַבֿרהמען, "לך-לך", קאָן אָפּגעטײַטשט ווערן ווי "גיי צו דיר" אָדער "גיי צו זיך אַליין". אַ וויכטיקער חילוק צווישן אַ מענטש און אַ מלאך, ווי עס ווערט דערקלערט אין ספֿרי־חסידות, באַשטייט אין דעם, וואָס אַ מלאך איז אַ "שטייער" און אַ מענטש איז אַ "גייער".

די מלאָכים, אַפֿילו די העכסטע, בלײַבן תּמיד אויף דעם זעלבן אָרט. אַ מענטש איז אָבער אַ שטענדיקער זוכער, און מוז ערגעץ גיין. ווען עמעצן דאַכט זיך, אַז זײַן לעבן איז אינגאַנצן רויִק און סטאַביל — איז עס אַ סימן פֿון ירידה. אַ שטיין, וואָס פֿאַלט אַראָפּ, פֿליט אויך גאַנץ שטיל און גראָד, אויף אַ ווײַל, ביז ער דערגרייכט ניט די ערד; אַ פֿויגל מוז זיך אָבער כּסדר רײַסן אין הימל אַרויף און אַרומוואַנדערן און מאַכן מיט די פֿליגל. אַ מענטש לעבט אויך "צווישן הימל און ערד": אויב מע פּרוּווט בלײַבן אויפֿן אָרט — פֿאַלט מען, און כּדי צו דערגרייכן אַ מדרגה מוז מען זיך רײַסן אַרויף.

דער אייבערשטער האָט געהייסן אַבֿרהמען "גיין צו זיך אַליין", צו זײַן אייגענעם שורש־נשמה. די חסידישע מפֿרשים דערקלערן, אַז אַן אויסדרוק "האָרץ אַשר אַראך" (דאָס לאַנד, וואָס איך וועל דיר ווײַזן) קאָן אָפּגעטײַטשט ווערן אויך ווי "דאָס לאַנד, וואָס וועט דיר שײַנען". ס׳איז פֿאַראַן אַ מיסטעריעזער נשמה־כּוח, וואָס ציט דאָס האַרץ פֿונעם מענטש אין נײַע ערטער, צו זוכן נײַע חבֿרים, נײַע דערפֿאַרונגען און פּאַסירונגען. דער דאָזיקער כּוח איז פֿאַרבונדן מיט דעם, וואָס אַ מענטש שטרעבט צו געפֿינען איבעראַל "פֿינקעלעך" פֿון זײַן אייגענער נשמה. די סאַמע אומדערוואַרטע פּלעצער און סיטואַציעס העלפֿן אַמאָל צו אַנטפּלעקן אַ נײַ פֿינקעלע פֿון אונדזער נשמה־ליכט.

אַ מענטש איז אַ "מהלך", אַ גייער, און אַבֿרהם-אָבֿינו, דער אַרכעטיפּ פֿונעם ייִדישן פֿאָלק, איז געווען אַ שטענדיקער גייער און זוכער. און פֿאָרט, ווי עס דערקלערן די חסידישע צדיקים, האָט ער תּמיד געפֿונען זײַן היים — אַפֿילו ווען ער האָט געמוזט פֿאַרלאָזן ארץ־ישׂראל און זיך ראַטעווען פֿון הונגער אין מצרים, וווּ דער פּרעה האָט געפּרוּווט צו פֿאַרכאַפּן זײַן ווײַב. יעדער פּונקט אויף אַבֿרהמס וועג איז געווען "האָרץ אַשר אַראך" — דאָס לאַנד, אין וועלכן עס האָט אים געשײַנט דאָס ג־טלעכע ליכט. דאָס שטענדיקע זוכעניש איז געווען זײַן "היים".

אין רבי נחמנס "סיפּורי־מעשׂיות" ווערט דער אינערלעכער וועג פֿונעם מענטש אויסגעדריקט ווי וווּנדערלעכע וואַנדערונגען אין אומבאַקאַנטע לענדער. אין דער אמתן, איז גשמיות טיף פֿאַרבונדן מיט רוחניות. מענטשן האָבן ליב צו באַזוכן נײַע ערטער, ווײַל זיי פּרוּוון צו געפֿינען דאָרטן זיך אַליין, זייער אייגענעם שורש; און פֿאַרקערט — מענטשן זוכן זייער שורש, ווײַל זיי זענען בעצם "גייער", וואָס קאָנען נישט בלײַבן אויף איין אָרט. רבי נחמן האָט אַמאָל געזאָגט, ווי עס ווערט דערציילט אין די פּירושים צו "סיפּורי־מעשׂיות", אַז ווען אַ מענטש מאַכט בלויז איין טראָט אין עולם־הזה, גייט זײַן נשמה אַריבער צו אַ גאַנץ נײַער גײַסטיקער וועלט.

דער אייבערשטער האָט געהייסן אַבֿרהם־אָבֿינו צו גיין פֿון זײַן לאַנד, היימאָרט און זײַן טאַטנס הויז, אין אַ נײַ לאַנד, וווּ ס׳איז אים געווען באַשערט צו ווערן דער גרינדער פֿונעם ייִדישן פֿאָלק און אַ גײַסטיקער בעל־השפּעה פֿאַר דער גאָרער וועלט. דאָס אָרט, פֿונוואַנען אַבֿרהם־אָבֿינו איז אַנטלאָפֿן, איז נישט געווען קיין גוט אָרט. זײַן טאַטע, תּרח, איז געווען אַ גענעראַל בײַם מלך נמרוד, ווי עס שטייט געשריבן אין מדרשים, און געדינט דעם בייזן קיניג ווי אַן אָפּגאָט.

עמעצער וואָלט געקאָנט טראַכטן: ווי אַזוי קאָן אַ מענטש, וואָס שטאַמט פֿון אַזאַ אָרט און אַזאַ משפּחה, ווערן דער גרעסטער צדיק אין דער וועלט? אַפֿילו ווען מע אַנטלויפֿט פֿון אַזאַ היים, טראָגט מען מיט זיך, מסתּמא, עפּעס אַ "באַגאַזש", וואָס שטערט אויסצופֿירן אַזאַ גרויסע מיסיע. צום באַדויערן, זענען פֿאַראַן נישט ווייניק מענטשן, וואָס טראַכטן אַזוי אַפֿילו וועגן זיך אַליין.

דערפֿאַר האָט דער אייבערשטער געזאָגט אַבֿרהמען: "לך־לך", גיי צו זיך אַליין, פֿאַרלאָז דײַן פֿריִערדיקן "זיך" און זאָרג זיך נישט וועגן קיין "באַגאַזש"; דײַן אמתער עצם וואַרט אויף דיר ווײַטער אויפֿן וועג. דער אויסדרוק "לך־לך" זעט אויס ווי דאָס זעלבע איבערגעחזרטע וואָרט, און קאָן אויך אָפּגעטײַטש ווערן ווי "צו דיר — און ווײַטער צו דיר". אַמאָל מיינט אַ מענטש, אַז ער האָט שוין פֿאַרשטאַנען זיך אַליין אָבער שפּעטער געפֿינט ער אויס, אַז ער איז נאָך אויפֿן האַלבן וועג צו זיך.

די גימטריא פֿונעם וואָרט "לך" איז פֿופֿציק, וואָס איז מרמז אויף די "נ׳ שערי בינה" — פֿופֿציק טויערן פֿון פֿאַרשטאַנד. ווען מע מיינט, אַז מע איז צוגעקומען צום סוף פֿון אַלע טויערן, אַנטדעקט מען אַ נײַעם האָריזאָנט, אַ נײַעם וועג צו זיך; מע גייט כּסדר פֿון איין "לך" צו אַ צווייטן. דער איינציקער אמתער "באַגאַזש", וואָס אַ מענטש טראָגט מיט זיך, איז זײַן אייגענער ג־טלעכער עצם, וואָס אַנטפּלעקט זיך שטאַרקער און שטאַרקער, אויב מע שטרעבט צו געפֿינען זיך אַליין אויפֿן וועג.

מע קאָן אָפּטײַטשן דעם ערשטן פּסוק פֿון דער הײַנטיקער סדרה נאָך טיפֿער. די מענטשלעכע נשמה גייט אַראָפּ אין דער וועלט פֿון אַ גאָר הויכער גײַסטיקער מדרגה; איר אמת "היימאָרט" איז די וועלט פֿון ג־טלעכן דבֿקות, און איר אמתער טאַטע איז דער רבונו־של־עולם. די נשמה גייט אַראָפּ אין דער וועלט, כּדי דורך דעם צו דערגרייכן נאָך אַ העכערע מדרגה.

אויב מע טײַטשט אָפּ דעם אָנזאָג "לך־לך" אויף אַזאַ אופֿן, באַקומט זיך, אַז דער באַשעפֿער זאָגט דער מענטשלעכער נשמה: פֿאַרלאָז דײַן היים און דײַן דבֿקות מיט מיר, און גיי אַראָפּ אויפֿן וועג, כּדי צו געפֿינען נאָך אַ בעסער לאַנד. הגם מיר אַלע לעבן אין דער זעלבער וועלט, זעען מיר, אַז געוויסע ערטער שיידן זיך שטאַרק אונטער איינער מיטן צווייטן. נמרודס בייזע מלוכה איז פֿינצטער און אומהיימלעך, אין פֿאַרגלײַך מיט די בעסערע ערטער, וועלכע אַבֿרהם־אָבֿינו האָט געפֿונען אויף זײַנע וועגן.

להיפּוך צום עולם־הזה, זענען אַלע מדרגות פֿון ג־טלעכן דבֿקות גוט און הייליק. פֿונדעסטוועגן, דווקא דורך דער וואַנדערונג אין דער גשמיותדיקער וועלט, זײַענדיק גובֿר אַלע ירידות און נסיונות, געפֿינט מען אויך אַ העכערע מדרגה פֿון רוחניות. דער "לך־לך" פֿונעם לעבן, דער וועג צו זיך, פֿירט אויך צום אייבערשטן, ווײַל די מענטשלעכע נשמה איז בעצם ג־טלעך.