די שמאָלע שטיינטרעפּ, געשפּאָלטענע מיט אײַנגעפֿרעסענעם אַלטן שטויב, מיט אָפּגעטרעטענע טריטגריבער, האָבן זיך געדריידלט, ווי די רינגען פֿון אַ שלאַנג, אַראָפּ, אַראָפּ ווי אין דער פֿינצטערניש פֿון אָפּגרונט. בײַם אַראָפּנידערן אין קעלער האָט מען געמוזט נייגן דעם קאָפּ, אַז ער זאָל זיך נישט אָנשלאָגן אין דעם האַלב־קײַלעכדיקן, מיט פֿײַכטן שימל אָנגעוואַקסענעם ציגל־געוועלב, וואָס האָט, ווי אַ גרויסע שוואַרצע שיסל, איבערגעקערט מיטן מויל אַראָפּ, שווער געהויערט איבערן קעלער. צום ערשטן זענען די אויגן בלינד געוואָרן אין דער גראָער געדיכטעניש פֿונעם שטויב, וואָס האָט גענעפּלט אין דער לופֿטן ווי אַ וואָלקן אַש. פּעלצהאָר, געקרימטע שטיקלעך פֿאָדעם, ווי ווײַסע ווערים, זענען געשוווּמען אין אים. מען האָט געהערט אָפּגעהאַקטן, הייזעריקן הוסטן פֿון ליידיקע ברוסטן, ווי פֿון פּויקן, אין קײַכעדיקן אָטעם, ווי פֿון געוואָרגענע העלדזער.
אַז דאָס אויג האָט זיך אַ רגע צוגעוווינט צו דעם פֿאַרמעקטן האַלב־טונקל און דורכגעדרונגען דעם אַשיקן שטויב־וואָלקן, האָט מען דערזען, ווי דורך דער שאַטקע פֿון אַ זיפּ, דעם דנאָ פֿונעם קעלער, געדיכט אָנגעזעצט מיט קופּעס אָנגעבויגענע מיידלשע קעפּ, ענג צונויפֿגעשטעקטע לעבנאַנאַנד, ווי עופֿות אין אַ שטײַג. די דאָזיקע קעפּ פֿון די ווײַבער, יונגע און אַלטע, האָבן אַלע געהאַט בלייכע, פֿאַרטריקנטע פּנימער, מיט אויסגעצוימטע קנעכערנע טאָלן בײַ די שלייפֿן, ווי שאַרבנס. די צעשויבערטע קעפּ האָר, פֿול מיט שטיקלעך פֿאָדים און שטויב, זענען געווען שיטער, געל, ווי פֿאַרוויאַנעט גראָז און אין די אײַנגעפֿאַלענע מיידלעך האָבן זיך געשוואַרצלט פֿאַרפֿוילטע שטיקלעך ציין־פּענקעס, ווי פֿאַרזשאַווערטע שטיקלעך טשוועקעס. עס האָט דאָ נעפּלדיק געטריפֿט מיט אויסגעשוויצט־שווערן, זויערלעך־וואַרעמען ריח. אין די הערצער זענען דאָ שטום געווען אָנגעוואַקסן פֿאַרביטערטע נויטן, ווי סאַזשע אין קוימענס. אַז זיי האָבן אויף אַ רגע אויפֿגעהויבן דעם טעמפּן בליק פֿון גערויטלטע, קרענקלעכע אויגן, איז ער מיד הענגען געבליבן אויף דעם פֿאַרשוואַרצטן ציגל־געוועלב, וואָס האָט געטריפֿט מיט דינע וואַסער־טראָפּנס, ווי מיט נאָגנדיקן טרויער־גליווער פֿון פֿאַרקנעכטן לעבן.
גאַנץ פֿון אויבן האָט בלייך געריזלט טריבער שײַן פֿון קליינע פֿענצטערלעך, מיט אײַזערנע קראַטעס, ווי אין תּפֿיסה, און איבער זיי זענען געווען איבערגעצויגן געדיכטע פֿאַרזשאַווערטע, דראָטענע נעצן, וואָס האָבן שטענדיק געציטערט פֿונעם געזשום פֿון די ניימאַשינען.
דער קעלער איז געווען אַ וואַרשטאַט פֿון פֿוטערוואַרג און זעק אין אַ הינטערגעסל פֿון דער שיינער שטאָט ווין. פּעק מיט ווייכע פֿעלן, וואָס האָבן געאָטעמט מיט שווערן, זויער־פֿעטן ריח, זענען אַהער געבראַכט געוואָרן, און די קנאָכיקע, פֿאַרהאָרעוועטע הענט פֿון די ווײַבער האָבן זיי געשניטן מיט שאַרפֿע מעסערס, אַנדערע האָבן זיי געבערשט און געקעמט, ווי אַנדערע האָבן די פֿעלן גענייט אויפֿן שויס. אין דער טריבער בלינדקייט פֿון די עלעקטרישע לעמפּלעך, וואָס האָבן געל געזופּט די שטויב־וואָלקנס, האָט מען געמאַכט די שיינע פּעלצן, וואָס צירן און וואַרעמען די לײַבער פֿון די רײַכע שטאָטלײַט. אין אַנדערן עק קעלער האָבן געטראַסקעט ניימאַשינען, וואָס מען האָט אויף זיי גענייט גראָבע זעק. אַ באַזונדער קופּקעלע מיידלעך האָבן פֿאַרריכט און געלייגט לאַטעס אויף אַלטע, שוואַרצע און קלעפּיקע זעק, וואָס האָבן אויסגעזען ווי שרעקיקע זשאַבעס. צווישן זיי האָט מען געזען אַרבעטן דרײַ ייִדישע מיידלעך. די קליינע מאַני מיט דער פֿאַרשפּיצטער נאָז, די לאַנגע אײַנגעבויגענע שׂרה בין מיטן גלעזערנעם אויג, און די פֿרעמדע שיינע חנה קרעל, וואָס מאַני האָט זי געבראַכט אַהער, אין קעלער, צו דער אַרבעט.
מיט אַ מאָל טוען זיך זייערע קעפּ טיפֿער אַ נייג איבער דער אַרבעט ווי אין שרעק פֿאַר עפּעס אַ צרה. זייערע אָטעמס ווערן פֿאַרשטומט, און מאַניס בליק טוט אַ זײַטיקן פֿלי איבערן קעלער: צי מ׳הערט און מ׳ווייסט, אַז ס׳וועט זיך דאָ באַלד אָפּשפּילן אַ פֿריילעכע מעשׂה. מיט ביידע שפּיציקע עלנבויגנס טוט זי אַ טאָרע אירע ביידע חבֿרטאָרנס, שׂרה בין און חנה קרעל, וואָס זיצן פֿון ביידע זײַטן און אַרבעטן גיכער:
— אוי, קינדער, דער באַלעבאָס גייט, דער אַלטער חזיר, דער הער קנעפּלמאַכער, אַ רוח אין זײַן טאַטן. — ש־אַ־אַ, רעדט נישט, ווײַל ער וועט בייז ווערן.
ס׳דערהערט זיך אַ סקריפּ פֿון דעם ברעטערנעם קאָנטאָר־טירל, וואָס שטייט ווי אַ שטײַג אין ווינקל קעלער, און ס׳קײַקלט זיך אַרויס אַ קליין, קײַלעכדיק מענטשל, אונטערטראָגנדיק דאָס הויכע דיקע בײַכל מיט ביידע הענט. זײַנע שאַרפֿע אייגלעך פּינטלען ברוגז. ער קנעפּלט מיט פֿאַרציטערטע פֿינגער דעם פֿאַרשמירטן, שוואַרצן ראָק. אויפֿן אויסגעקראָכענעם קאָפּ, שטייט פֿאַרשפּיצט אַ מיצל, ווי בײַ אַ גלח. די לאַנגע שופֿר־נאָז איז געבויגן איבער ביידע דיקע ליפּן, וואָס ציִען זיך אין דער ברייט, פֿון איין עק פּנים צום אַנדערן. די מיטגאָמבע איז געגאָלט מיט אַ לענגלעך גריבעלע און פֿון ביידע באַקן הענגען אַראָפּ צוויי פֿאַרשפּיצטע געל־גרויע בערד, ווי צוויי פֿלעדערווישן. אויפֿן האַלדז באָמבלט אַ שנור מיט אַ שוואַרצן טרײַבערל. ער דערהערט נישט אויף איין אויער, און אַז מען רעדט צו אים, שטעקט ער אַרײַן דאָס טרײַבערל אין אויער, און ער קרימט דאָס מויל צום טרײַבערל, גלײַך ער וויל זיך אַרײַנפֿײַפֿן אין אויער. שטייענדיק אַ ביסל, נעמט ער צום ערשט אַרויס פֿון אייבערשטער וועסטל־קעשענע אַ לעדערן שיידל און פֿון דאָרט אַ גילדענעם אויגן־צוויקער, זעצט אים מיט צוויי פֿינגער אַרויף רײַטנדיק אויף דער שופֿר־נאָז, טוט דערנאָך זייער פּאַוואָליע און באַדעכטיק אַ מעלק מיט דער זשמעניע איין העלפֿט באָרד, דערנאָך אַ מעלק מיט דער אַנדערער זשמעניע די אַנדערע העלפֿט און הוסטלט אָפּ מיט גרימצאָרן.
— האַ? וואָס? וואָס הייסט דאָס? מען אַרבעט אָדער מען שלאָפֿט בײַ מיר, הע? זיי ווילן אומזיסט געלט באַצאָלט? איך שמײַס אינען אַלע אַרויס, איך פֿאַרמאַך דעם קעלער, זאָ וואַר איך לעבע? אײַנע באַנדע פֿוילענצער, קײַנע אַרבײַט...
ווי שמיץ פֿון אַ בײַטש פֿאַלן די ביטערער ווערטער איבער די געבויגענע קעפּ פֿון די אַרבעטנדיקע מיידלעך. מאַני דישעט אין האַלדז אַ דריבנע שפּאָט־געלעכטערל, זי קען אים שוין, דעם באַלעבאָס אירן, שוין פֿון זינט יאָרן. זי ווייסט, אַז ער שרעקט נאָר, ער וועט דעם קעלער נישט פֿאַרמאַכן. אָבער שׂרה בין הייבט אויף ווי אַלע טאָג, אַ צאָרנדיק אויג פֿול מיט שׂינאדיק פֿײַער, בעת דאָס אַנדערע, בלינדע גלעזערנע אייגל בלייכט טויט און גלײַכגילטיק, און זי ברומט מיט עקשנותדיקן דערווידער: — וואָס דען, מ׳אַרבעט נישט, מ׳שפּילט זיך עפּעס, צי וואָס? זע נאָר זע, ווי ער האָט זיך צעיאַכמערט, דער בלוטזויגער ה׳ קנעפּלמאַכער, מ׳האָט פֿאַר אינען קיין מורא נישט. גייען זי צום טײַוול, מיטן קעלער צוזאַמען.
דער באַלעבאָס שטעקט אַרײַן דאָס טרײַבערל אין אויער, בייגט זיך נעענטער דאָס בלוי־געוואָרענע פּנים מיט די צוויי באַקנבערד און ער שרײַט מיט אַ הייזעריקן געקריי, ווי אַ נישט־דערקוילעטער האָן:
— זי, הערן זי, אינען האָב איך נישט געפֿרעגט! שווײַגן זי... דען איך שמײַס אינען אַרויס... זאָפֿאָרט! זי דומע מויד!
אָבער שׂרה בין שווײַגט נישט. וואָס האָט זי מורא? ס׳וועלן שוין סײַ ווי פֿינצטערן די טעג אירע אין די שטויביקע וואַרשטאַטן און נישט אין דעם קעלער איז אין אַן אַנדערן. וואָס איז פֿאַר אַ חילוק? איר האַרבע שטרײַטלוסט דרענגט זי זיך צו קריגן, אויסצוטענהן זיך ווער עס איז גערעכט. איר קורצער שטערן קנייטשט זיך פֿאַרוואָלקנט, דאָס אײַנגעפֿאַלענע מויל פֿינצטערט מיט אַ טיפֿן לאָך, ווי אַ גרוב. זי ענטפֿערט שטיל און פֿאַרביסן:
— זאָל ער וואַרפֿן, זאָל ער פֿאַרמאַכן דעם קעלער, וועט מען גיין. מ׳וועט גיין אַלע... מ׳וועט גיין אין שטרײַק. קוקסט אים נאָר אָן, דעם הויטשינדער. נו, הער קנעפּלמאַכער, ווען פּגרן זי שוין ווי אַ הונט? וואָס?
דער באַלעבאָס שווײַגט מיט פֿאַרטיפֿטע נאָז־קנייטשלעך. שׂרה בין רעדט ייִדיש, כאָטש ער פֿאַרשטייט דאָס לשון, מאַכט ער זיך פֿון דעסטוועגן נישט וויסנדיק, גלײַך ער פֿאַרשטייט נישט. ער ווייסט, אַז ייִדישע אַרבעט־מיידלעך טויגן נישט. גוייִשע אַרבעטערינס האָבן פֿאַר אים מורא און דרך־ארץ. אָבער מיט ייִדישע איז אַן אומגליק, זיי זענען גרויסע עזותניצעס, האָבן ליב זיך צו קריגן און אים כּסדר מבֿזה צו זײַן. דאָס זענען דען פֿײַנע לײַט? עפּעס פֿרעמדע שלומפּערס, פֿון ווײַטע לענדער, פֿון פּוילן, צי פֿון גאַליציע. ער וועט זיי אַלע אַרויסשמײַסן פֿונעם קעלער. ער האָרכט דורכן אויער־טרײַבל ווי די מיידן סודען זיך עפּעס און דושען אין זיך אַ דריבנע שפּאָט־געלעכטער. שׂרה בין פֿאָכעט צו אים הינטער דער פּלייצע מיט אַ געבײַלטער פֿויסט. ער דערפֿילט איר צאָרן און ס׳טוט מיט אים אַ וואָרף, גלײַך ער וויל די אַלטע מויד אָנכאַפּן בײַם שויבער און זי מיט כּוח אַרויסשלעפּן פֿונעם קעלער, נאָר אין דער רגע טרעפֿט זיך זײַן בליק מיטן טויטן גלאַנץ פֿון איר גלעזערן אויג און ס׳טוט אויף אים אַ בלאָז עפּעס אַ טונקעלע שרעק־קעלט; ווי אין אַ בהלה, גיט ער גיך אַ מעלק מיט ביידע זשמעניעס די צוויי באַקנבערד. אָבער פּלוצעם ווערן זײַנע פֿאַרוואָלקנטע בעקלעך אויסגעלײַטערט. די קליינע אייגלעך אונטער די ברילנגלעזער פֿינקלען שוין מיט אַ נחתדיקן פֿלעמל. ער האָט באַמערקט אַ נײַ פּנים צווישן די אַרבעטנדיקע מיידלעך, וואָס לײַכט מיט בלאַס־רויטער שיינקייט צווישן די געלע שאַרבנקעפּ.
ער הוסט אָפּ עטלעכע מאָל זייער צופֿרידן און פֿרעגט די נײַע:
— ווער זינד זי? הע? ווי איסט איר ווערטער נאַמען?
— איך הייס חנה קרעל, — ענטפֿערט יענע שטיל און אַ ביסל דערשראָקן.
זי קוקט אים אָן מיט אָפּשײַ און נײַגער און מיט אַ פֿאַרשעמטן שמייכל. זײַן שופֿר־נאָז דערמאָנט זי אַ רגע דעם פֿעטער הערשל, דאָרט אין דעם ווײַטן שטעטל, וווּ עס איז געווען איר היים. נאָר זײַנע צוויי באַקנבערד זענען ווילד פֿרעמד, ווי די פֿליגל פֿון עפּעס אַ גרוילעכן פֿויגל.
— זאָ, זאָ... ווירקליך וואַר... אײַן שענעס מעדכען... הד... הד... אינען וועל איך נישט אַרויסשמײַסן. זי קענען האָבן אַרבײַט בײַ מיר, אין מײַן קעלער... קומען זי שפּעטער אַרײַן אין מײַן קאָנטאָר, וועל איך זי באַדינגען לויט דעם געזעץ...
אַצינד טוט ער שוין זייער פּאַוואָליע און האָפֿערדיק אַ מעלק די צוויי באַקנבערד און ווי צעטענצלט פֿון גדולה קערט ער זיך צוריק אום אין זײַן קאָנטאָר־שטײַג. די מיידלעך שווײַגן מיט אַראָפּגעלאָזטע קעפּ.
— וואָס ווילט איר, ער ווײַזט אויס צו זײַן אַ וווילער מענטש. ער האָט מיר צוגעזאָגט צו געבן אַרבעט, — זאָגט חנה.
— יאָ, יאָ, איר וועט שוין זען צי ער וועט אײַך געבן אַרבעט, דער שד, — ענטפֿערט איר מאַני מיט אַ פֿאַרביטערטן שמייכל סודותדיק און שאַרף פֿאַרצויגן אויף אירע אויסגעצויגענע ליפּן. און שׂרה בינס גלעזערן אויג גלאַנצט מיט טויטן אָפּשײַן אין דער געלער טונקלקייט פֿונעם קעלער.
