"כּי תבֿוא אל האָרץ", ווען איר וועט זיך באַזעצן אין ארץ-ישׂראל, זאָלט איר ברענגען די ערשטע פּירות פֿון אײַער גערעטעניש אינעם משכּן, בית-המיקדש — זאָגט דער אייבערשטער אָן בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה. בײַם ברענגען די ערשטע פּירות, "ביכּורים", פֿלעגן די ייִדן זאָגן געוויסע פּסוקים, צו באַדאַנקען דעם באַשעפֿער פֿאַרן באַפֿרײַען די ייִדן פֿון מצרים; די זעלבע פּסוקים זענען אויך אַרײַן אין דער פּסחדיקער הגדה.
דער מדרש זאָגט, אַז די גאַנצע וועלט איז באַשאַפֿן געוואָרן צוליב דער מיצווה פֿון ביכּורים; דאָס וואָרט "בראשית", מיט וועלכן עס הייבט זיך אָן די גאַנצע תּורה, ווערט דערמאָנט בלויז אין עטלעכע אַנדערע ערטער אינעם חומש. אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערן די ערשטע פּירות אָנגערופֿן "ראשית כּל פּרי האַדמה"; דער מדרש באַטאָנט, אַז די וועלט איז באַשאַפֿן געוואָרן צוליב דעם דאָזיקן "ראשית", צוליב דער מיצווה פֿון ביכּורים.
אויב די דאָזיקע מיצווה איז אַזוי פֿונדאַמענטאַל-וויכטיק, פֿאַרוואָס קאָן מען זי נישט מקיים זײַן אין דער הײַנטיקער צײַט? און פֿאַרוואָס ווערט דווקא אַזאַ מיצווה באַטראַכט אינעם מדרש ווי אַ יסוד פֿון דער גאַנצער וועלט-באַשאַפֿונג?
ווען די ייִדן זענען געווען אין מצרים, האָבן זיי געלעבט אין אַ פֿאַרפּלאָנטערטער, פֿינצטערער ווירקלעכקייט, וואָס קען פֿאַרגליכן ווערן מיט אַ חלום. אין די קבלה-ספֿרים שטייט געשריבן, אַז ביז יציאת-מצרים און מתּן-תּורה האָט די גאַנצע וועלט עקזיסטירט בלויז "במחשבֿה" — ווי אַ מין אומסטאַבילער "קאָסמישער חלום". די גמרא זאָגט, אַז די מיצווה פֿון ביכּורים האָט געקאָנט אויסגעפֿירט ווערן ערשט דעמאָלט, ווען די ייִדן האָבן זיך פֿעסט באַזעצט אין ארץ-ישׂראל; אינעם מדרש "ספֿרי" ווערט אָבער געבראַכט אַן אַנדער מיינונג, אַז באַלד ווען די ייִדן זענען אַרויס פֿונעם מידבר, האָבן זיי געדאַרפֿט מקריבֿ זײַן זייערע ערשטע פּירות און באַדאַנקען דעם אייבערשטן. לויטן ספֿרי, איז די מיצווה פֿון ביכּורים פֿאַרבונדן מיטן אַרויסגיין פֿון דער אומסטאַבילער "חלום-וועלט" און אַרײַנטרעטן אין דער תּקופֿה פֿון "וואָר" — אײַנגעזעסנקייט און סטאַביליטעט.
דער בעל-שם-טובֿ האָט געזאָגט, אַז די באַזונדערע וויכטיקייט פֿון ביכּורים באַשטייט אין דער גײַסטיקער דערפֿאַרונג פֿון אויפֿוועקונג, פֿונעם דערהייבן די גשמיותדיקע פּירות צו קדושה און רוחניות. דער ליובאַוויטשער רבי האָט מסביר געווען, אַז מע קאָן יעדן טאָג דערפֿילן אַ שטיקל טעם פֿון די "ביכּורים" בײַם אויפֿוועקן זיך אין דער פֿרי, ווען מע זאָגט "מודה אַני", און מע דריקט אויך אויס דאַנקבאַרקייט צום אייבערשטן פֿאַר דער ערשטער "פּרי" פֿונעם נײַעם טאָג — די עקזיסטענץ גופֿא.
אויב "ראשית" מיינט, אינעם קאָנטעקסט פֿון דער הײַנטיקער פּרשה, די גערעטעניש, קאָן דאָס וואָרט "בראשית" אָפּגעטײַטשט ווערן ווי "דורך די ערשטע פּירות". די גאָרע וועלט איז געשאַפֿן געוואָרן צוליב די גײַסטיקע "ביכּורים", נאָר די עקזיסטענץ אַליין איז פֿאַרבונדן מיט דער דאָזיקער דערפֿאַרונג פֿון אויפֿוועקונג און גײַסטיקער "יציאת-מצרים".
ווײַטער אין דער הײַנטיקער סדרה שטייט: "את השם האמרת היום", און "והשם האמירך היום", וואָס קאָן אָפּגעטײַטשט ווערן ווי "דו האָסט הײַנט געמאַכט דעם אייבערשטן רעדן צו דיר", און "דער אייבערשטער האָט דיך געמאַכט הײַנט רעדן". דער הייליקער נאָמען, שם-השם, איז פֿאַרבונדן מיטן וואָרט "הויה" — וועזן. דער אייבערשטער איז די עצם-עקזיסטענץ פֿון אַלע זאַכן, וואָס שטעקט אין אַלע ווערטער און מחשבֿות פֿונעם מענטש. אויב אַזוי, קאָן מען אויך זאָגן פֿאַרקערט, אַז ווען מיר זאָגן אָדער באַטראַכטן עפּעס, קומט עס פֿונעם אייבערשטן, פֿונעם עצם-וועזן, דערפֿאַר כּבֿיכול ווירקן מיר אויפֿן באַשעפֿער אַרײַנצולייגן די ווערטער אין אונדזער מויל. דאָס מענטשלעכע און ג-טלעכע וועזן איז, אין דער אמתן, תּמיד צונויפֿגעפֿלאָכטן, הגם פֿון אונדזער קוקווינקל דאַכט זיך, אַז מיר זענען גאָר ווײַט פֿון אונדזער ג-טלעכן עצם.
ווען אַ מענטש שלאָפֿט — לכל-הפּחות, אינעם טיפֿן שלאָף, ווען מע זעט נישט קיין חלומות — פֿאַרלירן מיר, אויף אַ ווײַל, אונדזער עקזיסטענץ; די פּערזענלעכע וועלט קערט זיך אום צוריק צום אייבערשטן. ווען אַ מענטש איז אויף, און איז פֿאַרנומען מיט די טאָג-טעגלעכע טירחות, הייבט זיך אים אָן צו דוכטן, אַז ער עקזיסטירט ווי אַן אומאָפּהענגיקע באַשעפֿעניש, אַ "בריה בפֿני עצמה". אינעם מאָמענט, ווען מע וועקט זיך אויף, ווערן די דאָזיקע צושטאַנדן צונויפֿגעבונדן.
ווען מע אָנערקענט דעם דאָזיקן מאָמענט, און מע זאָגט "מודה אַני", קאָן מען אַ ביסל דערפֿילן די אייניקייט פֿון דער וועלט מיט איר ג-טלעכן שורש. אין אַזעלכע מאָמענטן פֿון חידוש און דערוועקונג, ווען מע אָנערקענט אונדזער ג-טלעכן עצם-וועזן, ווערט די פּערזענלעכע וועלט אַרום אונדז, כּבֿיכול, באַשאַפֿן אויף ס׳נײַ. דערפֿאַר ווערט די מיצווה פֿון ביכּורים, וועלכע איז מרמז אויף אַזאַ אויפֿוועקונג, באַטראַכט ווי אַ יסוד פֿון מעשׂה-בראשית.
You've successfully signed up!
