דאָס לעצטע מאָל האָבן מיר געבראַכט לידער פֿון עטלעכע באַקאַנטע און ניט אַזוי פֿיל באַקאַנטע ייִדישע דיכטערינס. זיי האָבן געבראַכט די פֿרויען־שטים צו די אויסגאַבעס פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור. די פּאָעזיע פֿון די דיכטערינס איז ניט צו אָפֿט געקומען צו דער עפֿנטלעכקייט, און מיר זײַנען צופֿרידן צו ברענגען זייער וואָרט צוריק צו דער אויפֿמערקזאַמקייט פֿון די לייענער. די הײַנטיקע און געוועזענע פֿרויען־דיכטערס האָבן באַרײַכערט אונדזער קולטור און זײַנען אַ וויכטיקער טייל פֿון אונדזער ליטעראַטור־געשיכטע. מיר געניסן פֿון דער געלעגנהייט צו לייענען פֿון צײַט צו צײַט די ווערק פֿון אונדזערע הײַנטיקע וויכטיקע פֿרויען־דיכטערס ווי רבֿקה באַסמאַן בן־חיים, ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן, געלע שווייד־פֿישמאַן און נײַ־אויפֿגעקומענע דיכטערינס, ווי גיטל ווישוואַנאַט־שעכטער, וואָס מיר וועלן דרוקן בײַ אַן אַנדערש מאָל. הײַנט האָבן מיר זיך אָפּגעשטעלט אויף די לידער פֿון דער פּלעיאַדע ווי קאַדיע מאָלאָדאָווסקי, רחל קאָרן, אַנאַ מאַרגאָלין, ריקודה פּאָטאַש און רייזל זשיכלינסקי.
דיר
פֿון רחל ה. קאָרן
כ׳בין דורכגעווייקט מיט דיר, ווי ערד מיט פֿרילינגדיקן רעגן,
און ס׳הענגט מײַן בלאָנדסטער טאָג,
בײַם קלאַפּנדיקן דופֿק פֿון דײַן ערשטן וואָרט,
ווי אַ בין בײַם בליִענדיקן צווײַג פֿון ליפּעס.
און כ׳בין איבער דיר, ווי דער צוזאָג פֿון שפֿע אין דער צײַט,
ווען אין פֿעלד גלײַכט זיך אויס דער ווייץ מיטן קאָרן
און לייגט זיך מיט דער האָפֿענונג פֿון גרינקייט
איבער די אויסגעקערטע פּאָדלאָגעס פֿון שפּײַכלערס.
פֿון מײַנע שפּיצן־פֿינגער טריפֿט געטרײַשאַפֿט אויף דײַן מידן קאָפּ,
ווי גאָלד געלער האָניק,
און מײַנע יאָרן —
פֿעלד, אויף וועלכן ס׳טרעטן דײַנע פֿיס,
ווערן פֿעט און אָנגעשוואָלן
פֿון ווייטיק — דיך צו ליבן,
געליבטער מאַן.
מוטער־ערד
פֿון אַננאַ מאַרגאָלין
מוטער־ערד, פֿיל געטראָטענע, זון־געוואַשענע,
טונקעלע שקלאַפֿין און האַרין,
בין איך, געליבטער.
פֿון מיר דער נידעריקער און דער באַטריבטער
וואַקסטו אַרויס ווי אַ מעכטיקער שטאַם.
און ווי די אייביקע שטערן און ווי פֿון זון דער פֿלאַם
קרײַז איך אין לאַנגן און בלינדן שווייגן,
און האַלב אין וואַך, האַלב אין דרימל
זון איך דורך דיר דעם הויכן הימל.
פֿרויען־לידער (אַ פֿראַגמענט)
פֿון קאַדיע מאָלאָדאָווסקי
עס וועלן די פֿרויען פֿון אונדזער משפּחה
בײַ נאַכט אין חלומות מיר קומען און זאָגן:
מיר האָבן אין צניעות אַ לויטערע בלוט איבער דורות געטראָגן,
צו דיר עס געבראַכט, ווי אַ ווײַן אַ געהיטן
אין כּשרע קעלערס פֿון אונדזערע הערצער.
און איינע וועט זאָגן:
איך בין אַן עגונה געבליבן, ווען ס׳זײַנען די באַקן — צוויי רויטלעכע עפּל —
אויף בוים נאָך געשטאַנען,
און כ׳האָב מײַנע ציינער, די ווײַסע, צעקריצט אין די איינזאַמע נעכט פֿון דערוואַרטונג.
און איך וועל די באָבעס אַנטקעגנגיין זאָגן:
אײַערע זיפֿצן האָבן ווי פֿאָכיקע בײַטשן געאָטעמט
און האָבן מײַן לעבן, מײַן יונגן, געטריבן פֿון שטוב צום אַרויסגאַנג,
פֿון אײַערע כּשרע בעטן אַנטלויפֿן.
נאָר איך גיי מיר נאָך, וווּ די גאַס איז נאָר טונקל,
וווּ ס׳פֿאַלט נאָר אַ שאָטן.
און אײַערע שטילע פֿאַרשטיקטע געוויינען יאָגן נאָך מיר זיך ווי האַרבסטיקע ווינטן,
און אײַערע רייד זײַנען זײַדענע פֿעדעם אויף מײַן מוח פֿאַרבונדן.
איז מײַן לעבן אַן אויסגעפֿליקט בלאַט פֿון אַ ספֿר
און די שורה די ערשטע פֿאַרריסן.
אַ מאַמע באַהאַלט אַ שוך פֿון געפֿאַלענעם זון
פֿון ריקודה פּאָטאַש
אַ שוך, אַ ברוינער שוך,
שטייט אויפֿן פֿענצטער אין קיך.
פֿאַר וואָס שטייט דען
דער שוך אויפֿן פֿענצטער?
ווײַל איר געפֿאַלענער זון
איז געווען בײַ זײַן מאַמען
דער שענסטער —
אין דער קיך,
וווּ זי קאָכט דאָס עסן
שטייט דער שוך —
זי זאָל אים ניט פֿאַרגעסן...
אין דער פֿרי
האַלט זי די שיך אויף די קני —
אַ מאַמע, אַ מאַמע
ווייס דאָך מסתּמא
פֿאַר וואָס דער שוך
שטייט אויפֿן פֿענצטער אין קיך.
אַ מאַמע, מאַמע,
ווייסט דאָך מסתּמא — —
פֿון אַ וואָלקן
פֿון רייזל זשיכלינסקי
פֿון אַ וואָלקן קוקט אויף מיר די מאַמע
מיט פֿאַרבלוטיקטע אויגן —
טאָכטער, פֿאַרבינד מיר די וווּנדן,
איר גרויער קאָפּ איז געבויגן.
מײַן שוועסטער וויינט צווישן בלעטער
פֿון אַלע גרינע ביימער:
מײַן מיידעלע, מײַן טאָכטער וווּ איז?
רייזל, קלײַב צונויף אירע ביינער!
מײַן ברודער שווימט אין די וואַסערן
טעג, וואָכן, יאָרן.
אַ שטיין איז צוגעבונדן צו זײַן האַלדז,
דער הימל לויכט מיט בלויע טרערן.
מײַן שכן וועקט מיך אין די נעכט:
— מען האָט מיך געהאָנגען מיטן קאָפּ אַראָפּ.
נעם מיך אַראָפּ פֿון דער תּליה, הייב מיך אויף!
אָ, ווי עס טוט וויי יעדע האָר אויף מײַן קאָפּ.
מײַ, איך גיי אַרום צווישן שאָטנס
מיט מײַן קליינעם זון אויף די הענט.
אַזוי פֿיל לעבנס פֿאַרשניטענע קלאַמערן זיך
צו מיר, צו מײַנע ווינקלען, צו מײַנע ווענט.
אַזוי פֿיל לעבנס פֿאַרשניטענע ציטערן
אויף די לאַנגע וויִעס פֿון מײַן קינד,
אַזוי פֿיל לעבנס פֿאַרשניטענע קלאָגן
אין מײַ, אין פֿרילינגדיקן ווינט.