די חז״ל זאָגן, אַז תּורה האָט 70 "פּנימער" — פֿאַרשיידענע שיכטן פֿון באַדײַט. על־פּי־חסידות, ווערט יעדעס "פּנים" צעטיילט אויף אומצאָליקע פּערזענלעכע מדרגות פֿון השׂגה. אינעם פֿאַרגאַנגענעם יאָר האָבן מיר כּסדר געשטרעבט אָפּצולערנען אַ סאָציאַלן לימוד פֿון די פּרשיות.
הײַיאָר וועלן מיר זיך מער פֿאָקוסירן אויף די פּסיכאָלאָגישע "פּנימער" פֿון דער תּורה — אין באַהעפֿט מיט די סאָציאַלע ענינים. די חסידישע רביים דערקלערן, אַז אַלע מעשׂיות אינעם גאַנצן תּנ״ך בלײַבן אייביק אַקטועל, ווײַל זיי זענען מרמז אויף די אינערלעכע פּראָצעסן, וואָס קומען פֿאָר אין דער מענטשלעכער נשמה. אַפֿילו אַזעלכע נעגאַטיווע געשעענישן, ווי מלחמות און קאַטאַסטראָפֿעס, שפּילן זיך אויס אין די קריטישע מאָמענטן פֿון אונדזער לעבן.
מיר מוזן פֿירן אַ געראַנגל מיט דער יצר־הרע, וואָס ציט דעם מענטשן צו פֿירן זיך עגאָיִסטיש און צו פֿאַרנעמען זיך מיט נאַרישע זאַכן אַנשטאָט צו שטרעבן צו אַנטפּלעקן דעם ג־טלעכן שורש פֿונעם מענטש, פֿון דער מענטשהייט, און פֿון דער גאַנצער וועלט. דער גרויסער מקובל רבי יהודה־לייב אַשלג דערקלערט אין זײַנע ספֿרים, אַז עגאָיִזם איז די עיקר־פּראָבלעם אין אונדזער לעבן.
כּדי צו דערגרייכן אַ השׂגה פֿון רוחניות, מוזן מיר זיך אויסלערנען צו העלפֿן די אַנדערע מענטשן אויף אַלע מעגלעכע אופֿנים צוליב ריין־אַלטרויִסטישע כּוונות, און פֿאָדערן פֿון די אַנדערע בלויז די נייטיקע זאַכן. דער צוועק פֿון די מיצוות־בין־אָדם־למקום — צווישן דעם מענטש און באַשעפֿער — איז דער זעלבער: צו אַנטוויקלען אין זיך די פֿעיִקייט צו זײַן אַן אַלטרויִסט און פּטור צו ווערן, צו ביסלעך, פֿון עגאָיִזם.
דער אייבערשטער דאַרף גאָרנישט פֿון אונדז; דער צוועק פֿון אַלע רעליזיעזע ריטואַלן איז אונדזער אייגענע זעלבסט־אַנטוויקלונג. אָבער, אויב מע טראַכט וועגן דער אייגענער טובֿה, ווען מע טוט אַ מיצווה, בלײַבט מען נאָך אַלץ אַן עגאָיִסט. דערפֿאַר מוז מען שטרעבן מקיים צו זײַן די מיצוות לשם־שמים, בלויז צוליב דעם באַשעפֿער, און נישט צוליב קיין שׂכר אין עולם־הזה אָדער אויף יענער וועלט — הגם ס׳איז וויכטיק צו וויסן, אַז דער צוועק פֿון אַלע גײַסטיקע אַקטן איז, אין דער אמתן, נישט אויסצופֿירן "באַפֿעלן פֿון אויבן", נאָר דאָס מענטשלעכע שלימות — סײַ וואָס שייך דעם יחיד, סײַ וואָס שייך דער געזעלשאַפֿט.
אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערט דערציילט וועגן דעם מבול, וועלכער איז געקומען ווי אַ שטראָף פֿאַר דער אוממאָראַלישער אויפֿפֿירונג פֿון די מענטשן. די חז״ל דערקלערן, אַז די בייזע פֿירער פֿונעם דור־המבול האָבן כּסדר באַרויבט דאָס פֿאָלק און באַלעסטיקט די פֿרויען. אין דער געזעלשאַפֿט פֿון יענער צײַט איז געווען אָנגענומען, אַז די מאַכט־האָבער האָבן דאָס רעכט צו דאָמינירן איבער די שוואַכע. צו דער אַרומיקער נאַטור האָבן די מענטשן פֿונעם דור-המבול זיך אויך באַצויגן מיט גוואַלד און אַכזריות.
אין אַ צאָל באַקאַנטע חסידישע ספֿרים ווערט באַטאָנט, אַז די מענטשן האָבן צעשאָקלט די סאַמע יסודות פֿון דער וועלט און אַליין געבראַכט אויף זיך די קאַטאַסטראָפֿע, מחמת זייערע בייזע מעשׂים.
דער אייבערשטער האָט רחמנות געהאַט אויף נח — דער איינציקער צדיק פֿון יענעם דור — און געהייסן אים אויפֿצובויען די תּיבֿה, כּדי זיך צו ראַטעווען פֿונעם מבול, צוזאַמען מיט זײַן משפּחה און בעלי-חיים. נאָכן מבול, האָט דער באַשעפֿער צוגעזאָגט, אַז ער וועט מער נישט באַשטראָפֿן די מענטשהייט אויף אַזאַ גלאָבאַלן אופֿן.
לויט די ידיעות פֿון די הײַנטצײַטיקע וויסנשאַפֿטלער, איז שווער אָנצונעמען די מעשׂה וועגן דעם וועלט־מבול אויף אַן אינגאַנצן בוכשטעבלעכן אופֿן, ווײַל אַזאַ ריזיקע פֿאַרפֿלייצונג וואָלט איבערגעלאָזט אַ סך קלאָרע סימנים איבער דעם גאַנצן פּלאַנעט; מע געפֿינט אָבער בלויז סימנים פֿון אָרטיקע פֿאַרפֿלייצונגען, וועלכע האָבן אויסגעבראָכן אין פֿאַרשיידענע צײַטן און האָבן חרובֿ געמאַכט געוויסע ראַיאָנען. הרבֿ אַריה קאַפּלאַן און אַנדערע וויסנשאַפֿטלעך־אָריענטירטע תּורה־מפֿרשים, האַלטן, אַז אינעם יסוד פֿון דער הײַנטיקער פּרשה ליגט אַ גרויסע, אָבער נישט ממש וועלט־פֿאַרנעמיקע, פֿאַרפֿלייצונג, וואָס די תּורה פֿאַרוואַנדלט אין אַ מעכטיקן אַלגעמיינעם מוסר־משל.
ס׳זעט אויס, אַז אַזאַ אָפּטײַטש איז שוין געווען לאַנג באַקאַנט. די חז״ל באַטאָנען, אַז אין ארץ־ישׂראל איז נישט געווען קיין מבול; דער באַרימטער אוראַלטער ייִדישער היסטאָריקער און טראַדיציאָנעלער דענקער יוסף פֿלאַוויוס זאָגט, אַז, לויט געוויסע לעגענדעס, האָבן אַ סך אַנדערע מענטשן, אַחוץ נחס משפּחה, זיך געראַטעוועט אויף די שפּיצן פֿון הויכע בערג.
אַזוי צי אַזוי, מוז מען זאָגן, אַז אין דער הײַנטיקער תּקופֿה איז די מעשׂה וועגן דעם וועלט־מבול געוואָרן באַזונדערס אַקטועל — סײַ אינעם בוכשטעבלעכן, סײַ אין אַ מעטאַפֿאָרישן זין. די גלאָבאַלע אָנוואַרעמונג און אַנדערע עקאָלאָגישע קאַטאַסטראָפֿעס באַדראָען אונדזער גאַנצע פּלאַנעט. עס ווילט זיך האָפֿן, אַז דעם אייבערשטנס צוזאָג, אַז עס וועט מער נישט געשען אַזאַ גרויסער מבול אין דער וועלט, דאַרף מען יאָ פֿאַרשטיין בוכשטעבלעך.
די הײַנטיקע צרות מיט דער סבֿיבֿה זענען אַ דירעקטער רעזולטאַט פֿונעם גײַסטיקן מבול, וועלכער האָט טאַקע אַרומגענומען די גאַנצע וועלט, און באַדראָט די מענטשן מיטן גײַסטיקן טויט, ממש אויסהרגענענדיק זייערע נשמות. מיר לעבן אין אַ שטענדיקן "מבול" פֿון קאָנקורענץ צוליב געלט און סאָציאַלן סטאַטוס; מע ווערט פֿאַרפֿלייצט פֿון אַלע זײַטן מיט נאַרישע רעקלאַמעס און מאַסן־מעדיאַ; פֿון קינדווײַז אָן ווערן די הײַנטיקע מענטשן דערצויגן אינעם גײַסט פֿונעם סאָציאַלן דאַרוויניזם און גוואַלד־באַציִונג צו דער וועלט — פֿאַקטיש די זעלבע פֿילאָסאָפֿיע, וועלכע האָט, על־פּי־חז״ל, אַרויסגערופֿן דעם מבול.
ווי אַזוי קאָן מען זיך ראַטעווען פֿונעם דאָזיקן מבול? ווי ס׳איז באַקאַנט, האָט נח מיט זײַן משפּחה זיך געראַטעוועט אין אַ תּיבֿה. אין די חסידישע ספֿרים ווערט דערקלערט, אַז דאָס וואָרט "תּיבֿה" מיינט אויך אַ וואָרט; ווען מיר שטעלן אַוועק אונדזערע טאָגטעגלעכע טירחות און קאָנצענטרירן זיך אויף די ווערטער פֿון דער תּפֿילה, רײַסן מיר זיך אַרויס פֿונעם גײַסטיקן מבול פֿון גשמיות.
דער גרויסער בעל־מוסר און מקובל רבי פּינחס־אליהו הורוויץ דערקלערט אין זײַן "ספֿר־הברית", אַז דער כּוח פֿונעם וואָרט איז מסוגל צו פֿאַראייניקן אַלע מענטשן און פֿעלקער, אַרײַנצוברענגען ברידערלעכע ליבשאַפֿט און רוח־הקודש אין זייערע הערצער, און אויפֿבויען אַ געזעלשאַפֿט, וואָס איז באַגרינדעט אויף קעגנזײַטיקער הילף, אַנשטאָט קאָנקורענץ.
דאָס פֿרײַנדלעכע וואָרט — "תּיבֿה" — איז דער כּוח, וואָס קאָן אונדז ראַטעווען פֿונעם גײַסטיקן "מבול". אַנשטאָט צו הערן רעקלאַמעס אויף דער טעלעוויזיע, זאָלן די מענטשן חבֿרן זיך מיט זייערע שכנים און שטרעבן צו שאַפֿן אַן אַטמאָספֿער, וווּ די מיינונגען פֿון יעדן מענטש ווערן באַטראַכט מיט גרויס כּבֿוד און גלײַכקייט. דעמאָלט קאָנען מיר אַרויסברענגען אונדזער אינערלעכע עבֿודת־התּפֿילה, די זוכענישן פֿון ג־טלעכקייט אין אונדזערע נשמות און פֿאַרשפּרייטן דאָס ליכט פֿון ג־טלעכער ליבשאַפֿט און אַחדות אין דער גאָרער וועלט.