אין אונדזער פּרשה ווערט דערציילט, אַז ווען משה רבנו און אַהרן הכּהן האָבן געדאַרפֿט גיין צו פּרעה מלך מצרים און בײַ אים מאָנען ער זאָל אַרויסלאָזן די ייִדן פֿון מצרים, האָט דער אויבערשטער געזאָגט צו משהן: אויב פּרעה וועט פֿון זיי בעטן אַ מופֿת, אַן איבערנאַטירלעכן אַקט ווי אַ באַווײַז, אַז דער אויבערשטער האָט זיי טאַקע געשיקט — זאָל דעמאָלט אַהרן וואַרפֿן פֿאַר פּרעהן דעם שטעקן און ער וועט פֿאַרוואַנדלט ווערן אין אַ שלאַנג. אַזוי האָט טאַקע אַהרן געטאָן — ער האָט געוואָרפֿן דעם שטעקן און ער איז געוואָרן אַ שלאַנג. אָבער פּרעה האָט דאַן גערופֿן זײַנע "חכמים" און די כּישוף־מאַכער, וועלכע האָבן אויך געוואָרפֿן זייערע שטעקנס און זיי זײַנען געוואָרן שלענג. דער סוף איז אָבער געווען, אַז ווען די שלאַנגען זײַנען צוריק געוואָרן שטעקנס, האָט אַהרנס שטעקן אײַנגעשלונגען די שטעקנס פֿון די כּישוף־מאַכער.
אָבער אָט דער גאַנצער ענין מיט די געוואָרפֿענע שטעקנס, וועלכע זײַנען געוואָרן שלאַנגען, פֿאָדערט אויפֿקלערונג. נאָר צו אַלעם ערשטן דאַרף מען פֿאַרשטיין דעם שפּעטערדיקן מופֿת־נס — דאָס וואָס אַהרנס שטעקן האָט אײַנגעשלונגען די שטעקנס פֿון די כּישוף־מאַכער: פֿון וואַנען איז געקומען אָט דער מופֿת, וואָס איז אין גאַנצן ניט דערמאָנט געוואָרן אין די רייד פֿון דעם אויבערשטן צו משה רבנו?
ווי ס׳איז קענטיק פֿון אָט די געשילדערטע ענינים אין דער תּורה, האָבן די מופֿתים און מכּות אין מצרים געצילט ניט בלויז צו באַשטראָפֿן די מיצרים פֿאַר זייער רישעותדיקער באַהאַנדלונג פֿון די ייִדן, נאָר זיי זײַנען געווען אויסן צו צעברעכן זייער פֿאַרקריפּלטקייט און קעגנערשאַפֿט צום באַשעפֿער. אין תּורת החסידות ווערט דערקלערט, אַז דער מצרישער וועלט־באַנעם איז געווען, אַז אין דער איצטיקער וועלט־עקזיסטענץ איז ניטאָ קיין ג־טלעכע הערשאַפֿט און השפּעה. לויט זייער באַנעם איז די וועלט, נאָך דעם ווי זי איז באַשאַפֿן געוואָרן, איבערגעגעבן געוואָרן אונטער דער אַבסאָלוטער הערשאַפֿט פֿון די נאַטור־כּוחות און ניט אונטער דער ג־טלעכער השגחה.
אָט די פֿאַלשע מצרישע השקפֿה האָט דער אויבערשטער אײַנגעבראָכן דורך די מערערע מכּות אויף די מיצרים. יעדע מכּה האָט צעקלאַפּט אַ באַשטימטן פּונקט אין דער מצרישער אידעאָלאָגיע. און ווי אַן אַלגעמיינעם "אַרײַנפֿיר" צו די מכּות און זייערע מאָטיוון, איז געווען דער מופֿת פֿון די אײַנגעשלונגענע שטעקנס דורך דעם שטעקן פֿון אַהרן הכּהן.
אַהרן הכּהן, ווי יעדער פֿאַרשטייט, דריקט מיט זיך אויס דעם צד פֿון קדושה, און דער "מטה אַהרן", אַהרנס שטעקן, שטעלט מיט זיך פֿאָר דעם ג־טלעכן כּוח, וואָס קומט פֿון צד הקדושה (איז דאָך אַ שטעקן דער סימבאָל פֿון קראַפֿט). דער "תּנין", די שלאַנג אָדער קראָקאָדיל, סימבאָליזירט דאָס לאַנד מצרים, ווי דער נבֿיא (יחזקאל כט, ג) באַצייכנט מצרים ווי "דער גרויסער ׳תּנים׳ (שלאַנג אָדער קראָקאָדיל), וואָס הויערט אין זײַנע טײַכן" (נילוס, פֿון וואַנען די מצרים שעפּן זייער דערנערונג). אַזוי אַרום איז פֿאַרשטאַנדיק, אַז ווען משה רבנו און אַהרן הכּהן זײַנען געקומען צו פּרעה מלך מצרים און געדאַרפֿט ברעכן די טומאה־האַרטקייט פֿון מצרים, איז עס פֿאָרגעקומען דורך דעם, וואָס אַהרנס קדושה־שטעקן האָט זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַ "תּנין"־שלאַנג — דערמיט האָט אַהרן דערוויזן פּרעהן, אַז דער גאַנצער וועזן פֿונעם "תּנין", פֿון מצרים קומט פֿון קדושה — פֿונעם הייליקן שטעקן. האָט אָבער פּרעה גענומען און געבראַכט זײַנע חכמים און כּישוף־מאַכער און זיי האָבן פֿאָרגעשטעלט אַ קעגנזעצלעכן באַווײַז, אַז אויך זייערע טמאדיקע שטעקנס האָבן זיך פֿאַרוואַנדלט אין שלאַנגען; און דערמיט געמיינט צו באַווײַזן, אַז דאָס לאַנד מצרים האָט אייגענע ניט־קדושהדיקע קוואַלן פֿון חיות און קראַפֿט, און ער באַקומט ניט זײַן כּוח בלויז פֿון קדושה.
אויף דעם איז געקומען דער ענטפֿער פֿון קדושה־זײַט: "ויבֿלע מטה אַהרן את מטותם" — אַהרנס שטעקן האָט אײַנגעשלונגען זייערע שטעקנס. דערמיט האָט דער אויבערשטער פֿאַר זיי קלאָר געמאַכט, אַז די גאַנצע זאַך פֿון האָבן אייגענע ניט־קדושהדיקע קוואַלן פֿון חיות און קראַפֿט, איז ניט מער ווי אַן אײַנרעדעניש, און אָן צו האָבן אַ וואָרצל פֿון קדושה קענען זיי ניט האָבן קיין שום אמתן קיום.
דערמיט האָט דער אויבערשטער געוויזן פּרעהן און זײַנע חכמים, אַז זיי האָבן ניט קיין אייגענעם כּוח, און אַז אויך זיי זײַנען אונטערגעוואָרפֿן דעם אויבערשטנס פֿולער הערשאַפֿט. דאָס איז געווען די "הקדמה", וואָס האָט גורם געווען אַן אַלגעמיינעם דורכבראָך אין דעם צענטראַלן פּונקט פֿון דעם מצרישן וועלט־בליק; און דערנאָך זײַנען געקומען די צען מכּות, וועלכע האָבן אײַנגעבראָכן איינס נאָך איינס אַלע צען מדרגות פֿון טומאת מצרים.
פֿון די איינצלהייטן אין אָט דעם סיפּור קען מען אַרויסלערנען אַ סך ענינים אין עבֿודת השם. מיר זעען אין דעם סיפּור, אַז דער אויפֿטו איז געווען דורך אַהרן הכּהן. דאָס לערנט אונדז, אַז דער צוגאַנג צו אַ צווייטן דאַרף זײַן מיט פֿרײַנדשאַפֿט און ליבשאַפֿט, אַזוי ווי אַהרן הכּהן האָט זיך געפֿירט — לויט דער משנה אין אָבֿות (א, יב): "אוהבֿ שלום ורודף שלום, אוהבֿ את הבריות ומקרבֿן לתּורה" — אַהרן האָט ליב שלום און יאָגט נאָך דעם שלום, ער האָט ליב די בריות און דערנענטערט זיי צו תּורה. עס טרעפֿט זיך אָבער אַ מאָל אין דער חינוך־אַרבעט, אַז מ׳שטויסט זיך אָן אין אַ מענטשן, וואָס געפֿינט זיך אין אַ גאָר נידעריקן גײַסטיקן מצבֿ, ביז אַז ס׳איז ניטאָ קיין ברירה, סײַדן צו צעברעכן דאָס שלעכטס אין יענעם מיט כּוח, מיט אַ שטעקן. דאַרף מען דאָס טאָן, אָבער דערבײַ דאַרף מען געדענקען, אַז דאָס דאַרף געטאָן ווערן דורך דעם "מטה אַהרן" — אַז דאָס זאָל זײַן אַ שטעקן פֿון אַהרן הכּהן, אַז אויך דער שטעקן זאָל באַנוצט ווערן מיט אַהבֿת־ישׂראל, מיט אַהרנס מידות טובֿות.
* * *
אין אונדזער פּרשה שטייט אין פּסוק, אַז דער אויבערשטער האָט גערעדט צו משה רבנו, ער זאָל זאָגן צו פּרעה מלך מצרים: "ושׂמתי פֿדות בין עמי ובין עמך וגו׳" — און איך וועל ברענגען אַן אויסלייזונג, וואָס וועט מאַכן אַ שיידונג צווישן מײַן פֿאָלק (די ייִדן) און דײַן פֿאָלק (די מיצרים).
דער בעלזער רבי, דער צדיק רבי שלום רוקח זצ״ל, האָט דערויף געזאָגט: אין תּנ״ך געפֿינט מען דרײַ מאָל דאָס וואָרט "פּדות" — אויסלייזונג: אין אונדזער דערמאָנטן פּסוק, "ושׂמתּי פֿדות וגו׳"; דאַן שטייט אין תּהילים (קיא): פּדות שלח לעמו", און אַ דריטן מאָל אויך אין תּהילים (קל): והרבה עמו פֿדות". זאָגט דער בעלזער רבי, אַז זיי זײַנען קעגן די דרײַערלײַ מיני גלות. דער ערשטער מין גלות איז, ווען אַ ייִד געפֿינט זיך אין גלות בײַ גויים — דערויף קומט דער צוזאָג (פֿון דעם דאָ געבראַכטן פּסוק) "ושׂמתּי פֿדות בין עמי ובין עמך", אַז מיר וועלן אויסגעלייזט ווערן פֿון גוייִשע הענט (פֿון "עמך"). דער צווייטער גלות איז, ווען איין ייִד איז אין גלות בײַ אַ צווייטן ייִד — דער דאָזיקער גלות איז אין אַ געוויסער מאָס ערגער פֿאַרן ערשטן — און דערויף זאָגט דער פּסוק אין תּהילים: "פּדות שלח לעמו", אַז דאָס איז אַן אויסלייז פֿון אַ ייִדן אין שײַכות "לעמו", צו זײַן אייגן פֿאָלק. ניט זײַן אין גלות בײַ ייִדן. דער דריטער און ערגסטער גלות איז, ווען דער ייִד איז אין גלות בײַ זיך אַליין — בײַ זײַנע שלעכטע מידות און געוווינהייטן; וועגן דעם גלות זאָגט דער צווייטער פּסוק אין תּהילים: "והרבה עמו פֿדות", אַז ס׳וועט זײַן אַ סך ("הרבה") "פֿדות", פֿאַר אַ גרויסן גלות — אַ גרויסער אויסלייז...
* * *
אין פּסוק (ו, ו) פֿון אונדזער פּרשה שטייט, אַז דער אויבערשטער האָט געזאָגט: "והוצאתי אתכם מתּחת סבֿלות מצרים וגו׳" — איך וועל אײַך (ייִדן) אַרויסציִען פֿון אונטער די שווערע באַדריקונגען פֿון מצרים. האָט דער צדיק, דער רבי ר׳ בונם פּשיסכער זצ״ל, געזאָגט דערויף: דאָס וואָרט "סבֿלות" איז פֿון לשון "סבֿלנות" — געדולד, אויסדויער... דאָס ערגסטע אין אַ גלות איז, אַז מ׳הערט אויף צו פֿילן דעם גלות; ווען מ׳ווערט צוגעוווינט צו דער פֿאַרשקלאַפֿונג און באַדריקונג. האָט דער אויבערשטער געזאָגט: "והוצאתי אתכם מתּחת סבֿלות מצרים" — אויב איר האַלט שוין בײַ אַ מצבֿ, אַז איר קענט שוין סובֿל זײַן, דולדן דעם גלות, אַז דער גלות אַרט אײַך שוין ניט — דאַן קאָן מען שוין מער ניט וואַרטן און ס׳דאַרף זײַן דער "והוצאתי", ס׳איז שוין די העכסטע צײַט אַרויסצופֿירן אײַך פֿון דאָרט...