אַ חתונה אין שטעטל

אין דער קונסט־גאַלעריע — "גאָלדמאַן־אַרט־גאַלערי" — פֿונעם וואַשינגטאָנער "ייִדי­שער קהילה־צענטער", ראָקוויל, מערי­לאַנד, שטעלט מען איצט אויס די מאָלערײַען און צייכענונגען פֿונעם ישׂראלדיקן קינסטלער אַלכּסנדר ווײַסמאַן. די אויסשטעלונג הייסט: "אַ בגד מיט אַ סך קאָלירן: די שטרעבונג פֿאַר ייִדישן אַחדות".

אַלכּסנדר ווײַסמאַן איז געבוירן געוואָרן אין 1967 אין טשערנאָוויץ און האָט גראַדויִרט פֿון דעם טשערנאָוויצער מוזיקאַלישער אַקאַ­דעמיע. ער האָט געאַרבעט ווי אַ בוך־אילוס­טראַטאָר און קינסטלער פֿון אַפֿישן. נאָך אין זײַנע יונגע יאָרן האָט אַלכּסנדר באַ­מאָלט די ווענט פֿון זײַן היים מיט קאָ­לירפֿולע בלומען, און די פֿיל־פֿאַרביקע קאָ­לירן זענען געבליבן אַ וויכטיקער שטריך אין זײַן קונסט. אַן אויסשטעלונג פֿון זײַנע ווערק אין טשערנאָוויץ אין 1992 האָט מען אויך געוויזן אויף דער טעלעוויזיע. הײַנט וווינט ער אין ישׂראל מיט זײַן פֿרוי און פֿיר קינדער.

זײַנע בילדער האָט ער אויסגעשטעלט אין פֿאַרשיידענע גאַלעריעס אין די פֿאַר­אייניק­טע שטאַטן, אוקראַיִנע און ישׂראל. ווי דער קינסטלער אַליין זאָגט, וויל ער אויפֿ­כאַפּן אין זײַנע שאַפֿונגען — "די איבער­לע­בונגען פֿונעם ייִד, וואָס איז תּמיד אין אַ שווערן מצבֿ. זיי שפּיגלען אויך אָפּ זײַן געפֿיל, אַז ער געהערט צו אַ רײַכער און בכּבֿודיקער קולטור." זײַנע בילדער שילדערן פֿאַרשיידענע אַספּעקטן פֿון ייִדישן לעבן: משפּחה, אמונה, שטייגער, ווי אויך די אומרויִקע צײַטן אין אונדזער תּקופֿה און מדינת־ישׂראל".

חלוצים

"טשערנאָוויץ איז אַוודאי נישט קיין שטעטל, אָבער פֿראַגמענטן פֿונעם טראַדי­ציאָנעלן ייִדישן לעבן־שטייגער האָט מען נאָך דאָרטן געפֿונען: שדכנים, שוחטים, גאַסן־פֿאַר­קויפֿערס פֿון געשמוגלטער סחורה... ייִדיש איז נאָך געווען די גאַסן־שפּראַך און אַפֿילו די נישט־ייִדן האָב דאָס לשון געקענט".

אין זײַן אויספֿאַנטאַזירט שטעטל נעמט ער אַרײַן סײַ חסידישע צדיקים, סײַ קאָמי­סאַרן פֿון איסאַק באַבעלס בוך "רויטע קאַוואַלעריע"; סײַ חלוצים מיט לאָפּעטעס און קוילן־וואַרפֿער, סײַ קלעזמאָרים מיט פֿידל און קלאַרנעטן; יונגע פּאָרלעך, ווי אויך זקנים, חכמים, שוועבן אין די הימלען. ווײַסמאַן האַלט, אַז מע טראָגט אַן אַחריות, ווען מע שטעלט מיט זיך פֿאָר איינעם פֿונעם לעצטן דור, וואָס איז אויפֿגעוואַקסן אינעם אַלטן שטעטל. "אַלע ווערק טראָגן די שטימונג פֿון אַן אָפּטאָמיסטישער עלעגיע, פֿול מיט האָפֿענונג, אַז דער סוף פֿון פֿונעם שטעטל, מיינט נישט, אַ סוף פֿונעם שטעטלס עיקר־שאַפֿונג — ייִדישקייט".

אַלכּסנדר ווײַסמאַן האָט אילוסטרירט אַ צאָל ביכער געדרוקט אין ישׂראל, רוסלאַנד, פֿראַנקרײַך, און ענגלאַנד און געאַרבעט פֿאַר עטלעכע טעאַטערס און קונסט־ און פֿילם־פֿעס­טיוואַלן. זײַן וועבזײַטל www.vaisman.org האָבן שוין באַזוכט מער ווי 300,000 מענטשן.

אין די בילדער פֿילט מען ווײַסמאַנס אַרומ­נעמיק פֿאַרשטאַנד פֿונעם שטעטל, וואָס הייבט אַרויס אַזוינע פּאַראַדאָקסן ווי: אַ טיפֿער גלויבן צוזאַמען מיט אַ ברייטן קוק אויף דער וועלט; סאָציאַלער יושר צוזאַמען מיט אַ ייִדישן חוש פֿון געשעפֿט; אַ שטאַרקער אָנהאַלט אין טראַדיציעס, ווי אויך אַן אָפֿנקייט צו דרויסנדיקע השפּעות.

פּסח

מיר האָבן דעם מאָלער גע­פֿרעגט, צי מדינת־ישׂראל קען זיך עפּעס לערנען פֿונעם אַמאָ­ליקן שטעטל? האָט ער געענט­פֿערט, אַז "מיר דאַכט, אַז די ישׂראל־געזעלשאַפֿט איז נאָך נישט אַזוי ווײַט אַוועקגעגאַנגען פֿונעם שטעטל, און איך טראַכט נישט דאָ וועגן מאה־שערים. מע האַלט זיך אָן צו דער שטעטל־מענטאַליטעט און דאָס איז אַ גוטע זאַך: אין שטעטל האָט מען פֿאַרשטאַנען, ווי אַזוי צו וווינען צוזאַמען איינער מיטן אַנדערן. עס איז נישט געווען קיין אידעאַל לעבן, אָבער אַזאַ לעבן נעמט אין זיך אַרײַן אַ סך מענטשלעכע צווישן־באַציִונגען, וואָס מע פֿאַר­לירט אָפֿט אין די הײַנטיקע מאָדערנע געזעלשאַפֿטן".

שוין עטלעכע יאָר ווי ווײַס­מאַן אַר­בעט ווי דער קונסט־דירעקטאָר פֿונעם פֿעס­טי­וואַל אין ישׂראל — "מײַן שטעטל" — וואָס ווערט אָרגאַניזירט פֿון אַרקאַדי קרומער. דער פֿעס­טיוואַל ציט צו טויזנטער מענטשן צו קאָנצערטן, פֿאָרשטעלונגען און אויס­שטעלונ­גען און גיט אים אַ געלעגנהייט צו שאַפֿן גרעסערע שאַפֿונגען, אויף ריזיקע קאַנוועס. "זאָל דערמאָנט ווערן, אַז די סבֿיבֿה פֿאַר דער ייִדישער קולטור אין ישׂראל איז בעסער געוואָרן. לאה שם־טובֿ, אַ כּנסת־מיטגלידערין און אויך אַ טשערנאָוויצערין, העלפֿט אונדז זייער אַרויס מיט ׳מײַן שטעטל׳ און אַנדערע ייִדיש־פּראָגראַמען."

דער אַדרעס פֿון דער "גאָלדמאַן־אַרט־גאַ­לע­רי" איז 6125 Montrose Road, Rockville, Marlyand. טעלעפֿאָן־נומער: 3770־348־301.