בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה גייט אַ רייד וועגן פּרה־אַדומה — אַ ספּעציעלע ריין־רויטע קו, וואָס די כּהנים פֿלעגן מיט איר אַש מטהר זײַן ייִדן נאָך אַ קאָנטאַקט מיט אַ טויטן מענטש. דאָס מענטשלעכע לעבן איז ווערט אַ גאַנצע וועלט. דערפֿאַר האָט מען נישט געטאָרט אַרײַנקומען אינעם בית־המיקדש, וואָס ווערט באַטראַכט ווי אַ קוואַל פֿון לעבן — נאָך אַ קאָנטאַקט מיט אַ טויטן מענטש. בלויז דורך דעם ספּעציפֿישן ריטואַל פֿון פּרה־אַדומה האָט מען געקאָנט זיך אָפּרייניקן פֿון דער טומאת־מת.

כּדי דורכצופֿירן דעם דאָזיקן טהרה־ריטואַל, האָט מען קודם געמוזט געפֿינען אַ קו, וועלכע האָט קיינמאָל נישט געטראָגן קיין יאָך, און האָט בלויז רויטע האָר — אַ גרויסע זעלטנקייט. מע האָט זי געזאָלט שעכטן און פֿאַרברענען מחוץ דעם הר-הבית; דערנאָך האָט מען אויסגעמישט דאָס אַש מיט קוואַל־וואַסער און אַ צאָל אַנדערע זאַכן.

דער עיקר־פּאַראַדאָקס פֿון דער פּרה־אַדומה, וואָס ווערט אָפֿט באַהאַנדלט אין ספֿרי־חסידות, באַשטייט אין דעם, וואָס דער כּהן, וועלכער פֿירט דורך דעם טהרה־ריטואַל, ווערט אַליין טמא אינעם פּראָצעס. דאָס הייסט, אַז אינעם קוואַל־וואַסער, אויסגעמישט מיטן אַש פֿון דער רויטער קו, באַהאַלטן זיך, אין דער זעלבער צײַט, צוויי דיאַמעטראַל־היפּוכדיקע כּוחות: מטהר צו זײַן פֿון טומאה, און מטמא צו זײַן אַ ריינעם מענטש.

די הײַנטיקע סדרה הייסט "חוקת", ווײַל דער אייבערשטער האָט זיך אָנגעווענדט צו משה רבינו, ווי עס ווערט דערציילט בײַם אָנהייב פֿון דער פּרשה, מיט די ווערטער "זאת חוקת התּורה" — דאָס איז אַ חוק — אַן אומראַציאָנעלער געזעץ פֿון דער תּורה, וועלכער לייגט זיך נישט גרינג אויפֿן מענטשלעכן שׂכל. אַ צאָל מפֿרשים דערקלערן, אַז געוויסע יחידים, אַזעלכע ווי משה רבינו אַליין, וועלכער האָט מקבל געווען די דאָזיקע מיצווה פֿונעם רבונו־של־עולם, און אַנדערע עכט־גרויסע צדיקים, קאָנען משׂיג זײַן דעם באַדײַט פֿון דעם דאָזיקן ריטואַל.

דער רמב״ם און אַנדערע ראַציאָנאַליסטישע קלאַסישע ייִדישע דענקער האַלטן, אַז די תּורה האָט אָנגעזאָגט די ייִדן צו ברענגען די קרבנות, ווײַל אַזאַ פּראַקטיק איז געווען דעמאָלט אָנגענומען אין די אַנדערע רעליגיעס. אָן קרבנות, וואָלט ייִדישקייט אויסגעזען פֿאַר אַן אוראַטלן ייִד צו קאַלט און צו אַבסטראַקט. מסתּמא, וואָלט מען געקאָנט אָפּטײַטשן אויף אַן ענלעכן אופֿן די פּרה־אַדומה. עס קאָן זײַן, אַז אַן ענלעכער טהרה־ריטואַל איז געווען פֿאַרשפּרייט בײַ די מיצריים אָדער געוויסע אַנדערע פֿעלקער. דערפֿאַר האָט ער אויסגעזען אין יענער צײַט גענוג נאַטירלעך.

אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, איז עס אָבער אַ שוואַכער תּירוץ. ווי עס ווײַזן אָן די הײַנטצײַטיקע פֿאָרשונגען, האָבן אַלע ריטואַלן אין דער וועלט, אַפֿילו די סאַמע אויסטערלישע, עפּעס אַ טעם, וואָס האָט צו טאָן אָדער מיט היסטאָרישע, אָדער מיט פּסיכאָלאָגישע, אָדער מיט דידאַקטישע סיבות. פֿאַרוואָס וואָלט בײַ אַן אַנדער פֿאָלק — אַפֿילו די אוראַלטע געצנדינער — עקזיסטירט אַ ריטואַל, וואָס שטעלט קאַפּויער די געוויינטלעכע קאָנצעפּציע פֿון טומאה און טהרה? אַפֿילו אַזאַ "טרוקענער" ראַציאָנאַליסט ווי דער רמב״ם, לייגט נישט פֿאָר קיין היסטאָרישע אָדער עטישע סיבות אין דעם פֿאַל, און דערקלערט, אַז די פּרה־אַדומה איז אַ בײַשפּיל פֿון אַ מיצווה, וואָס מע מוז פּשוט מקיים זײַן, נישט טראַכטנדיק צופֿיל וועגן איר באַדײַט.

די חסידישע מפֿרשים באַטאָנען, אַז פֿאַר די דערמאָנטע יחידי־סגולה, וועלכע פֿאַרשטייען יאָ די סודות פֿון דער פּרה־אַדומה, אַנטפּלעקט זיך דאָס ליכט, דורך וועלכן אָדם־הראשון האָט געקאָנט זען די גאַנצע וועלט, זײַענדיק אינעם גן־עדן פֿאַר זײַן חטא. מצד דער הויכער מדרגה פֿונעם עולם־האצילות — די גאָר הויכע גײַסטיקע וועלט, וואָס שטעלט מיט זיך פֿאָר לויטערע ג־טלעכקייט, אַ ריינע אַנטפּלעקונג פֿונעם ג־טלעכן ליכט, איז דער חילוק צווישן טומאה און טהרה רעלאַטיוו. אינעם סאַמע אומריינעם אָרט באַהאַלט זיך אַ פֿינקל פֿון קדושה, און אין אַ הייליקער זאַך קאָן מען דערזען אַ שטיקל קליפּה, אויב מע קוקט פֿון אַן אַנדער קוקווינקל.

מצד אַ העכערער פּערספּעקטיוו איז אָבער אַלץ אין דער וועלט ריין און הייליק, הגם בלויז דערהויבענע יחידים זענען זוכה דאָס צו זען. דער מדרש זאָגט, אַז ווען משיח וועט קומען, וועט חזיר ווערן כּשר. דאָס מיינט נישט, אַז די ייִדן וועלן דעמאָלט דווקא עסן חזיר־פֿלייש; אַדרבה, ווי עס האַלטן אַ צאָל באַקאַנטע רבנים, וועלן די מענטשן אין דער צוקונפֿט בכלל נישט עסן מער קיין פֿלייש. אָבער, ווען אין דער וועלט וועט זיך אַנטפּלעקן ג־טלעכקייט, וועט מען זען, אַז די חזירים זענען אויך אַ ריינע, "כּשרע" מאַניפֿעסטאַציע פֿון ג־טלעכקייט.

די תּורה ווײַזט אונדז אָן, אַז דער חילוק צווישן טומאה און טהרה ווענדט זיך אין דער פּערספּעקטיוו. מצד דעם מענטש, וועלכער האָט אָנגערירט אַ טויטן, איז דאָס אַש פֿון דער פּרה־אַדומה הייליק און האָט אין זיך דעם כּוח אים אָפּצורייניקן. מצד דעם כּהן, וועלכער פֿירט דורך דעם ריטואַל, שטעקט אינעם דאָזיקן אַש אויך אַ שטיקל טומאה.

ווײַטער אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערן דערציילט אַ צאָל אַנדערע מעשׂיות, וועלכע האָבן צו טאָן מיט דעם זעלבן פּרינציפּ. ווען די ייִדן האָבן געוואַנדערט איבערן מידבר, האָבן זיי געבעטן משה רבינו צו ראַטעווען זיי פֿון דורשט. דער אייבערשטער האָט אָנגעזאָגט משה רבינו צו באַפֿעלן אַ שטיין זיך צו עפֿענען און צו אַנטפּלעקן אַ באַהאַלטענעם וואַסער־קוואַל. כּדי מפֿרסם צו זײַן די גרויסקייט פֿונעם באַשעפֿער, האָט משה געגעבן אַ קלאַפּ אויפֿן שטיין מיט זײַן שטעקן. פֿאַרן פּשוטן המון־עם האָט עס אויסגעזען ווי אַ גרויסער נס; משה רבינו איז אָבער באַשטראָפֿט געוואָרן פֿאַר דעם, וואָס ער איז אַראָפּגעגאַנגען פֿון זײַן מדרגה און האָט געוויזן אַ דעמאָנסטראַטיווע "קונץ", אַנשטאָט סתּם צו הייסן דעם שטיין זיך צו עפֿענען.

די דאָזיקע מעשׂה איז מרמז אויף דעם, וואָס אין יעדער זאַך — אַפֿילו אין אַ האַרטן שטיין — באַהאַלט זיך אַ קוואַל פֿונעם ג־טלעכן חיות און קדושה. מע זעט אויך, אַז וואָס פֿאַרן פּשוטן עולם איז געווען אַ גרויסע אַנטפּלעקונג פֿון ג־טלעכקייט, קאָן פֿאַר אַ צדיק זײַן אַ ירידה.

ווײַטער ווערט אין דער פּרשה דערציילט וועגן דעם טויט פֿון אַהרן הכּהן און וועגן דעם, ווי די ייִדן האָבן אָנגעהויבן טענהן קעגן דעם באַשעפֿער און זײַן שליח, משה רבינו. ווי אַ שטראָף פֿאַר די טענות, האָבן גיפֿטיקע שלאַנגען אַטאַקירט די ייִדישע מחנה. דער אייבערשטער האָט געהייסן משהן צו שאַפֿן אַ קופּערנע שלאַנג און אַרויפֿצושטעלן זי אויף אַ הויכן שטעקן; ווען די געליטענע פֿון שלאַנג־בײַסן האָבן געקוקט אויף דער דאָזיקער פֿיגור — "נחש הנחושת" — זענען זיי תּיכף אויסגעהיילט געוואָרן.

דער לעגענדאַרער נחש האָט פֿאַרפֿירט אַדם און חוה; זינט דעמאָלט ווערט אַ שלאַנג באַטראַכט אין ייִדישקייט ווי אַ שעדלעכע, פֿאַרשאָלטענע באַשעפֿעניש. דערצו, ווי עס ווערט דערציילט אין תּנ״ך, האָט דער מלך חזקיה שפּעטער צעשטערט משהס סגולה־שלאַנג, ווײַל אַ טייל ייִדן האָבן זי פֿאַרוואַנדלט אין אַן אָפּגאָט.

אין דעם פֿאַל, זעען מיר ווידער, ווי די זעלבע זאַך — אַ סקולפּטור פֿון אַ שלאַנג — קאָן האָבן צוויי היפּוכדיקע באַדײַטן, אויב מע קוקט פֿון פֿאַרשיידענע קוקווינקלען. ווי מיר האָבן שוין פֿריִער באַהאַנדלט, ווערט אינעם חומש "במדבר" כּסדר אויסגעשפּילט דער לייטמאָטיוו פֿון וואַנדערונגען אינעם גײַסטיקן און פֿיזישן "מידבר". פֿון דער הײַנטיקער פּרשה לערנען מיר אָפּ, אַז בעת זײַן לעבנס־וואַנדערונג מוז דער מענטש פֿאַרשטיין, אַז מע קאָן אַנטוויקלען בעסערע באַציִונגען מיט דער וועלט און מיט דעם באַשעפֿער, אויב מע שטרעבט צו קוקן תּמיד פֿון אַ פּאָזיטיווער און דערהויבענער פּערספּעקטיוו.