...אַ נאַרישקייט געדענקט זיך: מיט אַזוי פֿיל און אַזוי פֿיל יאָרן צוריק, ווען איך בין צו מזל און צו גליק געוואָרן אַ בר־מיצווה־בחורל, און מײַן טאַטע, יאָסל דער מילנער, האָט מיך אין יענעם שבת מיט גרויס פּאַראַד געפֿירט אין אונדזער פּערליצער שיל, איך זאָל אָפּקנאַקן דעם שיינעם מפֿטיר, האָב איך אים דעמאָלט נעבעך אָפּגעטאָן אויף... וואָלעכיש.
דהײַנו: פּנים צו פּנים מיט אַזוי פֿיל דאַוונערס, האָט מיך מיט אַ מאָל אָנגעכאַפּט אַזאַ דראָזש, אַזש עס האָבן מיך גענומען קלימפּערן די ציין אין מויל. און... אויגנבליקלעך האָב איך געשטעלט פֿיס און אַוועק אין דער בײַליגנדיקער סטינע1). און אַ גאַנצן קײַלעכדיקן טאָג געדאַוונט מיט די... פּאַסטעכער.
נו, איר זאָלט שוין צו מיר קיין שותּף נישט זײַן וואָס פֿאַר אַ פֿײַנעם גאָב איך האָב דעמאָלט באַקומען. אָבער איך קען מיר ביז הײַנט צו טאָג נישט מוחל זײַן דער מאַמעס טרערן און דעם טאַטנס קרעכצן. וואָס, וואָס, נאָר דעמאָלט האָב איך צום ערשטן מאָל געשפּירט דעם זיס־ביטערן טעם פֿון אימתא דציבורא...
עפּעס ענלעכס האָב איך נישט לאַנג איבערגעלעבט אין אַ סוף מײַיִקן אָוונט, בײַ מײַן ערשטן אויפֿטריט פֿאַר די יאָהאַנעסבורגער ייִדן. עס איז טאַקע פֿאָלג מיך אַ גאַנג פֿון דער פּערליצער שיל ביז צום דרום־אַפֿריקאַנער כּרך, אָבער פֿון דעסטוועגן האָט מיך אַלץ געוואָרפֿן ווי אין נײַן־יעריק קדחת.
איין קלייניקייט: ווי אַזוי וועל איך מיך אין מײַן בעסאַראַבער ייִדיש ספּראַווען מיט אָט דעם געפֿעפֿערטן ייִדיש־ליטווישן שבֿט?...
עס איז אַ שיינער מהלך: פֿון אונדזערע פֿעטע מלא־טעמדיקע בעסאַראַבער קאָמעצן ביז צו זייערע אײַנגעקוואַרטע און אײַנגעדאַרטע ליטוויש־ייִדישע פּתחן.
ס׳הייסט נישט אַזוי ווי דער וואָס איך וועל זאָגן, נאָר דער ווי אַזוי וועל איך דברן.
...און דאָ — כּמינהג־העולם — שיטן זיך באַגריסונגען אויף ענגליש, אַפֿריקאַניש און אויך אויף זייער טשודאַקעוואַטן דיזן דאַזן... ייִדיש. און איך זיץ אין געהאַקטע וווּנדן און טראַכט מיר אַ דומעלע אַזאַ: העי! ווען איך קען פֿון דאַנען — בעסאַראַביש גערעדט — רײַסן פּאָפּציעס אין מײַן נתניהווקער... סטינע.
...מיט אַ מאָל דערלאַנגט מיר דער הויפּט־קוואַטער מײַנער אַ צעקנייטשט צעטעלע. איז גיב איך אַ לייען און עס ווערט מיר ליכטיק אין די אויגן ווי פֿון אַ וועסנעדיקן רעגן:
“כאָווער יאַקער — לייען איך — וואָס זיצט איר ווי אַ סטאָטעק? לאָזט אײַך נישט שפּײַען אין דער קאַשע. באַווײַזט וואָס איר קענט... — אַ ליפּקאַנער".
...אַ מחיה! הייסט עס, אַז צווישן די פּאָר הונדערט עלטערלעכע, מאַנירלעכע מיסטערס און מיסיס איז אויך פֿאַראַן אַ ייִד פֿון דעם בײַ־פּרוטיקן שטעטל ליפּקאַן.
ס׳איז נישט מיטן מויל אַרויסצורעדן אַזאַ ייִחוס: אליעזר שטיינבאַרגס, יעקבֿ שטערנבערגס און אליעזר גרינבערגס ליפּקאַן! מאַמעניו מײַנע — אַ בעסאַראַבער מלידה־ומבטן.
בין איך שוין גאָלע נײַגער: קוק, זוך און נישטער מײַן לאַנדסמאַן אין די אַלע גלינצערדיקע ווייכע פֿאָטעלן פֿון דעם לוקסוסאַרטיקן קופּער־מאַמאָן־האָל און... מיט אַ מאָל האָב איך אים דערטאַפּט.
ער איז געזעסן אין סאַמע פֿאָרנט, גרויסאַרטיק צעלייגט, עפּעס טאַקע יאָ, ווי אַ גלאַוונער מחותּן, נישט אַראָפּגענומען דאָס אויג פֿון מיר און גאָר היימישלעך אַרײַנגעשושקעט אין אויער אַרײַן איינער אַ ראָסקאָשנער דאַמע — קענטיק זײַן פֿרוי.
אַלע מאָל, דאָרט וווּ עס איז אים געפֿעלן אַ געשמאַקער זאָג אין מײַן דרשה, האָט ער זיך אַזש געריבן די הענט פֿון נחת, צוגעפּאָטאַקעוועט מיר אויף אַ קול און זיך איבערגעקוקט מיט זײַנע בײַזיצערס, ווי איינער זאָגט: — איר זעט וואָס בעסאַראַביע קען!
אָבער בין איך ערגעץ וווּ פֿאַרגרעזניעט געוואָרן אין אַ ליטווישער דאָשוואָשן ריפּע2), האָט ער זיך נעבעך ביטער געצאַפּלט און מיר געמאַכט פֿאַרצווייפֿלטע סימנים לאמור, אַזוי צו זאָגן — כאַפּ דיך שוין אַ מאָל אַרויף צוריק אופֿן רעטאָרשן פֿערדל.
דוכט זיך מיר, אַז נאָך אַ שעה רעדן איז ער אויסגעוואַקסן לעבן באַלעמער מיט אַ גלאָז סאָדע־וואַסער און מיר אײַנגערוימט אין אויער:
— איר מעגט שוין פֿאַרקײַלעכיקן. די צלם־קעפּ האָבן ליב אַז מען מאַכט עס קורצער...
נאָכן פֿאָרטראָג מײַנעם, האָט ער זיך געגעבן אַ לאָז צו מיר און באַפֿעלעריש זיך אַ ווענד געטאָן צו מײַנע אונטערפֿירערס — די אָרטיקע קולטור־געזעלשאַפֿטלעכע עסקנים:
— ער׳ט נאָך באַווײַזן מיט אײַך צו ליאָנטשעווען. הײַנט איז ער מײַנער! מאָרגן קומט ער ווידער אַ מאָל...
מײַנע ליבע מכניסי־אורחים האָבן זיך קלוג איבערגעוווּנקען און באין־ברירה האָבן זיי אים אָפּגעטראָטן... דעם כּבֿוד.
...אַרום האַלבע נאַכט האָבן מיר געשפּאַנט איבער די יאָהאַנעסבורגער גאַסן צו פֿוס צו אים אַהיים.
— האָט נישט קיין פֿאַראיבל, וואָס כ׳האָב דעם אויטאָמאָביל אָפּגעשיקט מיט מײַן נעגער אַהיים. כ׳האָב מיט אײַך געוואָלט זיך אַדורכשפּאַצירן עלעהיי אַ מאָל אין די יונגע יאָרן אויפֿן שעס3)...
און מיט אַ קרעכץ: — עס איז דען אַ לעבן דאָ? גאָט זאָל מיך נישט שטראָפֿן פֿאַר די רייד. קעבעבע און לאַקריץ־זאָמען!
נו, דאָנקען גאָט, וואָס איר זענט עס שוין בשלום איבערגעקומען, איך האָב שטאַרק מורא געהאַט פֿאַר אײַך, איר זאָלט זיך נישט פּאָשפּעטען — האָט ער מיך גוט־ברודעריש אַרומגענומען. — איר הערט — האָט ער געלאַכט אויף אַ קול — עס איז מיט זיי, מיט די ליטוואַקעס נאָר אַ קאָמעדיע. רעדט מיט זיי, וועלן זיי אײַך דערווײַזן, אַז אויף זייער ייִדיש האָט נאָך אַבֿרהם אָבֿינו געשמועסט מיטן רבונו־של־עולם. און איך בין שוין, ווי איר זעט מיך, קיין עין־הרע שוין בײַ אַ פֿערציק־יערלעך דאָ און איך קען בשום־אופֿן נישט אײַנבײַסן זייער לשון־טרובקע. עס איז נאָר, ווי מען וואָלט מיך האָבן געלייגט אין אַ סדום־בעטל.
— ווי קומט איר אַהער? — פֿרעג איך אים.
— ע־ע־ע... ס׳איז אַ לאַנגס און אַ ברייטס. בײַ אונדז אין ליפּקאַן בין איך געווען דער גרעסטער שלעגער. אַלע עשׂוס האָבן געציטערט פֿאַר מײַן דעך. האָב איך איין מאָל אַזוי צענעריקט אַ קוזיקל4) אַז כ׳האָב אים קאַלט געמאַכט. האָט מיך ס׳שטעטל אַריבערגעשטעלט קיין גאַליציע. דאָ האָב איך געמוזט אַראָפּקוקן... און נעמען אַן “איטשע־מייערקע"... און זי האָט מיך פֿאַרשלעפּט אַהער צו צו אירן אַ פֿעטער.
איך באַטראַכט זײַן איטשע־מאירקע, עס הייסט דעם זיווג זײַנעם. בפֿרוש אַ זייער אָנגעקוואָלענע דרום־אַפֿריקאַנער לעידי. זי איז שוין אַ פּנים געוווינט צו זײַן פּראָסטאַצקע אַרט רעדן און איז אים מבֿטל מיט אַן אַדעליקער מינע:
— ער איז נאָך בײַ אונדז אין סטאַניסלאַוו געווען אַ פֿרעמדער “אַיווער" און דאָ איז ער אויך אַ גר.
— יאָ כ׳לעבן, זי איז גערעכט. — קרעכצט ער אונטער — איר האָט שוין אַ מאָל געזען ווי אַ קוואָטשקע פֿירט אויס אַ קאַטשער? בין איך דאָ דער קאַטשער. איכל אײַך געבן אַ מיליאָן, אויב איר וועט אין גאַנץ דרום־אַפֿריקע נאָך אָנטרעפֿן אויף אַ בעסאַראַבער. כ׳לעבן, ס׳איז נישטאָ מיט וואָס מיך מקנא צו זײַן.
— איז ווי זשע לעבט זיך אײַך? — פּרוּוו איך צו פֿאַרקערעווען דעם שמועס אויף אַ פֿריילעכער סטעזשקע.
— ברוך־השם, נישט צו פֿאַרזינדיקן. דאָ זענען אַלע הונדערט צוואַנציק טויזנט ייִדן רײַך ווי קורח. דערפֿאַר בריקעווען זיי אַזוי...
— וואָס הייסט בײַ אײַך בריקעווען? — שטיי איך צו צו אים.
— בריקעווען? — צעלאָזט ער זיך גאָרנישט אויף קאַטאָוועס — זיי האָבן זיך צעספּאָלאָשעט פֿון צו פֿיל וווילטאָג. אַז איר קוקט זיי אָן, קאָנט איר מיינען, אַז זיי זענען גאַנצע געבולבעטע...
— אָבער ייִדיש האָבן זיי שוין צו ביסלעך פֿאַרגעסן. לשון־קודש קענען זיי אַ מכּה און אַפֿילו מיטן רבונו־של־עולם רעדן זיי אויף ענגליש.
— נו, אין שיל אַרײַן גייען זיי?
— אויך מיר אַ שיל! כ׳וואָלט אַוועקגעגעבן אַלע זייערע טעמפּלען פֿאַרן ליפּקאַנער ליוועראַנטישן שילעכל. ס׳אַ שיל בײַ זיי? ס׳איז אַ קלויסטער. שיקסעס יאָלען אין כאָר און דער רעווערענד גאָגערט פּאָ אַפֿריקאַנסקי... כ׳שטעל מיר פֿאָר, אַז דער אייבערשטער קער שוין איין מאָל אָנטײַען פֿון זייער דאַווענען.
— גאַי שוין גאַי, לייזער, דו שפּריכסט דומהייטן — נעמט אים אײַן זײַן סטאַניסלאַווער פּלוניתטע.
— כ׳זע מיך דאָ שוין שיין אָן מיט מײַן בעסאַראַבער חכמה, אַז זיי גאָר די ליטוואַקעס מאַכן פֿון אונדז גאָלע געלעכטער. הערט אַ מאַנסע! וואָס זיי טראַכטן עס צו: אַז זייערער אַ ליטוואַק איז געווען אַ שוסטער אַ שקראָבניק איז ער געפֿאָרן צו אונדז אויף דער בעסאַראַביע און גאָר געוואָרן אַ גאַנצער רבֿ... נו, זאָגט, קען מען לעבן?!...
* * *
...ביז שפּעט אין דער נאַכט בין איך געזעסן בײַ מײַן וואָלעכישן זעמליאַק אין זײַן צען־צימערדיקער שטוב, בײַם שיין־געדעקטן טיש, וועלכן עס האָט באַדינט אַ האַלבער מנין נעגערס און אײַנגעזען, אַז טראָץ אַלע זײַנע בעסאַראַבער טראָבלען... מאַכט ער פֿון דעסטוועגן אַ לעבן.
— איר באַטראַכט מײַן פֿאַרמעגן, האַ? באַטראַכט איר... איבער הונדערט און צוואַנציק יאָר וועלן זיך מײַנע גוייִשע אייניקלעך האָדעווען אין דעם און קיינער וועט אַפֿילו נישט קענען איבערלייענען דעם “פּה נטמן" אויף מײַן מצבֿה...
— ווייסט איר וואָס, לאָמיר עס בעסער פֿאַרזינגען. — האָט אַרײַנגעשטעלט אַ וואָרט די איטשע־מייערקע.
און אָן דעם זי זאָל זיך לאָזן אַ סך בעטן, האָט זיך צעטרילעוועט איר שיינע גאַליצישע שטימע.
דערנאָך איז ער אַלע מאָל צוגעשטאַנען צו מיר:
— זאָגט עפּעס אַ וואָלעכיש סטיקאַלע.
...און אַז כ׳האָב שוין אָפּגעזונגען די אַזוינס ווי אַזעלכדיקע דוינע, איז ער שוין געוואָרן מיט מיר גאָר קנעפּל פּעטעלקע:
— יאַנקל — האָט ער מיר געמאַכט אַ קאָמפּלימענט — איך דאַרף דיר זאָגן, אַז דו זינגסט נאָך בעסער ווי דו רעדסט.
פֿאַר טאָג האָבן זיי מיך ביידע אָפּגעפֿירט אין האָטעל אַרײַן:
— גיט איבער אַ גרוס אַלע ליפּקאַנער די מיילעכזאָנס, די פֿישמאַנס, די גרינבערגס...
— פֿון וועמען?
— פֿון לעאָן און קלער דע גוקשטיין — האָט די מיסיס זײַנע מיר אונטערגעטראָגן מיט אַ קײַזערלעכער מינע זייער אַדעליקע פֿאַמיליע.
— וואָס מאַכסטו זיך נאַריש? פּלוצעם לעאָן... גוקשטיין... שמוקשטיין?! — האָט ער זיך פֿאַראיבלט אויף דער פֿרוי זײַנער — ווער האָט מיך געקענט דאָרטן אין ליפּקאַן אויף דער פֿאַמיליע? איר׳ט זאָגן לייזערל פּופֿליק פֿון דעם ציגײַנערישן געסל... כ׳לעבן, גאָט איז מײַן עדות אַז מיט יענעם ייִחוס נעם איך מיך גיכער איבער ווי מיט דעם... איר מעגט מיר הייליק גלייבן.
...כ׳האָב אים בפֿירוש הייליק געגלייבט און נאָך מער זײַן טרער, וואָס ער האָט אָפּגעווישט בגנבֿה.
...די טרער פֿון מײַן טײַערן בעסאַראַבער בן־יחיד אויף דער ווײַטער דרום־אַפֿריקאַנער ערד.

1) סטינע (מאָלדאַוואַניזם) — אַן אָפּגעצוימט שטיק פֿעלד, פֿאַר די שאָף.
2) ריפּע (מאָלדאַוואַניזם) — אַ משופּעדיקער ליימיקער גרוב.
3) שעס (מאָלדאַוואַניזם) — לאָנקע.
4) קוזיקל, געמיינט קוזיסט, קוזיסטן — אַ רומענישע אַנטיסעמיטישע פּאַרטיי, וואָס פֿלעגט מאַכן איבערפֿאַלן אויף ייִדן.