אין אונדזער פּרשה איז דאָ דער אָנזאָג פֿון דער תּורה וועגן די אַכט ספּעציעלע בגדים, וואָס דער כּהן־גדול האָט געדאַרפֿט טראָגן; און דערבײַ קומען צוויי וואָרענונגען: א) אַז ער טאָר נישט טאָן די עבֿודה אין בית־המקדש אָן די אַכט בגדים; ב) אַז ער טאָר נישט אַרײַנגיין אין "קודש" (אין משכּן אָדער אין בית־המקדש) אָן די דרײַ בגדים — "חושן", "אפֿוד", "מעיל". אין דעם "חושן" זײַנען געווען אײַנגערעמט צוועלף איידלשטיינער, אויף וועלכע עס זײַנען געווען אויסגעקריצט די נעמען פֿון די צוועלף שבֿטים: ראובֿן, שמעון, לוי, יהודה אאַ״וו, און דער "חושן" איז געהאָנגען אַנטקעגן האַרץ פֿונעם כּהן־גדול. אויפֿן "אפֿוד" זײַנען געווען צוויי איידלשטיינער, וואָס אויף יעדן פֿון זיי זײַנען אויסגעקריצט זעקס נעמען פֿון די שבֿטים, צוזאַמען אַלע נעמען זייערע, און זיי האָבן זיך געפֿונען אינעם "אפֿוד" בײַ די אַקסלען. דער "מעיל" איז געווען אַ מין העמדל־בגד, וואָס אויף זײַן ברעג זײַנען געהאָנגען די "רימונים", אַזוי ווי "מילגרוימען" פֿון די פֿאַרשיידענע מיני פֿעדעם.
דער כּהן־גדול איז געווען דער "שליח", דער "פֿאָרשטייער" פֿון גאַנצן ייִדישן פֿאָלק, וואָס זײַן תּפֿקיד איז געווען צו פֿאַרבינדן דאָס ייִדישע פֿאָלק מיט זייער פֿאָטער אין הימל. די געבונדנקייט צווישן ייִדן און דעם אויבערשטן קומט צום אויסדרוק אויף צוויי אופֿנים: ס׳איז דאָ אַ קשר צווישן ייִדן און דעם אויבערשטן, וואָס שאַפֿט זיך דורך דער עבֿודה פֿון ייִדן, דורך זייער דינען דעם אויבערשטן לערנענדיק תּורה און זײַענדיק מקיים די מצוות. ס׳איז דאָך באַוווּסט, אַז "מצוה" איז פֿון לשון "צוותא", וואָס מיינט פֿאַראייניקט און באַהעפֿט. ווען אַ ייִד לערנט תּורה, אָדער ער איז מקיים, למשל, די מצוה פֿון לייגן תּפֿילין, צי די מצוה צו בלאָזן שופֿר, אָדער יעדער אַנדער מצוה — ווערט אַ ייִד אין דער צײַט פֿאַרבונדן מיט דעם וואָס האָט געגעבן די תּורה און די מצוות.
פֿאַראַן נאָך אַ פֿאַרבונדנקייט מיט השם־יתברך, וואָס שטאַמט פֿון דעם עצם־וועזן פֿון אַ ייִדן, פֿון זײַן פּינטעלע ייִד און נשמה־טיפֿעניש — דערפֿון וואָס אַ ייִד איז ווי אַ קינד פֿון דעם פֿאָטער אין הימל. און דאָס ווערט בפֿירוש אַרויסגעזאָגט אין דעם פּסוק: "בני בכורי ישׂראל" — ישׂראל (דאָס פֿאָלק) מײַן זון, מײַן בכור. און ס׳איז דאָך איבעריק צו זאָגן, אַז אַ פֿיזישער זון איז עצמדיק געבונדן מיט זײַן פֿאָטער, אַזוי (און אין אַ געוויסן זינען נאָך מער) איז עצמדיק טיף דער רוחניותדיקער פֿאַרבונד פֿון ייִדן מיט דעם אויבערשטן.
און היות אַז דער כּהן־גדול איז דער, וואָס ווירקט אויף (אַקטיוויזירט) און אַנטפּלעקט דעם קשר צווישן דעם אויבערשטן און די ייִדן, דערפֿאַר באַנעמען מיר, אַז אין די בגדים פֿונעם כּהן־גדול ווײַזן אָן אויף די צוויי אויבן דערמאָנטע אופֿנים פֿון דער התקשרות צווישן די ייִדן און דעם אויבערשטן.
דעם כּהן־גדולס בגדים אין זייער גאַנצן פֿאַרנעם זײַנען אַן אומבאַדינגטער מוז אין דער עבֿודה פֿונעם כּהן־גדול. די תּורה האָט שטאַרק אָנגעזאָגט, אַז דער כּהן־גדול טאָר ניט טאָן די הייליקע עבֿודה אין בית־המקדש ווען עס פֿעלט אויף אים איינער פֿון די אַכט בגדים. אַזוי אַרום איז זעלבסטפֿאַרשטענדלעך, אַז אין אָט די בגדים, אַז אין אָט די אַכט עבֿודה־בגדים פֿון כּהן־גדול (וואָס ער ווירקט אויף דעם קשר צווישן ייִדן און השם־יתברך), איז אָנגעדײַט די התקשרות פֿון ייִדישן פֿאָלק מיט דעם אויבערשטן, וואָס ווערט אויפֿגעטאָן דורך זייער עבֿודת־השם.
אָבער ווען דער כּהן־גדול טוט ניט די עבֿודה אין בית־המקדש, נאָר ער גייט בלויז דאָרט אַרײַן, דעמאָלט איז אויף אים דאָ דער אָנזאָג און שטרענגע וואָרענונג, אַז ער מוז אויף זיך האָבן די דרײַ בגדים: דעם "חושן", דעם "אפֿוד" און דעם "מעיל". דאָס איז דערפֿאַר וואָס אָט די דרײַ בגדים פֿאַר זיך זײַנען ניט געבונדן מיט זײַן עבֿודה און זיי ווײַזן אָן אויף דעם עצמדיקן קשר צווישן ייִדן און דעם אויבערשטן: אַ קשר וואָס איז דאָ אין די נשמה־טיפֿענישן פֿון אַלע ייִדן, פֿון יעדן ייִד — פֿון די העכסטע מדריגות ביז די נידעריקסטע. און דאָס קומט צום אויסדרוק אין די דרײַ פֿאַרשיידענע בגדים, וועלכע דײַטן אָן אויף דרײַ אַלגעמיינע מדריגות בײַ ייִדן:
אין דעם "חושן", ווי געזאָגט, זײַנען אויף צוועלף איידלשטיינער געווען אויסגעקריצט די נעמען פֿון אַלע שבֿטים און דער כּהן־גדול האָט עס געטראָגן קעגן־לעבן זײַן האַרץ — דאָס באַווײַזט אויף דעם סוג ייִדן וועלכע האָבן דערגרייכט די העכסטע רוחניותדיקע מדריגות אין עבֿודת־השם.
אויף אַ נידעריקערער מדריגה געפֿינט זיך דער "אפֿוד", וואָס אויף זײַנע שטיינער זײַנען אויך געווען אויסגעקריצט אַלע שבֿטי ישׂראל, אָבער זיי זײַנען ניט געטראָגן געוואָרן פֿון פֿאָרנט בײַם האַרץ פֿונעם כּהן־גדול, נאָר אויף זײַנע אַקסלען, ד״ה מיט אַ נאָענטקייט און אָפּנויג צום הינטערשטן חלק פֿונעם קערפּער, דער "אפֿוד" באַווײַזט שוין אויף די ייִדן וועלכע האָבן שוין צו טאָן מיט אַ שײַכות און געראַנגל מיטן יצר־הרע — אַ נידעריקערע הינטערשטעליקע מדריגה אין דינען דעם אויבערשטן.
די נידעריקסטע מדריגה קומט צום אויסדרוק אין דעם בגד פֿון "מעיל", וואָס אויף זײַנע ראַנדן זײַנען געהאָנגען די "רימונים" — און מיט די "רימונים" ווערט אָנגעדײַט אויף דעם, וואָס די חז״ל זאָגן (באַזירט אויף אַ פּסוק אין שיר השירים ד,ג): "ריקנים שבך מלאים מצוות כּרימון" — די פּוסטע וואָס בײַ דיר (ייִדיש פֿאָלק) זײַנען פֿול מיט מצוות ווי אַ רימון, אַ מילגרוים (וואָס איז אָנגעפֿילט מיט זאַפֿטיקע קערלעך). אַזוי אַרום ווערט מיט די "רימונים" אָנגעדײַט אויף די ייִדן פֿונעם נידעריקסטן שטאַפּל, די פּוסטע...
פֿונדעסטוועגן טאָר דער כּהן־גדול ניט אַרײַנקומען אין בית־המקדש, סײַדן ער טראָגט אַלע דרײַ בגדים — דעם "חושן", דעם "אפֿוד" און דעם "מעיל". ער קען זיך ניט באַנוגענען מיט דער העכסטער מדריגה פֿון "חושן", אויך ניט מיט דער מדריגה פֿון "אפֿוד", נאָר ער מוז טראָגן אויך דעם "מעיל". וואָרעם דער עכטער און עצמדיקער קשר פֿון דעם אויבערשטן מיט די ייִדן איז דווקא ווען אין דעם קשר זײַנען אײַנגעשלאָסן אַלע דרײַ סוגים פֿון ייִדן, פֿון די העכסטע ביז די נידעריקסטע, ווען זיי אַלע ווערן געטראָגן "לזיכּרון לפֿני ה׳ תּמיד"...
* * *
אין דער פּרשה זאָגט דער פּסוק (כט, מה): "ושכנתּי בתוך בני ישׂראל..." — און איך וועל רוען (זאָגט דער אויבערשטער) אין צווישן די בני־ישׂראל (ווען די ייִדן וועלן אויפֿבויען אַ משכּן).
ווען דער גרויסער צדיק און רבי, ר׳ נפֿתּלי ראָפּשיצער זצ״ל, איז נאָך געווען אַ קליין ייִנגעלע, האָט איינער אַ חסיד זיך געוואָנדן צו אים:
— נפֿתּלי, נאַ דיר אַ גילדן און זאָג מיר: וווּ וווינט דער אויבערשטער?
דערויף האָט דער יונגינקער ר׳ נפֿתּלי געענטפֿערט גלײַך אויפֿן אָרט:
— נאַט אײַך צוויי גילדן און זאָגט מיר: וווּ וווינט ער נישט?
* * *
אויך צום גרויסן רבין און צדיק, ר׳ מענדעלע קאָצקער זצ״ל, האָט מען זיך געוואָנדן, ווען ער איז נאָך געווען אַ קליין ייִנגל, מיט דער זעלבער שאלה:
— וווּ געפֿינט זיך דער רבונו־של־עולם?
און ער האָט אויף דעם געענטפֿערט —
— דאָרט וווּ מע לאָזט אים אַרײַן...
* * *
די ערשטע ווערטער פֿון דער פּרשה זײַנען "... ואַתּה תּצוה..." — (דער אויבערשטער זאָגט צו משה רבינו:) און דו זאָלסט אָנזאָגן (די ייִדן) מ׳זאָל צוגרייטן ריין־קלאָרן איילבירט אייל פֿאַר דער מנורה. ווערט דאָ די שאלה, פֿאַר וואָס די פֿאַרלענגערטע באַטאָנונג מיטן וואָרט "ואַתּה"? עס וואָלט דאָך געווען גענוג ווען דער פּסוק זאָגט קורץ אין איין וואָרט: "צו" (ווי מיר געפֿינען אין אַנדערע ענלעכע פֿאַלן, ווי לדוגמא: "צו את בני־ישׂראל וגו׳")
זאָגט אויף דעם דער "מעדני מלך": דער פּסוק לאָזט אונדז צו הערן, אַז פֿריִער דאַרף זײַן "ואַתּה", אַז דו אַליין זאָלסט קודם־כּל זײַן אין אָרדענונג; און ערשט נאָך דעם "תּצוה" — האָסטו רעכט צו דיקטירן און אָנזאָגן אַ צווייטן...