פֿונעם אייביקן קוואַל

אין די פֿריִערדיקע פּרשיות האָבן מיר כּסדר באַטראַכט אַ געוויסן לייטמאָטיוו, וואָס נעמט אַרום דעם גאַנצן חומש "ויקראָ": די באַציִונג צווישן דעם מענטשלעכן אייגענעם ווילן און דעם ג־טלעכן רוף פֿון אויבן. אין דער הײַנטיקער סדרה ווערן דערקלערט נײַע אַספּעקטן פֿונעם זעלבן מאָטיוו.

"קדושים תּהיו כּי קדוש אַני" — "איר זאָלט זײַן הייליק, ווײַל איך בין הייליק". אַזוי האָט דער אייבערשטער געהייסן משה רבינו איבערצוגעבן די ייִדן. ווײַטער אין דער פּרשה, ווערט כּמעט דער זעלבער אָנזאָג איבערגעחזרט נאָך צוויי מאָל מיט אַ ביסל אַנדערע ווערטער.

אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערן דערקלערט אַ סך מיצוות, וועלכע האָבן צו טאָן מיט יושרדיקער אויפֿפֿירונג. די תּורה הייסט די דיינים צו מישפּטן אַלע מענטשן גלײַך, צו געבן צדקה, צו פֿירן אַלע עסקים אָרנטלעך, מכבד צו זײַן די עלטערן. די וויכטיקסטע מיצווה, וואָס ווערט אויך דערקלערט אין אונדזער סדרה, איז "ואָהבֿתּ לרעך כּמוך" — ליב צו האָבן דעם צווייטן ווי זיך אַליין.

דאָס וואָרט "קדושה" שטאַמט פֿונעם לשון־קודשדיקן שורש, וואָס מיינט באַזונדערקייט, אָפּגעטיילטקייט. אַזוי ווי דער אייבערשטער איז העכער פֿון אַלע באַגרענעצונגען און דעפֿיניציעס, און פּאַסט זיך נישט אַרײַן אין קיין קאַטעגאָריעס, אַזוי איז אויך יעדער הייליקער מענטש אַ יחיד־במינו — אַן אַבסאָלוט אוניקאַלער, עקזאַלטירטער סוביעקט, וועלכער קאָן נישט פֿאַרגליכן ווערן מיט קיין אַנדער באַשעפֿעניש.

לויט אַזאַ אינדיווידואַליסטישן אָפּטײַטש, איז די סאָציאַלע איזאָלאַציע די בעסטע סגולה צו דערגרייכן אַ הויכע מדרגה פֿון הייליקייט. מיר געפֿינען טאַקע אַ סך בײַשפּילן פֿון גרויסע צדיקים, וועלכע האָבן געפֿירט אָדער אַ האַלב־איזאָלירטן לעבנס־שטייגער, אָדער געוווינט אין וועלדער און היילן, כּדי דער רויש פֿון עולם־הזה זאָל נישט שטערן זייער הויכער עבֿודה. גאַנצע קבלה־ספֿרים זענען טאַקע געווידמעט דער טעמע פֿון התבודדות — עלנטע מעדיטאַציעס, מיט וועלכע ס׳איז בעסער צו פֿאַרנעמען זיך אַליין אין אַ שטילן צימער אָדער גאָר אין אַ וויסטן וואַלד בײַנאַכט, דווקא אין אַן אָרט, וווּ קיין מענטשן גייען נישט אַפֿילו בײַטאָג.

די מיצוות, וועלכע ווערן דערקלערט אין דער הײַנטיקער פּרשה, קאָן מען אָבער מקיים זײַן בלויז אין אַ געזעלשאַפֿט, צווישן אַנדערע מענטשן. אַדרבה, זאָגן די גרויסע ייִדישע חכמים, אַז "ואָהבֿת לרעך כּמוך" איז דער סאַמע־וויכטיקסטער עיקר, אויף וועלכן עס האַלט זיך דער גאַנצער בנין פֿון דער תּורה.

על־פּי־קבלה, הייסט די תּורה ליב האָבן אַלע מענטשן — אַחוץ די ערגסטע, ממש פֿאַרדאָרבענע רשעים. רבי פּינחס־אליהו האָראָוויץ זאָגט אין זײַן "ספֿר־הברית", אויפֿן סמך פֿון רבי חיים וויטאַל און אַנדערע באַרימטע מקובלים, אַז מע מוז ליב האָבן די גאַנצע מענטשהייט — די מאָראַלישע מענטשן פֿון אַלע פֿעלקער און רעליגיעס — ממש ווי ברידער און שוועסטער. דאָס מיינט נישט בלויז אַן אַבסטראַקט עמאָציאָנעל געפֿיל; ווי עס ווערט ווײַטער דערקלערט אין "ספֿר־הברית", מוזן די מענטשן אַקטיוו העלפֿן די אַנדערע אין אַ שווערער שעה, אַרבעטן צוזאַמען און אָננעמען צוזאַמען אַלע וויכטיקע געזעלשאַפֿטלעכע באַשלוסן, באַציִען זיך יושרדיק איינער צום צווייטן. דווקא דורך אַזאַ פֿרײַנדלעכן, אָפֿענעם קהילה־לעבן קאָן יעדער מענטש — אַ מאַן צי אַ פֿרוי, אַ ייִד צי ניט־ייִד — דערגרייכן די מדרגה פֿון רוח־הקודש.

דאָס הייסט, אַז לויט "ספֿר־הברית" און אַ צאָל אַנדערע באַקאַנטע קבלה־ספֿרים, ווערט די אמתע הייליקייט אַנטפּלעקט דורכן אַקטיוון געזעלשאַפֿטלעכן לעבן. נישט געקוקט אויף דעם, ברענגט רבי האָראָוויץ פּראַקטישע מעדיטאַציע־מעטאָדן, וועלכע מע מוז דורכפֿירן אַליין אין אַ רויִקן צימער, אָן קיין רויש און קאָנטאַקט מיט אַנדערע מענטשן. דאָס אַקטיווע סאָציאַלע לעבן פֿילט אָן די מענטשלעכע נשמה מיט קדושה, אָבער כּדי עס צו דערפֿילן, מוז מען אויך פֿאַרברענגען אַ געוויסן טייל פֿון דער צײַט אין איזאָלאַציע, פֿאַרטאָן אין דערהויבענע רוחניותדיקע מחשבֿות.

אַזאַ טאָפּלטער דרך, וואָס ווערט דערקלערט אין "ספֿר־הברית" און אַנדערע קבלה־ספֿרים, שטימט מיט דער הײַנטיקער פּרשה. מע מוז מקיים זײַן מיטן גאַנצן האַרצן און כּוח די מיצווה פֿון אַהבֿת־רעים, זיך אַקטיוו אַרײַנמישן אינעם לעבן פֿונעם פֿאָלק. אין דער זעלבער צײַט, מוז מען בלײַבן אַ יחיד־במינו, אַן אַבסאָלוט־אוניקאַלע פּערזענלעכקייט, און נישט לאָזן זיך צעשווענקט צו ווערן אינעם שטראָם פֿון פֿרעמדע געדאַנקען און עמאָציעס.

די תּורה זאָגט אונדז אָן דרײַ מאָל צו זײַן הייליק, ווײַל דער אייבערשטער איז הייליק. אַ מענטש איז אַן עולם־קטן — אַ קליינע וועלט, וואָס אַנטהאַלט אין זיך אַלע וועלטן און אַלע מדרגות. דער באַשעפֿער איז דער אמתער שורש פֿון אַלע זאַכן אין דער וועלט, אַרײַנגערעכנט די מענטשלעכע נשמה. דער אייבערשטער לעבט אין דער טיפֿעניש פֿונעם מענטשנס האַרץ און שׂכל. דאָס הייליקע ג־טלעכע עצם פֿונעם מענטש רופֿט זיך אָפּ אין אים, און רופֿט צו זײַן הייליק אַפֿילו זײַן אויסערלעך "שאָלעכץ", וואָס איז פֿאַרטאָן אין מאַטעריעלע זאַכן.

אויב מע פֿאַרטיפֿט זיך אויך אין עבֿודת־השם אין אַ פּלאַץ, וווּ דער קאָנטאַקט מיט אַנדערע מענטשן שטערט נישט דער גײַסטיקער קאָנצענטראַציע, קאָן מען אָנטאַפּן דעם הייליקן עצם־נשמה, דערפֿילן אין זיך אַליין דעם ג־טלעכן רוף, וואָס ציט די נשמה אַרויף, צו די הויכע מדרגות פֿון קדושה. אַזאַ דרך צו קדושה פּועלט אָבער בלויז ווען מע זיצט אַליין, פֿאַרטאָן אין מעדיטאַציעס. ווען מע קערט זיך אום צום טאָג־טעגלעכן לעבן צווישן מענטשן, פֿאַלט מען באַלד פֿון דער הויכער מדרגה, און מע ווערט ווידער פֿאַרפֿלייצט מיט גשמיותדיקע געדאַנקען.

דער אייבערשטער איז "סובֿבֿ כּל עולם" — ווײַט פֿון די וועלטלעכע מעשׂים. אין דער זעלבער צײַט איז ער אָבער אויך "ממלא כּל עולם" — געפֿינט זיך אינעם סאַמע תּוך פֿון דער וועלט. אַלע זאַכן און אַלע באַשעפֿענישן זענען, אין דער אמתן, מאַניפֿעסטאַציעס פֿונעם באַשעפֿער. רעדנדיק אויף דער פֿילאָסאָפֿישער שפּראַך, איז ג-ט אויך אימאַנענט, אַרײַנגעטאָן אין די באַשעפֿענישן. הגם מע מוז געדענקען, אַז עס זענען דאָ הויכע רוחניותדיקע מדרגות פֿון ג־טלעכע אַנטפּלעקונגען, וואָס זענען אָן אַ שיעור העכער פֿונעם געוויינטלעכן מאַטעריעלן לעבן, מוז מען אויך געדענקען, אַז די דאָזיקע מדרגות באַהאַלטן זיך אויס אויך אין די סאַמע פּראָסטע זאַכן אין דער וועלט.

על־פּי־קבלה, איז דאָס וואָרט "אַהבֿה", ליבשאַפֿט, אַ נאָמען פֿונעם באַשעפֿער. דורך יושר, גלײַכקייט און ברידערלעכער ליבשאַפֿט צווישן מענטשן ווערט ג־טלעכקייט אַנטפּלעקט אַפֿילו אין געוויינטלעכע מענטשלעכע באַציִונגען. מע קאָן ממש דערפֿילן קדושה אין אַן אָרט, וווּ די מענטשן באַציִען זיך ווי ברידער איינער צום צווייטן. פֿונדעסטוועגן, מוז יעדער מענטש געדענקען, אַז ער איז אַ יחיד־במינו, אַן אוניקאַלער ג־טלעכער פֿונק.