(אָנהייב אין פֿריִערדיקן נומער)
4
אָט, זאָגט מען: זיך אַראָפּרעדן פֿון האַרץ... די חנעוודיקע פֿרוי עדיטע האָט איר דערציילט, אַז אַזוי פֿאָרן זיי כּמעט יעדן טאָג אַרום איבער ישׂראל און מענטשן, אַזעלכע ווי שׂרוניע, וואָס האָבן איבערגעלעבט דעם שוידער, דערציילן זייערע נישט־פֿאַרשניטענע געשיכטעס. און אַזוי קומט פֿאָר אויך מיט אַלע ניצול געוואָרענע, וואָס רעדן אַנדערע שפּראַכן — סײַ דאָ אין לאַנד און סײַ איבער דער גאָרער וועלט. "דאָס איז אַזאַ פּראָיעקט" — האָט איר מיט עפּעס אַ באַזונדערער ווירדע דערקלערט עדיטע, ווי דער דאָזיקער "פּראָיעקט" וואָלט געקאָנט אַרײַנקוועטשן אין זיך די טויזנטער און טויזנטער הערצער, וואָס האַלטן אין איין וואַרטן, פֿאַר וועמען — כאָטש בײַם סוף לעבן — זייער ווייטיק אויסצוגיסן.
איז וואָס זשע? — האָט געטראַכט שׂרוניע — וועט מען די אַלע פֿילמען צונויפֿנעמען אין איין אָרט און זיי ווײַזן אויף דער טעלעוויזיע, אַלע זאָלן עס זען: אַ טאָג נאָך אַ טאָג, אַ וואָך, צוויי, אַ חודש, אַ יאָר... ביז מע וועט אין די אַלע געשיכטעס אויפֿהערן צו גלייבן. עס לייגט זיך דען אַזוינס אויף אַ נאָרמאַלן מענטשלעכן שׂכל?
יאָ, די וועלט גיט גוטע עצות: זיך אַראָפּרעדן פֿון האַרץ... די צײַט היילט... די צרות שטאַרקן... פֿאַר וואָס זשע, ווען שׂרוניע זעט אויף דער טעלעוויזיע אַ פֿאַרבלוטיקטן שוך, וואָס וואַלגערט זיך אויפֿן אַספֿאַלט, נישט ווײַט פֿונעם ערשט אויפֿגעריסענעם אויטאָבוס, גיט איר אַ שווינדל פֿאַר די אויגן אַן אַנדער פֿאַרשׂרפֿטער שוך, ס׳האָט נאָך געצויגן פֿון אים אַ רויכל — אַ שפּור, וואָס ס׳איז פֿאַרבליבן פֿון איר טאַטן...
שוין אויפֿן צווייטן טאָג, ווען די מלחמה האָט זיך אָנגעהויבן, האָט שׂרוניעס טאַטע צונויפֿגעראָלט די דרײַ גרויסע וואָלענע קיליעמס, אײַנגעפּאַקעוועט דאָס זילבערנע געפֿעס, די ווינטערדיקע זאַכן און אָפּגערעדט מיט אַ באַקאַנטן באַלעגאָלע, אַז ער וועט עס אָפּפֿירן צום טאַטנס אַ געוועזענעם אַרבעטער, וואָס האָט געוווינט לעבן דער קעשענעווער בריק. זײַן חשבון איז געווען אַ שׂכלדיקער: די צערקאָוונע־גאַס, וווּ שׂרוניע איז אויפֿגעוואַקסן, האָט זיך אָנגעשפּאַרט מיט איין עק אין דעם מיליטערישן שפּיטאָל; נאָך מיט אַ יאָר צוריק — אַ רומענישער, אָבער נאָכן אַרײַנמאַרשירן פֿון דער רויטער אַרמיי, האָט זיך אַהין אַרײַנגעצויגן דער רוסישער סאַניטאַר־טייל. דער טאַטע האָט נאָך דעמאָלט באַמערקט, אַז קאַזיאָנע ווענט שטייען נישט ליידיק. ער איז געווען זיכער, אַז די דײַטשן וועלן פֿריִער פֿון אַלץ אַראָפּוואַרפֿן באָמבעס אויפֿן האָספּיטאַל און די הײַזער, וווּ עס זײַנען אײַנגעשטאַנען די מיליטער־לײַט מיט זייערע משפּחות. עטלעכע אַזעלכע משפּחות האָבן אויך געוווינט אויף דער צערקאָוונע־גאַס, אין די הײַזער, וואָס זייערע אמתע באַלעבאַטים האָט די נײַע מאַכט אויפֿגעהויבן און פֿאַרשיקט.
דער ראַיאָן אין בעלץ מיטן נאָמען קעשענעווער בריק האָט זיך געפֿונען עק שטאָט, און געוווינט האָט דאָרט די בעלצער ייִדישע אָרעמשאַפֿט. "ס׳איז אַן עבֿירה צו פּטרן אַ באָמבע אויף די כאַלופּעס!" — האָט ביטער אָפּגעשאַצט דער געוועזענער ווייץ־הענדלער זעליג נוסנבוים. ער איז אויך זיכער געווען, אַז די מלחמה וועט זיך פֿאַרענדיקן נאָך איידער ס'וועלן זיך אָנהייבן די ווינטערדיקע בלאָטעס. ער איז טאַקע געווען אַ קלוגער ייִד, נאָר היטלער און אַנטאָנעסקו — די צוויי הינט מיט אויערן — האָבן געהאַט זייערע אייגענע חשבונות. זיי האָבן געשיקט זייערע עראָפּלאַנען צו פֿאַרברענען אין בעלץ דווקא די גאַסן און געסלעך, וווּ די ייִדישע קבצנים האָבן געוועבט זייער דלות דור אײַן, דור אויס.
שׂרוניעס טאַטע מיט דער פֿור זײַנען אָנגעקומען פֿריִער צום אָרט, און שׂרוניע, די מאַמע, די שוועסטער מיטן פּיצל קינד אויף די הענט און מאַניע זײַנען היפּש אָפּגעשטאַנען. כאַיוסיעס מאַן, סיאָמע, האָט מען מאָביליזירט ממש אינעם ערשטן טאָג. נאָך דער חתונה איז דאָס יונגע פּאָרפֿאָלק געבליבן וווינען בײַ די עלטערן, וואָס האָבן זיי אָפּגעגעבן צוויי צימערן מיט אַ באַזונדערן אַרײַנגאַנג.
דאָס יאָר אונטער די סאָוועטן איז פֿאַר שׂרוניען געווען אַ געראָטנס. זי האָט גוט פֿאַרענדיקט דעם ערשטן קורס אינעם פּעדאַגאָגישן טעכניקום, אמת, רוסיש איז איר אָנגעקומען מיט שוועריקייטן; אָבער דער פֿרישער ווינט פֿון אַ נײַ לעבן האָט זי און אירע חבֿרים און חבֿרטעס אונטערגעכאַפּט און פֿאַרדרייט אין זײַן ענטוזיאַסטישן קאַראַהאָד. סיאָמע איז גיך געוואָרן בײַ זיי אין שטוב אַ היימישער מענטש. ער האָט געהאָלפֿן זײַן שווער זיך אײַנצואָרדענען אויף אַרבעט; אַזוי האָט דער נעכטיקער "בורזשואַזער עלעמענט" נוסנבוים אָנגעהויבן צו טראָגן דעם בכּבֿודיקן טיטל — סאָוועטישער אָנגעשטעלטער, גיין יעדן אינדערפֿרי צו דער אַרבעט און טראָגן שוואַרצע ציצענע אַרבלשיצער פֿון סאַטין, וואָס די פֿרוי האָט אים אויפֿגענייט. מאַניע, דאָס דינסט־מיידל, איז געבליבן בײַ זיי. זי האָט אַליין געוואָלט בלײַבן, ווײַל זי האָט אין בעלץ קיינעם נישט געהאַט. סיאָמע האָט שוין אַלץ אויסגעדרייט, ווי אַזוי צו באַרעכטיקן איר "סאָציאַלע לאַגע", זי זאָל קאָנען וווינען בײַ זיי אין שטוב. עס האָט אויסגעזען, אַז דער שטייגער פֿון זייער לעבן האָט זיך כּמעט נישט געענדערט, סײַדן, בײַם טאַטן האָט זיך באַוויזן אַ מאָדנע טבֿע: איידער ער זאָגט עפּעס, קוקט ער זיך פֿריִער אום; און זײַן שטים איז געוואָרן הייזעריקלעך און שטילער, ווי מע וואָלט אים כּסדר געהאַלטן בײַם האַלדז.
ס׳איז געווען אַ גאַנץ פֿריִיִקע שעה, ווען זיי האָבן פֿאַרלאָזט זייער שטוב. דער טאַטע האָט געהייסן דער מאַמען אויף זײַן העפֿלעכן אופֿן — מאַדאַם נוסנבוים — צו נעמען מיט זיך נאָר די וויכטיקע זאַכן; האָט די מאַמע זיך אין גאַנצן פֿאַרלוירן: זי האָט, נעבעך, נישט פֿאַרשטאַנען, וואָס איר מאַן מיינט דערמיט — בײַ אַ גוטער באַלעבאָסטע איז דאָך יעדע זאַך אין שטוב וויכטיק. די קונסט אָפּצושאַצן די ווערט פֿון זאַכן איז געקומען שפּעטער. מאַניען, וואָס האָט אונטערגעהינקט אויף אַ פֿוס, האָט דער טאַטע געוואָלט נעמען מיט זיך אויף דער פֿור, זי האָט זיך אָבער אָפּגעזאָגט: "כ׳בין נישט קיין גרויסע פּריצה!" כאַיוסיע מיטן קינד האָט באַלד געמאָלדן, אַז זי וועט גיין צו פֿוס, און צוגעגעבן מיט עפּעס אַ באַזונדערער אַנטשלאָסנקייט, וואָס האָט איר גאָר נישט געפּאַסט: "מע דאַרף זיך האַלטן אין איינעם!". פֿון קליינערהייט אָן, האָט מען די עלטערע שוועסטער געהאַלטן אין דער משפּחה פֿאַר אַ "שטילע". די מאַמע איז מיט דעם נישט צופֿרידן געווען, און אַפֿילו איין מאָל אַ זאָג געטאָן אין אַ הייסער מינוט: "מיט איר קען מען אויסקערן די שטוב!"
די זון האָט שוין געהאַט צעגאָסן איר היץ איבערן גאַנצן הימל; מ׳האָט נישט געקאָנט אויפֿהייבן דעם קאָפּ, אַזוי האָט די שײַן געשניטן די אויגן. זיי זײַנען אַלע געווען בלויז טראָפּנס אין די מענטשן־ריטשקעס1), וואָס האָבן זיך צערונען איבער די גאַסן, אָן אַ פֿעסטן וויסן, וווּ דער שטראָם טראָגט זיי און וווּהין ער וועט זיי ברענגען. וואָס מער זיי האָבן זיך אַראָפּגעלאָזט פֿונעם אייבערשטן טייל שטאָט, אַלץ געדיכטער און נידעריקער זײַנען געוואָרן די הײַזער, מיט ליימענע פּריזבעס2) פֿון פֿאָרנט. די טיר־און־פֿענצטער האָבן זיך שיִער נישט אָנגעשפּאַרט אינעם וועג, און פֿון זיי האָבן אַרויסגעקוקט פֿאַרחידושטע ווײַבער און קינדער, ווי זיי וואָלטן געווען נישט קיין לעבעדיקע, נאָר אויסגעשניטן פֿון קאָליר־פּאַפּיר און אַרײַנגעשטעקט אין די דאָזיקע "שפּילצײַג־כאַלופּעס"3). עס האָט אויסגעזען, אַז זיי טראַכטן אַפֿילו נישט צו פֿאַרלאָזן זייערע פֿיר ווענט, געדעקט מיט אָטשערעט, אָדער שטרוי. שׂרוניע, וואָס איז אין דער שטאָט געבוירן געוואָרן און דאָ אָפּגעלעבט קנאַפּע זיבעצן יאָר, האָט זיך פּלוצעם געכאַפּט, אַז פֿאַר די אַלע יאָרן איז זי אַזוי ווײַט פֿון איר צערקאָוונע־גאַס קיין מאָל נישט פֿאַרגאַנגען; זי האָט זיך קוים פֿאָרגעשטעלט, אַז אין איר שטאָט קאָנען זײַן אַזעלכע געסלעך און שטיבלעך... אין עטלעכע מינוט אַרום האָט שׂרוניע, מיט אירע אייגענע אויגן, געקאָנט אויך זען ווי גוט און גיך דאָס אַלץ ווערט פֿאַרברענט. עס האָט זיך איר דעמאָלט געדאַכט, אַז זי איז געבליבן שטיין אַליין אין מיטן דעם פֿײַער און רויך; זי האָט גאָרניש געהערט, נאָר געפֿילט דעם איבלדיקן גערוך פֿון ברענענדיקע פֿעדערן און הויט, ווי מאַניע וואָלט איצט, אין מיטן דער קעשענעווער בריק, געהאַלטן אין איין סמאַליען אויף אַ פֿײַער די צום יום־טובֿ געקוילעטע און אָפּגעפֿליקטע עופֿות; און אין קאָפּ האָט זיך געבאָמבלט אַן איין און איינציק וואָרט: "פּאָמפּע... פּאָמפּע...".
אין יענעם אָוונט, נאָכן אַוועקגיין פֿון דער "שפּילבערג־חבֿרה", האָט שׂרוניע געהאַט אַ געפֿיל, אַז זי איז ווידער געבליבן שטיין ערגעץ אין מיטן אַ וועג, איינע אַליין, און זי קען בשום־אופֿן נישט באַשליסן, צי זי דאַרף גיין גלײַך, אָדער זיך פֿאַרקערעווען אויף צוריק. זי האָט געפּרוּווט צו פֿאַרשטיין, וואָס הייסט עס אין איר איצטיקן מצבֿ, צו גיין גלײַך? דעמאָלט, בײַם אָנהייב פֿון דעם גיהנום־־וואַנדער, האָבן זיי, די פֿאַרשלעפּטע אויף די וועגן אויסגעמאַטערטע נפֿשות געוווּסט, אַז זיך אָפּצושטעלן, זיך צו פֿאַרהאַלטן אויפֿן ראַנד, הייסט בלײַבן דאָרט ליגן אויף שטענדיק, ווי ס׳איז געשען מיט מאַניען.
דאָ, אין ישׂראל, אין דער שטאָט נצרת־עילית, וווּ אָן דער "מטפּלת" וואַליע גייט זי נישט אַרויס פֿון דער שטוב; וווּ אַלץ איז איר פֿרעמד און פֿון איר אָפּגעזונדערט, קרייצן זיך אַלע אירע וועגן צונויף אויף דעם שטיקל געדונגענעם שטח פֿון איר איצטיקער עלנטקייט. פֿון דאָרט, פֿון איר טאַטע־מאַמעס היים האָט זי אַרויסגעטראָגן דאָס אָפּשרעקעוודיקע וואָרט — "קאָמאָרינע". "חס־וחלילה, צו מוזן גיין קאָמאָרינע!" — פֿלעגט דער טאַטע עס אַרויסברענגען, ווי אַ קללה. דעמאָלט האָט זי זיך מער פֿאָרגעשטעלט, איידער פֿאַרשטאַנען וואָס דאָס וואָרט מיינט — נישט צו האָבן אַן אייגן ווינקל, אַ דאַך איבערן קאָפּ, מוזן אָנקומען צו פֿרעמדע מענטשן... דאָס דערפֿילן דעם פֿולן זין פֿון דעם וואָרט, איז געקומען באַלד נאָך יענער ערשטער באָמבאַרדירונג פֿון די ייִדישע געסלעך אין דעם ראַיאָן קעשענעווער בריק. און אָט נאַט אײַך — נאָך אַזוי פֿיל יאָרן, האָט דאָס פֿאַרגעסענע וואָרט, און אַלץ וואָס עס ברענגט מיט זיך מיט, אומדערוואַרט ווידער זיך אַראָפּגעריסן פֿון איר צונג — "קאָמאָרינע" — און געפֿאַלן צו אירע פֿיס, ווי איינער רעדט: קום, איצט וועל איך זײַן דײַן וועג־ווײַזער.
אין דער זעלבער נאַכט איז שׂרוניען געקומען צו חלום איר מאַמע. זי איז געווען אָנגעטאָן אין דעם יום־טובֿדיקן, טונקל־בלוי זײַדענעם קליידל, מיט אַ ווײַס געצאַרטיק קעלנערל; צווישן די צוויי שפּיצן פֿונעם קעלנערל האָט געפֿונען איר פּאַסיק אָרט די זילבערנע אָוואַל־בראָש מיט אַ בורשטין אין מיטן; אויפֿן קאָפּ — אַרויפֿגעוואָרפֿן אַ דין, שיטער־געשטריקטע שוואַרצע פֿאַטשיילע. אַזוי האָט די מאַמע אויסגעזען יום־כּיפּור, און דער טאַטע, וואָס אין זײַנע אויגן האָט זיך אָפּגעשפּיגלט דער מאַמעס געשטאַלט און זײַן ליבע צו איר, פֿלעגט האַלב־וויצלדיק באַמערקן: "מאַדאַם נוסנבוים, אין אַזאַ הלבשה וועט דער אייבערשטער אײַך אַרויסגעבן דאָס בעסטע קוויטל". אַזוי נאָענט, ווי אין יענעם חלום, פֿלעגט שׂרוניע זען איר מאַמעס פּנים, אפֿשר נאָר אין די שטילע שעהען, ווען די מאַמע האָט זי, אַ ברעקל, געהאַלטן אין זייגן, צוגעדריקט מיטן נעזל צו דער ברוסט. צי קאָן אַזוינס זיך אײַנקריצן אין זכּרון? שׂרוניע האָט אין שלאָף אַראָפּגעשלונגען די סלינע, ווי זיך געקוויקט מיט איר מאַמעס מילך. די שווערע ביטערקייט פֿון טאָג איז פּאַמעלעך אַראָפּ פֿונעם האַרצן. "איך ווייס, — האָט די מאַמע שטיל־באַרויִקנדיק אַרויסגעוויזן איר קול. די ליפּן זײַנען איר געווען געשלאָסן, אָבער אירע ווערטער זײַנען דערגאַנגען צו שׂרוניען אָן אַ קלאַנג, — איך ווייס וועגן דיר אַלץ, אַפֿילו דאָס, וואָס דו וואָלטסט נישט געוואָלט כ׳זאָל וויסן. כ׳בין דאָך דײַן מאַמע, און פֿון אַ מאַמע — דו ווייסט עס גוט אַליין — איז שווער עפּעס אויסצובאַהאַלטן. דו בענקסט נאָך דײַן נעכטן. מיר בענקען דאָ אויך, נאָר נאָכן מאָרגן, וואָס מ'האָט בײַ אונדז צוגענומען. ערגעץ אויפֿן האַלבוועג פֿון אונדזער ביידנס בענקשאַפֿט וועלן מיר זיך אין גיכן טרעפֿן..."
עפּעס האָט אַ שאָרך געטאָן אין דער פֿינצטערניש, און שׂרוניע האָט זיך אויפֿגעכאַפּט. זי האָט זיך אַ רײַב געטאָן דעם שפּיץ נאָז, ווי געוואָלט זיך איבערצײַגן, אַז זי איז דאָ, און די שוואַכע שײַן פֿונעם פֿענצטער, וואָס פֿאַלט אויף איר געלעגער, געהערט צו דער וועלט. און אפֿשר פֿאַרקערט: אַז דער קאַלטער שפּור אויף איר שפּיץ נאָז איז געבליבן פֿון דער מאַמעס באַרירונג. און דאָך האָט זיך ווידער דערהערט אַ ווייכע שאָרכלדיקע פּאָרעניש, וואָס איז אַרײַן אין דער אָפֿענער טיר פֿון שלאָף־צימער. די אויגן זײַנען איר קאַליע געוואָרן מיט דער עלטער, אָבער די אויערן שטייען בײַ איר תּמיד אויף דער וואַך, ווי בײַ אַן אַלטער קאַץ. ניין, קיין מײַז, אויף וויפֿל זי האָט געהערט, זײַנען דאָ אין די הײַזער נישטאָ. אפֿשר עפּעס אַ זשוקל?
זי האָט זיך דערמאָנט: כּמעט אַלע יאָרן אירע, חוץ די דרײַ מיט אַ האַלבן יאָר פֿון דער מלחמה־קאָמאָרינע און שפּעטער דודס אַרבעטן אינעם דאָרף, האָט זי אָפּגעלעבט אין איר טאַטע־מאַמעס שטוב. איר טאַטע האָט זיך טועה געווען, די סכּנה האָט געלויערט איבער אים דווקא נישט אויף דער פֿאַרמעגלעכער צערקאָוונע־גאַס, נאָר אין אַ פֿאַרוואָרפֿן געסל, וואָס שׂרוניע איז נישט זיכער, צי ס׳האָט אַפֿילו געהאַט אַ נאָמען. נאָכן אומקערן זיך קיין בעלץ, אין מײַ 1944, האָט איר גאַס ווייניק וואָס געליטן. סײַדן די הײַזער זײַנען צעראַבעוועט געווען, און דאָ און דאָרט האָט אויסגעפֿעלט אַ טיר, אַ פֿענצער, די לאָדנס — האָלצוואַרג. האָט זי זיך אין איר ירושה־הויז אַרײַנגעצויגן, און שפּעטער געבראַכט אַהין אויך איר מאַן, דוד. צו מאָל פֿלעגט זי זיך אויפֿכאַפּן אין מיטן דער נאַכט פֿון עפּעס אַ קלאַפּ אין שויב און שוין ליגן אַזוי, אויף דער פּלייצע, די אויגן פֿאַרמאַכט, אײַנהערנדיק זיך אין די קלאַנגען פֿון דעם הויז. נאָכן איבערגעלעבטן, נאָך דער היימלאָזיקייט, האָט זי פֿאַרשטאַנען, אַז אייגענע ווענט זײַנען נישט נאָר ציגל און ליים; זיי זאַפּן אײַן אין זיך דעם לעבעדיקן אָטעם פֿון די הויזלײַט. די ווענט אַליין אָטעמען, אַנדערש הייבן זיי אָן קרענקען, זיך באַדעקן מיט שימל, זיך צעשיטן און, צום סוף, פֿאַלן זיי אײַן. אירע ערשטע מעשׂים נאָכן איבערטרעטן די שוועל פֿון דער פֿאַרלאָזטער היים, זײַנען געווען — אויסצושמירן מיט ליים און אָפּקאַלכן די ווענט. עס איז איר פֿריִער קיין מאָל נישט אויסגעקומען דאָס צו טאָן, אָבער שוין נאָך די ערשטע אומגעלומפּערטע באַוועגונגען, איז די אַרבעט אַוועק בײַ איר גלאַטיק, מיט עפּעס אַ באַזונדערן אייפֿער, ווי זי וואָלט געוואַקסן נישט אין אַ שטוב פֿון אַ ווייץ־סוחר, נאָר בײַ אַ פּויער אין אַ כאַטע.
מ׳האָט איר דערציילט, אַז אין דער צײַט פֿון איר וואַנדער און פֿאַרשפּאַרטקייט, האָבן אינעם טאַטנס שטוב געוווינט עטלעכע רומענישע אָפֿיצירן. דאָס ליים, איבערגעמישט מיט דער שטינקענדיקער "באַליגע" — פֿערדהנאָי, דער האַרבער, געדיכט־פֿאַרקאָכטער קאַלך האָבן געזאָלט אויסעסן און אויסעצן פֿון יעדער שפּעלטל און פּגימהלע אויף די ווענט און סטעליע די געדעכעניש פֿון יענע ווײַליקע באַלעבאַטים. זי האָט אויסגעפּאַרעט מיט זודיקער וואַסער, פֿאַרמישט מיט רויטן פֿעפֿער, די ברעטערנע פּאָלן, און ערשט דערנאָך זיי אויסגעשקראָבעט מיט אַ קיך־מעסער, ווי זי וואָלט געקאָנט דערמיט אָפּשאָבן די שפּורן פֿון זייערע באָקאַנדזשעס4).
שׂרוניע געדענקט, ווי נאָך אַלעמען, איז זי אַ פֿאַל געטאָן אין מיטן דעם אָפּגעפֿרישטן, פּוסטן אייבערשטן צימער — אַקוראַט אויף דעם אָרט, וווּ די גאַנצע משפּחה פֿלעגט זיך אויסזעצן יעדן שבת און אין די ימים־טובֿים אַרום דעם טיש — און זיך באַגאָסן מיט טרערן. זי האָט פֿאַרשטאַנען, אַז די שפּורן און צייכנס, די שראַמען און פּגמים אויף איר האַרצן און זכּרון וועט זי שוין קיין מאָל נישט קאָנען אויסעצן און אויסשאָבן. צי לייגט זיך דאָס אַלץ אַרײַן אין די שמאָלע טאַשמעס פֿון די מכשירים, וואָס דער יונגער סאַברע האָט יעדע האַלבע שעה געביטן אויף זײַן ווידעאָ־אַפּאַראַט?
(המשך אין קומענדיקן נומער)
1) ריטשקע(ס) — טײַך
2) פּריזבע(ס) — אַ נידעריקער גאַניק
3) כאַלופּע(ס) — שטיבל
4) באָקאַנדזשעס — אַ פּאָר גראָבע שיך