פֿונעם אייביקן קוואַל

"ויצא יעקב" — און ער איז אַרויסגעגאַנגען (אַוועקגעגאַנגען) — כּדי זיך צו ראַטעווען פֿון זײַן אויפֿגעבראַכטן ברודער, עשׂו, האָט יעקבֿ געמוזט אַנטלויפֿן פֿון זײַן היים אין באר־שבֿע, און האָט זיך געלאָזט אויפֿן וועג קיין חרן, וווּ עס האָט געוווינט זײַן פֿעטער לבֿן. יעקבֿ האָט זיך אָנגעטאָן אין עשׂוס בגדים, כּדי זײַן בלינדער טאַטע, יצחק, זאָל מיינען, ווען ער טאַפּט אים אָן, אַז ער איז עשׂו, און האָט אַזוי אַרום באַקומען די ספּעציעלע ברכה, מיט וועלכער יצחק האָט זיך געקליבן צו בענטשן זײַן עלטערן זון (עשׂו).

יעקבֿ האָט געמיינט לשם־שמים. עשׂו האָט געזאָלט ווערן, ווי דער בכור, אַ נײַער מנהיג פֿונעם ייִדישן פֿאָלק, אָבער האָט נישט געטויגט פֿאַר אַזאַ ראָלע, ווײַל ער איז געווען אַ זינדיקער ווילדער מענטש. דעריבער, האָט יעקבֿ צוערשט אָפּגעקויפֿט זײַן בכורה, פֿאַר אַ טעלער זופּ, און דערנאָך געקראָגן, דורך אַ קונץ, דעם טאַטנס ברכה. עשׂו איז געוואָרן שטאַרק אין כּעס און דערפֿאַר וואָלט עס געווען פֿאַר יעקבֿן צו סכּנותדיק צו בלײַבן אין דער היים.

אויפֿן וועג קיין חרן, איז יעקבֿ אײַנגעשלאָפֿן אויף אַ געוויסן מיסטישן אָרט, און דערזען אין אַ חלום, ווי מלאָכים גייען אַרויף און אַראָפּ אויף אַ לייטער, וואָס פֿירט פֿון דער ערד ביזן הימל. אין זײַן נבֿיאיִשן חלום, האָט דער אייבערשטער צוגעזאָגט, אַז יעקבֿס קינדער, וועלכע וועלן זיך מערן ווי "די שטויב פֿון דער ערד", וועלן ברענגען דער גאַנצער וועלט אַ ברכה. ווען יעקבֿ־אָבֿינו האָט זיך אויפֿגעוועקט, האָט ער געזאָגט: "ס׳איז טאַקע דאָ ג-ט אין אָט-דעם אָרט, און איך האָב נישט געוווּסט".

לויט איין דעה, איז יעקבֿ געשלאָפֿן אויפֿן הייליקן אָרט, הר־המוריה, וווּ מע האָט שפּעטער אויפֿגעבויט דעם בית־המיקדש. אין דער פּרשה שטייט אָבער געשריבן, אַז יעקבֿ איז געשלאָפֿן אין דער שטאָט בית־א־ל; די תּורה גיט צו, אַז דאָס זעלבע אָרט "איז פֿריִער געווען באַקאַנט ווי לוז". רש״י און אַ צאָל אַנדערע באַקאַנטע מפֿרשים דערקלערן די דאָזיקע סתּירה ווי אַ מעשׂה־ניסים: יעקבֿ האָט זיך געלייגט שלאָפֿן אין בית־אל, דער קומענדיקער מקום־בית־המיקדש איז צו אים געקומען; צוויי באַזונדערע ערטער האָבן זיך מיסטיש צונויפֿגעמישט. דער מדרש דערציילט, אַז די שטיינער אַרום יעקבֿס געלעגער האָבן זיך צעקריגט; יעדער שטיין האָט געוואָלט אים ליגן צוקאָפּנס. צום סוף, האָבן זיי זיך על־פּי־נס צונויפֿגעשמאָלצן אין אַ שטיינערנעם קישן.

ס׳איז אויך אינטערעסאַנט, אַז לוז פֿיגורירט אין די ייִדישע פֿאָלק־לעגענדעס ווי אַ געהיימניספֿולע שטאָט פֿון אומשטערבלעכע, וווּ די אײַנוווינער קאָנען לעבן אייביק; הגם, לויט אַ געוויסער ווערסיע פֿון דער מעשׂה, ווערן זיי צומאָל מיד פֿון זייער לאַנגן לעבן, און קומען אַרויס אין דער דרויסנדיקער וועלט, כּדי צו שטאַרבן...

יעקבֿ האָט אָפּגעאַרבעט בײַ זײַן פֿעטער, לבֿן, זיבן יאָר ווי אַ פּאַסטעך, כּדי צו באַקומען לבֿנס טאָכטער, רחל, פֿאַר אַ ווײַב. נאָך זיבן יאָר, האָט אים לבֿן חתונה געמאַכט, דורך שווינדלערײַ, מיט לאהן. יעקבֿ האָט צוגעזאָגט צו פּאַשען די שאָף נאָך זיבן יאָר, כּדי חתונה צו האָבן מיט רחלען. לבֿן האָט אָבער נישט געלאָזט יעקבֿן אַהיים; בסך־הכּל, האָט ער שווער אָפּגעאַרבעט אין חרן גאַנצע 20 יאָר. צום סוף, איז יעקבֿס משפּחה שטילערהייט אַנטלאָפֿן. לבֿן האָט זיי נאָכגעיאָגט, אָבער דער אייבערשטער האָט אים געהייסן אין חלום נישט צו טאָן יעקבֿן קיין שלעכטס.

אין דער הײַנטיקער סדרה איז פֿאַראַן אַן אינטערעסאַנטער מאָמענט, וואָס רופֿט אַרויס אַ קשיא: פֿאַרוואָס האָט יעקבֿ געזאָגט, ווען ער האָט זיך אויפֿגעוועקט פֿונעם נבֿיאיִשן חלום, אַז "אָכן יש ה׳ במקום הזה" — ס׳איז טאַקע פֿאַראַן ג־ט אין דעם אָרט? האָט ער דאָך זיכער געוווּסט, אַז ג־ט געפֿינט זיך איבעראַל. יעקבֿ האָט אָבער זיך פֿאַרחידושט און צוגעגעבן, אַז ער האָט נישט געוווּסט דערפֿון.

מיט עטלעכע וואָכן פֿריִער, האָבן מיר געלייענט די פּרשה "לך־לך", וועגן אַבֿרהם־אָבֿינוס וואַנדערונגען. דער נאָמען פֿון יענער פּרשה קאָן אָפּגעטײַטשט ווערן ווי "גיי צו זיך". וווּהין אַבֿרהם זאָל נישט גיין, האָט ער געוווּסט, אַז ער וועט געפֿינען זײַן היים און אַ שטיקל פֿון זײַן אייגענער נשמה. אַפֿילו ווען ער האָט געמוזט זיך ראַטעווען אין מצרים, וווּ דער פּרעה האָט געפּרוּווט צוצוגנבֿענען שׂרה, און אַפֿילו ווען ער האָט געמוזט זיך אַרײַנמישן אין אַ מלחמה, דערציילט אָבער די תּורה וועגן זײַנע פּאַסירונגען מיט אַ רויִקן טאָן. אַפֿילו ווען ער האָט שיִער נישט געבראַכט זײַן זון, יצחק, פֿאַר אַ קרבן, זעט מען נישט אין דער מעשׂה־העקידה קעגן בפֿירושע אינטאָנאַציעס; אַ צאָל מפֿרשים מיינען טאַקע, אַז אַבֿרהם האָט פֿון אָנהייב אָן געפֿילט — הגם ער האָט נישט געוווּסט ווי אַזוי — אַז דער אויסטערלישער ג־טלעכער באַפֿעל צו דערהרגענען זײַן זון וועט זיך אויסלאָזן מיט אַ גליקלעכן סוף.

דער אויסדרוק "לך־לך" באַשטייט פֿון צוויי ווערטער, וואָס זעען אויס ווי איבערגעחזרטע. בדרך־רמז, קאָן מען עס אָפּטײַטשן ווי "גיי ווײַטער און ווײַטער — אָבער בלײַב תּמיד בײַ זיך". אַבֿרהם־אָבֿינוס וועג זעט אויס, בדרך־כּלל, ווי אַ מער־ווייניקער גלאַטער און בהדרגהדיקער.

על־פּי־קבלה, רעפּרעזענטירט אַבֿרהם די ספֿירה פֿון חסד. יעקבֿ רעפּרעזענטירט אָבער די ספֿירה פֿון תּפֿארת, וואָס ווערט אַסאָציִיִרט, פּאַראַדאָקסיש, מיט אמת, האַרמאָניע און פֿאַראייניקונג פֿון היפּוכים. דער נאָמען פֿון דער הײַנטיקער פּרשה איז אויך פֿאַרבונדן מיט וואַנדערונגען. אין פֿאַרגלײַך מיט "לך־לך", הייסט זי אָבער "און ער איז אַוועקגעגאַנגען". עס גייט אַ רייד נישט וועגן בהדרגהדיקע זוכענישן פֿון אייגענעם שורש־נשמה, ווי בײַ אַבֿרהמען, נאָר וועגן אַ פּלוצעמדיקן אַוועקגאַנג און פֿאַל. להיפּוך צו זײַן ברודער, איז יעקבֿ געווען אַ היימישער יונגערמאַן, אַ "יושבֿ־אוהל", נישט צוגעוווינט צו אַוואַנטורעס און נסיעות. די גאַנצע סדרה איז, אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, דורכגעזאַפּט מיט אומעט און אומזיכערקייט. יעקבֿ האָט געמוזט אַנטלויפֿן פֿון זײַן באַקוועמער היים אין אַן אָרט, וווּ מע האָט אים באַשווינדלט און געצוווּנגען צו פּאַשען שאָף במשך פֿון 20 יאָר.

די מפֿרשים דערקלערן, אַז יעקבֿ איז אײַנגעשלאָפֿן אויף אַ מיסטישער "טראַנספּאָרט־ליניע" פֿון מלאָכים. שטעלט אײַך פֿאָר, אַז אויב מ׳גייט שלאָפֿן אין אַ וואַלד און פּלוצעם געפֿינט איר אויס, אַז מען געפֿינט זיך אינמיטן אַ שאָסיי. אַוודאי, ווי עס זאָגט אונדז די תּורה, האָט יעקבֿ זיך שטאַרק דערשראָקן!

דער קאָצקער רבי האָט אַמאָל געזאָגט: מע געפֿינט דעם אייבערשטן איבעראַל, וווּ מע לאָזט אים אַרײַן. צי קאָן מען אים, אָבער, אויך געפֿינען אין אַ מאָמענט, ווען מע פֿילט זיך צו אומעטיק און אומזיכער, ווען מע האָט נישט קיין געלעגנהייט צו פֿאַרטיפֿן זיך אין טיפֿע געדאַנקען און מעדיטאַציעס, ווען ס׳איז, דאַכט זיך, נישטאָ קיין צײַט אַרײַנצולאָזן ג־טלעכקייט אין זיך אַרײַן?

אָט-דאָס האָט יעקבֿ נישט געוווּסט; ער האָט אָבער אויסגעפֿונען, אַז אין דעם עצם־אומעט און אומזיכערקייט שטעקט ג־טלעכקייט, אַ "לייטער אין הימל", וועלכן ער האָט אַנטדעקט, צוליב זײַן מידת־התּפֿארת — די פֿעיִקייט צו געפֿינען רוחניות און האַרמאָניע אַפֿילו צווישן היפּוכים און סתּירות.