ליטעראַטור

זײַן ווײַב איז געווען אַ שיינע. פֿון איר פּנים האָט געשלאָגן אַ וואַרעמע ליכטיקייט, אירע אויגן האָבן געלויכטן, אירע הענט האָבן געהאַט אַ וואַרעמע פֿולקייט און יעדע באַוועגונג פֿון איר קערפּער האָט גערופֿן און גערייצט.
זי האָט געשמייכלט צו אַלע מענער, און ווען די מענער האָבן גערעדט מיט איר, זענען זיי געווען אומרויִק און נאַריש צעשמייכלט.
אָבער ער, איר מאַן, האָט זי פֿײַנט געהאַט. ער האָט פֿײַנט געהאַט די לויכטנדיקייט פֿון אירע אויגן. ער האָט פֿײַנט געהאַט דאָס שפּיל פֿון אירע ליניעס און די קערנדיקע פֿולקייט פֿון איר לײַב איז פֿאַר אים געווען ליידיק און הויל.
ס׳איז געווען ערשט דרײַ יאָר נאָך זייער חתונה. אָבער געקענט האָבן זיי זיך שוין פֿון לאַנג. כּמעט דאָס גאַנצע לעבן זײַנס איז דורכגעגאַנגען אין באַדינען איר שיינקייט. צו אַלע מענער אַרום פֿונעם גאַנצן קרײַז באַקאַנטע און פֿרײַנד האָט זי גערעדט לײַכטע, צו גאָרנישט פֿאַרפֿליכטנדיקע רייד, וואָס האָבן געפֿלאַטערט ווי סערפּענטין־פּאַסן, באַלויכטן מיט דעם ליכט פֿון איר פּנים. נאָר צו אים האָט זי גערעדט שווערע, זאַכלעכע רייד. אַלע אַנדערע פֿרויען, וואָס ער האָט באַוויזן צו קענען אין זײַן יוגנט, האָט ער נישט געהאַט, מיט וואָס צוצוציִען, און אַפֿילו די, וועלכע זענען אים געפֿעלן, זענען אַוועקגעריסן געוואָרן פֿון אים דורך עפּעס אַ כּוח, וואָס איז געגאַנגען פֿון איר, ווײַל זי האָט פֿאַרפֿולט מיט זיך זײַן גאַנצע צײַט, זײַנע טעג און זײַנע אָוונטן, און יעדע שעה, וואָס ער איז געווען אָן איר, איז אים באַפֿאַלן אַן אומרויִקייט, אַז עמעצער זאָל בײַ אים נישט צונעמען די פֿאַרפֿליכטנדיקע שווערע רייד, וואָס זי רעדט צו אים.
פֿרויען האָבן אים געזאָגט קאָמפּלימענטן פֿאַר איר. דאָס זענען געווען אַלץ איינע, טראַפֿאַרעטע ווערטער, וואָס האָבן מאָדנע גרינג געווויגן:
— איר האָט אַ גוטן געשמאַק... זי איז אַ שיינע...
און אים האָט זיך אויסגעוויזן, אַז זיי רייצן זיך מיט אים. ער האָט געהאַט אַ סך דערויף צו ענטפֿערן, אָבער ער האָט געשמייכלט פֿאַרלעגן און געוווּסט, אַז די ווײַבער ווייסן זײַן געמיט ווײַל זיי האָבן שטענדיק צוגעגעבן:
— איר דאַרפֿט זײַן צופֿרידן...
דעמאָלט איז אים געוואָרן אומעטיק. עס זענען געקומען געוויסע צײַטן, ווען ער איז געווען אייפֿערזיכטיק אויף אַלע פֿרויען אַרום און מקנא געווען זייערע מענער און געליבטע. אים האָט זיך געוואָלט אַוועקגיין צו דער מינדסטער, צו דער אַממייסטן אומבאַמערקטער פֿרוי, וואָס ער האָט געקענט, אַוועקגעבן זיך איר און אָפּרוען.
די טעג פֿון זייער פֿאַרבינדן זיך זענען געווען רוישיקע, מיט אַ סך פֿרעמדע מענטשן. און פֿאַר די אַלע פֿרעמדע מענטשן האָט זי אָן אויפֿהער געלויכטן, און די מענער אַרום אירע אויגן האָבן אויסגעזען נאָך מער אומרויִק און נאַריש־דערהויבן. אָבער ער האָט געהאַט דאָס געפֿיל, ווי ער וואָלט זיך באַטייליקט אין עפּעס אַ גרויסער אַפֿערע, אַן אָפּנאַרערײַ, פֿון וועלכער ער האָט גאָרנישט. ער האָט געוווּסט, אַז אויבן, בײַ די אַקסלען, האָט זי אײַנגעפֿאַלענע, אָרעמע הענט, און העכער איבער די קני זענען אירע פֿיס דאַרע און אומעטיקע. אין איינער אַ נאַכט, ווען ער איז, מיד פֿון באַדינען איר טריומף, שווײַגנדיק געלעגן נעבן איר, האָט זי אים געמאַכט דעם ערשטן פֿאָרוואָרף:
— דו דאַרפֿסט זײַן גליקלעך... אַנדערע וואָלטן געווען גליקלעך...
אויף אים האָט זיך אָנגערוקט אַ גרויסער אומעט. דערנאָך איז עס אַריבער אין אַ כּעס. עפּעס אַ ווילדן אומפֿאַרשטענדלעכן כּעס. ער האָט געוואָלט שרײַען:
— איך בין נישט גליקלעך... מיר איז אומעטיק...
אָבער אַנשטאָט דעם, האָט ער פֿאַרלוירן געזאָגט:
— איך בין גליקלעך...
ער האָט איצט דערזען, אַז זי איז מיאוס און שטאַר. אים האָט זיך געדאַכט, אַז ער האָט זי ביז איצט אַלע מאָל געזען שפּילן אויף דער בינע, ווי זי איז געווען באַלויכטן און פֿאַרשמירט מיט שמינקע. איצט איז ער אַרונטערגעקומען הינטער די קוליסן, וווּ אַלץ איז קאַלט און אויסגעלאָשטן.
* * *
אויף דער גאַס האָבן זיך מענטשן אויף איר אומגעקוקט. מענער האָבן זי באַגלייט מיט וואַרעמע בליקן און ווײַבער האָבן זי אָפּגעשאַצט. אין עפֿנטלעכע ערטער האָט מען זי באַגעגנט מיט דער באַזונדערער זיסקייט, וואָס מען ווײַזט אַרויס שיינע פֿרויען. און מענער האָבן איר אומעטום אָפּגעטראָטן דעם פּלאַץ, איר געהאָלפֿן זיך מאַכן באַקוועם און געשלונגען איר שמייכל. בלויז ער, דער מאַן, האָט פֿאַרוואָרפֿן זײַן בליק ווײַט פֿון איר, דעמאָלט האָט זי אָנגעהויבן בײַ אים מאָנען עפּעס אַזוינס, וואָס ער האָט נישט פֿאַרמאָגט. זי האָט אָנגעהויבן בײַ אים פֿאָדערן אייפֿערזוכט. אירע רייד צו אים זענען געוואָרן שטרענגע און וואָרענענדיקע:
— האָסט מיר צעבראָכן דאָס לעבן... איך האָב געקאָנט האָבן אַ מאַן, וואָס זאָל מיך פֿאַרגעטערן...
און זי האָט אָנגעהויבן אָנדײַטן אויף מענער פֿון זייער קרײַז, וועגן וועלכע ער האָט קיין מאָל נישט געקלערט, אַז זי באַמערקט זיי. אים איז געוואָרן לעכערלעך, ווען ער האָט זיך פֿאָרגעשטעלט, אַז איינער פֿון זיי זאָל ווערן איר מאַן.
דערווײַל זענען אָפּגעלאָפֿן צוויי יאָר, צוויי זומערן מיט רײַזעס אויפֿן דאָרף און קורערטער, אין פּאַרקן, אין האָטעלן און קאַפֿעען. און אומעטום האָט זי געזיגט. מען האָט געפֿרעגט, ווער איז דער מאַן און מען האָט אָנגעוויזן אויף אים, ווי מען ווײַזט אָן אויף באַרימטע מענטשן. אין אַזעלכע מאָמענטן האָט זיך אין אים אויפֿגעהויבן עפּעס אַ בריִענדיקער שטאָלץ, וואָס האָט אויפֿגעהויבן זײַן קאָפּ. כאָטש אים האָט זיך געוואָלט באַפֿרײַען פֿון דעם אָרעמען פֿאַרמעגן, וואָס האָט אים גאָרנישט געגעבן. אַזוי ווי אַ באַליבטן ווירטואָז איז פֿאַר אים אַנטפּלעקט געוואָרן, ווי נישטיק און בלינד עס איז דאָס פּובליקום, ער האָט געהאַט אַ פֿאַרלאַנג זיך פֿאַר עמעצן צו פֿאַרטרויען. דערציילן, ווי ליידיק און אומעטיק עס איז דאָס באַזיצן אַזאַ פֿרוי, נאָר עפּעס אַ שרעק האָט אים צוריקגעהאַלטן, און איין מאָל אין אַ שיינער זומערנאַכט, ווען פֿון יעדן ווינקל האָבן אַרויסגעשלאָגן ריחות פֿון יוגנט און בענקשאַפֿט, האָט ער אויף אַ ווײַטן שפּאַציר איבערן שטראַנד אָנגעטראָפֿן אַ פֿרוי. ער האָט קוים געכאַפּט מיטן אויג איר פּנים. ער האָט נאָר דערפֿילט, אַז אין איר קערפּער איז דאָ אַ וואַרעמע וואָג. און אָנזאַמלענדיק זײַן גאַנצע צערטלעכקייט, האָט ער אָנגעהויבן צו איר רעדן. ער האָט זי געוואָלט מיט אַ מאָל צובינדן צו זיך. ער וואָלט שוין מיט איר אַוועק, נישט אומקוקנדיק זיך אויף צוריק...
די פֿרוי האָט אַ לאַך געטאָן. מיט די ציין און מיט דער גאַל. זי האָט געזאָגט:
— אַך, די מענער... איר האָט אַזאַ שיינע פֿרוי... ווי שעמט איר אײַך נישט...
עס איז געווען פֿאַרפֿאַלן. ער האָט פֿאַרשטאַנען, אַז נאָך אים גייען שטעקבריוו... אַז פֿאַר אים איז אָפּגעשניטן יעדער וועג.
נאָך אין דעם זעלבן אָוונט האָט זי אים אַ טריומפֿירנדיקע געפֿירט איבער א ליכטיקן זאַל. זי האָט געשטראַלט און מענער האָבן געשלונגען איר שמייכל, נאָר ער איז אַ מאַטער, אַ קאַלטער און אומעטיקער, מיט אַ בענקשאַפֿט צו אַלע עקן וועלט, געלעגן נעבן איר און געוואַכט איבער איר אָרעמקייט און ס׳האָט זיך אים געדאַכט, אַז נאָר די אויסגעלאָשענע פֿרוי פֿאַרשטעלט אים דאָס ליכט פֿון לעבן, אַז עפּעס אַ געהיימע קראַפֿט האָט אים פֿאַרשאָלטן... ער האָט געוואַכט און זיך אײַנגעגראָבן מיט זײַן בליק אין דער געטאָקטקייט פֿון איר פּנים, וואָס איז געלעגן, ווי פֿון קאַלטן גיפּס געמאַכט. דאָס איז געווען אַן ענגע, קאַרגע שיינקייט פֿאַר אַ גראָשן, פֿאַר וועלכן ער האָט באַצאָלט מיט זײַן גאַנצער יוגנט און פֿרייד...