(פֿון "פֿאָרווערטס", אַפּריל 17, 1912)

די "טיטאַניק", דער טיטאַן פֿון די דאַמפֿערס, די גרעסטע, בעסטע, טײַערסטע דאַמפֿשיף אין דער וועלט, דער לוויתן פֿון די ימים, האָט געמאַכט איר ערשטע רײַזע, איר "בתולה־רײַזע", איר "מײַדן־טריפּ" איבערן אַטלאַנטישן אָקעאַן און איז געזונקען אין דער טיפֿעניש.
אַן אײַזבאַרג, וועלכע די ים־שטורעמס האָבן פֿאַרטראָגן פֿון "ים־הקרח" אין אַטלאַנטיק איז איר מלאך־המוות געווען.
שיף און באַרג האָבן זיך באַגעגנט און צוזאַמענגעשטויסן. די קונסט, די טעכניק, די מענטשלעכע גאָונות האָט זיך געשטעלט פּנים אל פּנים מיט דער נאַטור און די לעצטע האָט געזיגט.
אַראָפּ איז זי אין דער טיפֿעניש מיט כּמעט נאָר איר לעבעדיקן און טויטן באַגאַזש. איבער 1,500 מענטשן האָבן געפֿונען זייער "אייביקע רו" אין דעם נאַסן בית־עולם.
פֿאַרשיידענע מענטשן האָט די "טיטאַניק" געפֿירט: די גליקלעכסטע און די אומגליקלעכסטע. דער צווישנדעק מיט דער ערשטער קאַיוטע זײַנען געווען געפּאַקט מיט שטערבלעכע. אין יעדער פֿון זיי איז געפֿאָרן מיט האָפֿענונג אין האַרצן און זענזוכט אין בליק צו באַגריסן די סטאַטוע פֿון דער פֿרײַהייט, איר גרויסן לאָמפּ, וואָס לײַכט און לאַכט צו די מענטשן, וואָס קומען אין איר האַפֿן.
אָבער אַנשטאָט צו זען אָט די גרויסע, געבענטשטע ליכט זײַנען זיי אַראָפּ אין אַ פֿינצטערן, נאַסן אָפּגרונט, פֿון וועלכן מען קומט ניט מער צוריק.
דער "האַבון" צו גלײַך מיט דעם אָרעמסטן זײַנען דערטרונקען; בײַ דעם טויט זײַנען זיי גלײַכע יחסנים. די רײַכע, די גרויסע, די פֿאַרשלינגער זײַנען אַליין פֿאַרשלונגען געוואָרן פֿון די וואַסער־באַשעפֿענישן, פֿון וועלכע זיי האָבן קיין מאָל אין חלום ניט געטראַכט.
עס זעט אויס אויף ווי די נאַטור וואָלט זיך פֿאַרשוואָרן קעגן מענטשן: "דו האָסט די גרעסטע שיף, איך האָב דאָס גרעסטע וואַסער; דו האָסט די גרעסטע יחסנים, איך האָב די גרעסטע כוואַליעס; דו האָסט אַ צווישנדעק, אַ ‘steerage’. פֿאַר עבֿיונים און אַ קאַיוטע פֿאַר מיליאָנערן. איך האָב אַ קבֿר פֿאַר אַלעמען גלײַך... דײַן שיפֿס־קאַפּיטאַן האָט געהייסן ‘דער גראַנד גריין פֿון די ימען’. אָבער מײַן אָקעאַן איז עלטער פֿון אַלע דײַנע קאַפּיטאַנען, עלטער פֿאַר דײַן קונסט, דײַן טעכניק, דײַן גאָונות. יאָ, עלטער פֿאַר דײַן גאַנצער מענטשהייט!"
די צײַטונגען דערשײַנען מיט גרויסע קעפּ וועגן דעם הימל־שרײַענדיקן ים־אומגליק, וואָס האָט כּמעט קיין גלײַכן אין דעם מאָדערנעם פּינקס פֿון וואַסער־קאַטאַסטראָפֿעס. זיי שרײַען, זיי ליאַרעמען, זיי באַריכטן די שוידער־נײַעס פֿאַר דער וועלט. די האָר שטעלן זיך קאַפּויער לייענענדיק. אַ קעלט, אַ ביטערע, טויטע קעלט גייט דורך די ביינער. אַ מורא און אַ נאַכט־פּחד כאַפּט אַרום די הערצער פֿון די לייענער. די שטאַרקסטע ווערטער זײַנען ניט צו שטאַרק די אימות צו שילדערן. די שוואַרצסטע פֿאַרבן זײַנען ניט שוואַרץ גענוג צו מאָלן אַן אונטערגאַנג פֿון אַ פּאַסאַזשיר־שיף אויף די הויכע וואַסערן.
עס איז מער ווי טײַוולאָניש, מער ווי גיהנומדיק, עס איז מער ווי יאָ־מעגלעך, עס איז אומבאַשרײַבלעך, מוראדיקער ווי מוראדיק.
הימל און וואַסער. צוויי ימען, איינער איז שטורמיש און בייז, און דער צווייטער איז שטום און קאַלט. די נאַטור גיט איבער אירע מענטשן צום "נישט גוטן", און ער רעכנט זיך מיט זיי... ער הייבט אויף אַ וועלט מיט שטורעם־כוואַליעס ביז צו די וואָלקן און אין זייער שוידער־בוזעם ווערט פֿאַרפֿאַלן דער מענטש מיט זײַן חכמה און ייִחוס און ערדישער, שטערבלעכער, לעכערלעכער גרויסקייט.
אָבער אַפֿילו אין דער קעגנוואַרט פֿון אַזאַ אומבאַשטרײַטלעכן פֿאַקט, בליקנדיק, אַז אַלע מענטשן זײַנען אַבסאָלוט גלײַך בײַ דער נאַטור, זעענדיק די נישטיקייט פֿון אונדזערע "גדולים", הערן דאָך די בלעטער ניט אויף צו שרײַבן, צו קלינגען ווי אין גלעקער די נעמען פֿון אונדזערע "גרויסע לײַט", די גאָלד־אַריסטאָקראַטן, וואָס האָבן זיך אויף דער "טיטאַניק" געפֿונען און זײַנען אונטערגעגאַנגען.
איך לייען אַ צעטל מיט נעמען פֿון דעם ערשטן קלאַס־פּאַסאַזשירן, פֿון די רײַכע, די מעכטיקע, די געלדזעק: דזשואַן דזשייקאָב אַסטאָר, איזידאָר שטראַוס און נאָך, און נאָך גאָלד־יחסנים. מיר טוט וויי דאָס האַרץ. רײַך אָדער אָרעם, עס איז אַ רחמנות, אַ ביטערער צער. אויפֿן טויט זעט מען קיין נקמה ניט. מיר זײַנען אַלע געבוירן צום שטאַרבן. דאָך... יאָ, דאָך קלעמט מיר דאָס האַרץ אויף דעם מענטש אָן אַ נאָמען; אויף דעם יענעם, וואָס לעבט אַ שטילן, אָרעמען לעבן, וואָס קריכט דורך דורך דער וועלט ווי אַ וואָרעם.
קיין וואָרט ווערט אין די צײַטונגען ניט דערמאָנט וועגן די אָרעמע, אומגליקלעכע צווישנדעק־פֿאָרער. פּונקט ווי זייער לעבן וואָלט גאָר קיין ווערט ניט געהאַט, פּונקט ווי די וועלט וואָלט נאָר עקזיסטירט אין דעם זכות פֿון די אַסטאָרס מיט די שטראַוסעס, פּונקט ווי זיי וואָלטן געווען איבערמענטשלעכע מענטשן, פּונקט ווי זיי וואָלטן געהאַט אין דער נאַטור מער ווערט פֿאַר אַ בלוטיקן אָרעמאַן, אַן אַרבעטער וואָס איז געפֿאָרן איבער שטורמישע פֿלוסן זוכן ברויט פֿאַר זײַן פֿרוי און קינדער.
אָט פֿאַר דעם מענטש, יאָ, פֿאַר דעם מענטש אָן אַ נאָמען קען איך זיך ניט טרייסטן. וויי, וויי אויף דעם פֿאַרוואָגלטן! קלאָג וועלט פֿאַר דעם מענטש אָן אַ נאָמען!...
ביז איבער זיבן הונדערט זײַנען זיי געווען, אונטן, אָן לופֿט און אָן ליכט האָבן זיי אײַנגעשטעלט זייערע לעבנס צו זוכן לעבן. אָבער פֿון זיי רעדט מען ניט, זיי פֿאַרשווײַגט מען, פּונקט ווי זיי וואָלטן געווען דער וועלטס שטיפֿקינדער.
וויינט, וויינט, ווער עס האָט טרערן, פֿאַר דעם מענטש אָן אַ נאָמען!
ווען איך לייען די שדימשע נײַעס וועגן דער געזונקענער "טיטאַניק", ווען איך שטעל מיר פֿאָר אין די געדאַנקען די אומבאַשרײַבלעכע סצענעס פֿון די וואָס טרינקען זיך, פֿון די מענער, פֿרויען און קינדער, וואָס פֿאַלן אַ רויב צו די כוואַליעס, ווערט מײַן ברוסט פֿול מיט מיטלײַד פֿאַר די עמיגראַנטן וואָס אַמעריקע וויל ניט אַרײַנלאָזן און שיקט זיי נאָך אַ מאָל איבער דעם ים צוריק.
איז דען ווייניק פֿאַר אַ מענטשן איין מאָל זיך אָנצוטרויען דעם נאַסן גיהנום? איז דען ווייניק איין מאָל צו זען די אָפֿענע, צעשוימטע מײַלער פֿון די מוראדיקע אינדן, וואָס גענעצן צו פֿאַרשלינגען די הימלען?
און דאָך, ווי לײַכט, ווי קאַלט, ווי גלײַכגילטיק מענטשן ווערן צוריקגעשיקט, פּונקט ווי דאָס וואָלט געווען אַריבער צו פֿאָרן אַ קליין טײַכל.
אָבער ווער קען דאָס זיך איצט באַקלאָגן אויף די עוולות פֿון דער רעגירונג? ווער קען דאָס איצט פֿילאָסאָפֿירן וועגן ערגעץ אַן עוולה אין דער וועלט לייענענדיק וועגן דעם חורבן־טיטאַניק?
איבער 1,500 מענטשן־לעבנס האָבן די ווילדע, הפֿקר־וועלן פֿון דעם אַטלאַנטיק אויסגעלאָשן. פֿאַרוואָס? פֿאַר ווען? פֿאַר וועמען?
פֿאַר גאָר ניט!
דאָס איז ניט קיין שטראָף פֿאַר זינד; קיין געצאָלטס פֿאַר חטאָים; קיין אָנגעשריבענער גזר־דין. ניין! דאָס איז אַ מוראדיקע ים־סיבה, אַן אַקצידענט און ניט מער. געוויס ניט מער. דאָס איז אַ בלינדער צופֿאַל, אַ נאַטור־קאַפּריז און ווײַטער גאָר ניט. ניטאָ אויף וועמען אין כּעס צו זײַן, ניטאָ וועמען צו באַשולדיקן. אָט דער האַרץ און לײַב צעברעכנדיקער אומגליק ווײַזט נאָר נאָך אַ מאָל די נישטיקייט און קלייניקייט פֿון דעם מענטשן אין קאַמף מיט די עלעמענטן.
סיבות האָבן אייביק פּאַסירט און וועלן אייביק פּאַסירן. עס וועט קיין מאָל נישט קומען אַזאַ צײַט ווען דער מענטש וועט קענען צוימען די נאַטור, אָנטאָן דעם ים אין לייצעס און שפּאַנען די כוואַליעס פֿון אָקעאַן.
וויי, ווען די עלעמענטן ווערן צעיושעט און נעמען זיך צו דער וועלט! די ערד וועט ציטערן, די וווּלקאַנען וועלן שפּײַען פֿאַרניכטונג, די וואָלקן וועלן ברעכן, און דער דונער און בליץ וועלן ברענען און קראַכן, און שמעטערן, און דער הוראַגאַן און ציקלאָן וועלן צעמישן הימל און ערד מיט אַ כּעס פֿון צעשטערונג.
אָבער זיי וועלן קיין מאָל קיין אונטערשייד ניט מאַכן צווישן מענטש און מענטש, צווישן אָרעם און רײַך, צווישן "ערשטן קלאַס" און "צווישנדעק".
מײַן מיטלײַד אויף אַלעמען, אָבער אַממערסטן אויף דעם מענטש אָן אַ נאָמען.