חג־השבֿועות
דער הײַנטיקער יום־טובֿ, שבֿועות, האָט עטלעכע נעמען. אין דער תּורה הייסט ער "חג־הביכּורים" — דער טאָג, ווען די ייִדישע פֿאַרמער פֿלעגן ברענגען די ערשטע פּירות פֿון דער נײַער גערעטעניש — די ביכּורים. מע פֿלעגט אויך ברענגען צוויי ספּעציעלע לאַבנס ברויט, געמאַכט פֿון דער פֿריש־געשניטענע ווייץ — מנחת־הביכּורים. שבֿועות ווערט אויך אָנגערופֿן אין אַן אַנדער פּסוק "חג־הקציר" — דער יום־טובֿ פֿון שניטצײַט, ווײַל ער האָט באַצייכנט דעם אָנהייב פֿון ווייץ־שניט.
מע זעט, אַז אין דער תּורה ווערט דער הײַנטיקער יום־טובֿ פֿאַבונדן מיטן יערלעכן לאַנדווירטשאַפֿטלעכן ציקל. די ספֿירות־העומר איז געווען בעצם אַן אַגריקולטורערע מיצווה: פֿונעם צווייטן טאָג פּסח ביז שבֿועות פֿלעגט מען ברענגען אינעם בית־המיקדש אַ געוויסע מאָס גערשטן, ציילנדיק די טעג. אין מישנה און גמרא, ווערט שבֿועות אָנגערופֿן "עצרת" — אָפּשטעלונג — ווײַל דאָס איז דער לעצטער טאָג פֿון אַ גאַנצער סעריע מיצוות, וועלכע הייבן זיך אָן פֿון פּסח. מע קאָן זאָגן, אַז דער געוויינטלעכער הײַנטיקער נאָמען פֿונעם יום־טובֿ — שבֿועות, וואָס מיינט "וואָכן" — האָט אַן ענלעכן באַדײַט: מע ציילט זיבן וואָכן נאָך פּסח און מע מאַכט אַ סך־הכּל.
אין די יום־טובֿדיקע תּפֿילות הייסט שבֿועות "זמן מתּן תּורתנו" — די צײַט, ווען אונדזער תּורה איז אונדז געגעבן געוואָרן. ווי ס׳איז באַקאַנט, איז עס דער עיקר־ענין, מיט וועלכן ס׳ווערט דער חג־השבֿועות אַסאָציִיִרט אין די הײַנטיקע צײַטן. דער איינציקער מינהג, וואָס האָט אַ געוויסן שײַכות צו אַגריקולטור און פֿאַרבינדט שבֿועות מיט פֿרילינג־גערעטעניש, איז די טראַדיציע צו באַצירן די שילן מיט בלומען און פֿלאַנצן.
הגם הײַנט איז נישטאָ קיין בית־המיקדש, בלײַבן אַלע דערמאָנטע נעמען פֿונעם יום־טובֿ אַקטועל אין אַ גײַסטיקן זין און קאָנען אָפּגעטײַטש ווערן אויף אַנדערע אופֿנים. למשל, רבי לוי־יצחק באַרדיטשעווער האָט דערקלערט, אַז שבֿועות הייסט "עצרת", ווײַל אין פֿאַרגלײַך מיט פּסח און סוכּות, ווען מע פּראַוועט דעם סדר, מע זיצט אין אַ סוכּה, מע שאָקלט דעם לולבֿ, זענען אין די הײַנטיקע צײַטן נישטאָ קיין ספּעציפֿישע שבֿועותדיקע מיצוות. מע שטעלט פּשוט אָפּ די וואָכעדיקע מלאָכה און מע קאָנצענטרירט זיך אויף דעם ענין פֿון מתּן־תּורה. דערפֿאַר, הייסט דער הײַנטיקער יום־טובֿ פּשוט "אָפּשטעלונג".
מע קאָן צוגעבן דערצו, אַז מע קאָן אָפּטײַטשן דאָס וואָרט "עצרת" ווי "מעדיטאַציע". אַ סך ייִדן האָבן דעם מינהג נישט צו שלאָפֿן שבֿועות די גאַנצע נאַכט, לערנענדיק פֿאַרשיידענע טיילן פֿון תּורה־שבכּתבֿ און תּורה־שבעל־פּה, כּדי זיך צוצוגרייטן צו דער פּערזענלעכער מתּן־תּורה, וועלכע קומט פֿאָר יעדעס יאָר.
ווי עס ווערט דערקלערט אינעם זוהר, באַהאַלט זיך אין די טיפֿענישן פֿון יעדער מענטשלעכער נשמה אַן אייגענע תּורה — אַן אינערלעכער ספֿר, וואָס ווײַזט דעם ריכטיקן וועג אין לעבן. רבי צדוק לובלינער דערקלערט, אַז די תּורה, אינעם בוכשטעבלעכן זין, דינט ווי אַ כּלי, וואָס רופֿט אַרויס אַן איבערקלאַנג, אַ רעזאָנאַנס מיטן אינערלעכן נשמה־ספֿר. דער תּיקון־שבֿועות, וואָס מע לערנט שבֿועות בײַנאַכט, ווי אויך סתּם קאָנצענטראַציע אויפֿן ענין פֿון מתּן־תּורה, העלפֿט צו אַנטפּלעקן אין זיך די אינערלעכע תּורה. מע קאָן זאָגן, אַז שבֿועות הייסט "עצרת", אָפּשטעלונג, ווײַל ס׳איז בעצם אַ מעדיטאַטיווער יום־טובֿ; מע שטעלט אָפּ די טאָג־טעגלעכע ענינים און מע פֿאָקוסירט זיך אויף דעם "רעזאָנאַנס", וואָס דאָס תּורה־לערנען רופֿט אַרויס אין אונדזערע נשמות, כּדי אַראָפּצוברענגען פֿון ס׳נײַ די פּערזענלעכע תּורה־אַנטפּלעקונג פֿון אונדזער אינערלעכן "הימל".
אויב שבֿועות איז בעצם אַ מעדיטאַטיווער יום־טובֿ, ווען מע הערט זיך אַרײַן אינעם קול פֿון דער אינערלעכער מתּן־תּורה אין אונדזערע נשמות, פֿאַרוואָס איז ער פֿאַרבונדן אינעם חומש מיט אַגריקולטור — אַ בפֿירוש אַקטיווע מי? דער קאָצקער רבי האָט אַמאָל געשמועסט מיט אַ יונגערמאַן, וועלכער האָט געלערנט גמרא דעם גאַנצן טאָג און נאַכט, און האָט זיך געהאַלטן ווײַט פֿון די גשמיותדיקע זאַכן; האָט דער רבי אים געפֿרעגט: ווי אַזוי קאָן ער פֿאַרשטיין גמרא, אויב ער קוקט קיינמאָל נישט אַרויס אין דער וועלט?
לאַנדווירטשאַפֿט איז זייער אַן אַקטיווע און וויכטיקע טעטיקייט, וועלכע פֿאָדערט אַ סך מי און קאָאָפּעראַציע. די פֿאַרמער טוען אַ טובֿה פֿאַר דער גאַנצער וועלט, באַזאָרגנדיק די מענטשן מיט שפּײַז. דווקא דורך אַזאַ מין אַקטיווער אַרבעט קאָן איין מענטש פֿאַרשטיין דעם צווייטן און זיך באַקענען מיט דער רעאַלער וועלט פֿון מלאָכה און געמיינזאַמער הילף. דווקא דעמאָלט, ווי דער קאָצקער רבי האָט באַמערקט, ווען אַ מענטש איז באַקאַנט מיט דער וועלט און העלפֿט די אַנדערע מענטשן, קאָן ער זיך פֿאַרטיפֿן אין זײַן אינערלעכער וועלט און אַראָפּברענגען די פּערזענלעכע תּורה פֿון זײַנע נשמה־טיפֿענישן.
בהעלותך
אין די פֿריִערדיקע צוויי פּרשיות גייט אַ רייד, דער עיקר, וועגן די חשבונות פֿון ייִדישע שבֿטים, ווי אויך די קרבנות, וואָס די נשׂיאים פֿון יעדן שבֿט האָבן געבראַכט, כּדי צו הייליקן דעם מישכּן. ווי עס דערקלערן אַ טייל מפֿרשים, זענען די דאָזיקע קרבנות געווען אַ כּפּרה פֿאַרן חטא־העגל, און די חשבונות זענען אויך געווען אַ רעזולטאַט פֿונעם זעלבן חטא. אַדרבה, ווען די ייִדן וואָלטן זיך נישט געבוקט פֿאַרן גאָלדענעם קאַלב, וואָלט די שכינה גערוט איבער אַלע ייִדישע מחנות, און נישט אויף אַ "צענטראַליזירטן" אופֿן אינעם מישכּן.
עס באַקומט זיך פּאַראַדאָקסיש, אַז הגם דער מישכּן איז געווען דאָס הייליקסטע אָרט אין דער וועלט, איז ער אויך געווען אַן אומדירעקטער רעזולטאַט פֿונעם חטא. ווי ס׳איז באַקאַנט, ווען מע טוט תּשובֿה מיטן גאַנצן האַרצן, ווערן די עבֿירות פֿאַרוואַנדלט אין זכותים. ווען די ייִדן האָבן חרטה געהאַט פֿאַרן עגל־הזהבֿ, האָבן זיי זוכה געווען צו באַקומען דעם הייליקן מישכּן.
ווי מיר האָבן שוין פֿריִער באַהאַנדלט, איז די טעמע פֿון וואַנדערונגען אין אַ גשמיותדיקן און ברוחניותדיקן מידבר — עליות און ירידות, בלאָנדזשענישן און זוכענישן — זענען דער לייטמאָטיוו פֿונעם גאַנצן חומש "במדבר". אין דער הײַנטיקער פּרשה גייט אַ רייד וועגן דער מנורה — אַ וויכטיקער צענטראַלער טייל פֿונעם מישכּן, וועלכער האָט באַלויכט די גאַנצע קאָנסטרוקציע און סימבאָליזירט די שכינה, וועלכע האָט זיך פֿאַרשפּרייט פֿונעם הייליקן אָרט.
דער באַשעפֿער האָט אָנגעזאָגט אַהרן־הכּהן "אויפֿצוהייבן" די זיבן ליכט "אַנטקעגן דעם פּנים פֿון דער מנורה". דאָס מיינט, ווי עס דערקלערט רש״י, אַז מ׳האָט געמוזט אָנצינדן יעדע ליכט ווי געהעריק, כּדי דאָס פֿײַער זאָל זיך נישט פֿאַרלעשן. מע קאָן זאָגן, אַז די דאָזיקע מיצווה האָט אויך צו טאָן מיטן דערמאָנטן לייטמאָטיוו פֿון בלאָנדזשען אינעם מידבר. די זיבן ליכט פֿון דער מנורה סימבאָליזירן די מענטשלעכע מידות — למשל, חסד און גבֿורה. בײַ אַ גײַסטיק־פֿאַרפּלאָנטערטן מענטש זענען אַלע מידות באַזונדער איינע פֿון דער צווייטער. ווען מע קלײַבט זיך אַרויס פֿונעם "מידבר" און מע הייבט אויף אַלע מידות צום ג־טלעכן שורש, ווערן זיי אַלע האַרמאָניש פֿאַראייניקט אין איין גאַנצקייט — אַזוי ווי דאָס ליכט, וואָס האָט געברענט "אַנטקעגן דעם פּנים פֿון דער מנורה".