פֿונעם אייביקן קוואַל
פֿון מ. אַלקין
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

ווען פּרעה האָט באַשלאָסן נאָכצויאָגן די ייִדן און זיי ווידער צו פֿאַרשקלאַפֿן, האָט דאָס וואַסער אינעם ים־סוף זיך געשפּאָלטן על־פּי־נס. די ייִדן זענען אַריבערגעגאַנגען אויף יענער זײַט ים, אינעם מידבר, און זייערע רודפֿים זענען דערטרונקען געוואָרן, ווען דאָס וואַסער האָט זיך צונויפֿגעגאָסן צוריק.

אַ טייל ייִדן האָבן געטענהט, אַז אינעם מידבר וועלן זיי בלײַבן הונגעריק און דורשטיק. נאָך דרײַ טעג וואַנדערונגען אָן שפּײַז און וואַסער, האָבן זיי, צום סוף, געפֿונען אַ קוואַל; דאָס וואַסער איז אָבער געווען זייער ביטער. דער אייבערשטער האָט געוויזן משה־רבינו אַ געוויסן מין בוים; ער האָט אַרײַנגעוואָרפֿן אינעם וואַסער אַ שטיק האָלץ, און דער קוואַל איז געוואָרן זיס. שפּעטער, האָט דער אייבערשטער זיי געגעבן דעם הימלדיקן שפּײַז — דעם מן.

ווען ייִדן זענען געגאַנגען דורך דעם צעשפּאָלטענעם ים, האָבן זיי געלויבט דעם באַשעפֿער מיט אַ געזאַנג — דערפֿאַר טראָגט אונדזער פּרשה אַ ספּעציעלן נאָמען — "שבת־שירה". אין אַ טייל ייִדישע קהילות איז פֿאַראַן אַ מינהג צו זינגען דעם הײַנטיקן שבת ניגונים וועגן קריעת־ים־סוף, און צו דערציילן וועגן דעם דאָזיקן גרויסן נס. "שבת־שירה" איז אויך באַליבט בײַם פֿאָלק צוליב אַן אַנדער זייער חנוודיקן מינהג: צו געבן עסן ווילדע פֿייגעלעך.

די ווילדע פֿייגעלעך, וועלכע פֿליִען אַרום פֿרײַ, זינגענדיק זייערע געזאַנגען, זענען טאַקע צוגעפּאַסט צו דער הײַנטיקער פּרשה, וווּ עס ווערט דערציילט וועגן דעם, ווי אַזוי די ייִדן האָבן זיך באַפֿרײַט פֿון דער מיצרישער שקלאַפֿערײַ און געזונגען די שירה.

די סדרה איז תּמיד גײַסטיק פֿאַרבונדן מיט די געשעענישן פֿון דער קומענדיקער וואָך. אין דעם הײַנטיקן פֿאַל, האָט אונדזער פּרשה אַ שײַכות צו חמשה־עשׂר־בשׂבֿט — "ראָש־השנה פֿון די ביימער". אַ געוויסער מין האָלץ האָט געמאַכט זיס דאָס ביטערע וואַסער, אָנווײַזנדיק, אַז אַ בוים קאָן אָפּראַטעווען אַ גאַנץ פֿאָלק פֿון דורשט.

אַחוץ דעם פּשוטן באַדײַט פֿון חמשה־עשׂר־בשׂבֿט, איז דער דאָזיקער טאָג אויך פֿאַרבונדן מיטן אינערלעכן לעבן פֿונעם מענטש. אַ סך ייִדן פּראַווען חמשה־עשׂר אַ ספּעציעלן "סדר", און עסן אין אַ געוויסן סדר פֿאַרשיידענע פּירות, און טרינקען פֿיר כּוסות ווײַסן און רויטן ווײַן. על־פּי־קבלה, סימבאָליזירט דער דאָזיקער מינהג די בהדרגהדיקע אַנטפּלעקונג פֿון ג־טלעכקייט אין דער וועלט און אין דער מענטשלעכער נשמה.

דער סודילקעווער רבי, אַ גרויסער חסידישער צדיק און אַן אייניקל פֿונעם בעל־שם־טובֿ, זאָגט אין זײַן ספֿר "דגל־מחנה־אפֿרים" בײַ דער הײַנטיקער פּרשה, אַז די נשמה, די תּורה און ג-ט אַליין ווערן, כּבֿיכול, אָנגערופֿן אַ "בוים". ג־טלעכקייט ווערט אַנטפּלעקט אין יעדער נשמה אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים, דורך אַ "קייט" פֿון פֿאַרשיידענע גײַסטיקע וועלטן און מדרגות. די ג־טלעכע אומענדלעכקייט איז בעצם העכער פֿון אַלע קאָנצעפּציעס און השׂגות; דער פּערזענלעכער ג-ט, צו וועלכן אַ מענטש אָדער אַ גרופּע מענטשן קאָן זיך ווענדן אויף אַ קאָנקרעטן אופֿן, איז אַן אָפּשפּיגלונג פֿונעם אומבאַנעמלעכן אין־סוף אינעם מענטשלעכן באַוווּסטזײַן; אַ פּערזענלעכע השׂגה פֿון ג-טלעכקייט אין בלויז אַ "צווײַג" פֿונעם גרויסן "בוים" פֿון מעגלעכע גײַסטיקע השׂגות און אַנטפּלעקונגען.

אַ סך קבלה־ספֿרים זענען פֿול מיט קאָמפּליצירטע בוים־דיאַגראַמען פֿון אומצאָליקע ג-טלעכע שמות. מע טאָר נישט אָבער טראַכטן, אַז די דאָזיקע דיאַגראַמען באַשרײַבן, חלילה, דעם באַשעפֿער אַליין. אָבער, אין דער סוביעקטיווער מענטשלעכער השׂגה ווערט די אַבסאָלוטע אייניקייט פֿונעם ג־טלעכן אין־סוף אַנטפּלעקט אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים. דערפֿאַר ווערט דער הקדוש־ברוך־הוא אַליין — דאָס הייסט, די אַנטפּלעקונגען פֿון ג-טלעכקייט אין דער סוביעקטיווער מענטשלעכער וועלט — צוגעגליכן צו אַ "בוים".

צוליב דער זעלבער סיבה, ווערט די תּורה אָנגערופֿן "עץ־חיים" — "דער בוים פֿון לעבן". יעדער מענטש האָט פּערזענלעכע השׂגות און אינטערפּרעטאַציעס פון גשמיות און רוחניות, דערפֿאַר האָט יעדע נשמה איר אייגענעם חלק אין דער תּורה. הגם די תּורה אַליין, אין איר הויכן איבערמענטשלעכן עצם, שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ שלימותדיקע אייניקייט, זעט זי אויס אין אונדזער וועלט ווי אַ "בוים" פֿון פֿאַרשיידענע פּערזענלעכע מיינונגען און פּירושים.

ס׳איז פֿאַראַן אָבער אַ סכּנה פֿאַרבלאָנדזשעט צו ווערן, אויב מע טראַכט זיך אַרײַן צו טיף אין אַזעלכע ענינים. עמעצער קאָן זאָגן, אַז אַלע זײַנע השׂגות, אַפֿילו די סאַמע ווילדע און פֿאַלשע, זענען פּונקט אַזוי אמתדיק ווי די אַנדערע. פֿון דער אַנדערער זײַט, קאָן אַ מענטש אויך מיינען, אַז ער פֿאָלגט געטרײַ די סאַמע אויטענטישע טראַדיציע, און פֿאַרוואַנדלען זי, אין דער אמתן, אין אַ קוואַל פֿון שׂינאה און בייזקייט. ווי עס שטייט אין די חסידישע ספֿרים, קאָן די תּורה אַליין זיך פֿאַרוואַנדלען, חלילה, אין אַ סם־המוות, אויב מע לערנט זי מיט גאווה און נישט לשם־שמים.

די הײַנטיקע פּרשה הייסט "בשלח" — "און ער האָט געשיקט". ווען פּרעה האָט געלאָזט די ייִדן צו פֿאַרלאָזן מצרים, האָט ער פּלוצעם באַשלאָסן זיי נאָכצויאָגן. ווי מיר האָבן שוין באַהאַנדלט אין די פֿאָריקע פּרשיות, סימבאָליזירט פּרעה די עגאָיִסטישע אַספּעקטן פֿון דער מענטשלעכער נאַטור.

די חז״ל האָבן געזאָגט, אַז פּרנסה און שידוכים זענען שווער ווי קריעת־ים־סוף. כּדי צו זײַן אַ רוחניותדיקער, שלימותדיקער מענטש, איז עס נישט גענוג סתּם צו האָבן חתונה און צו געפֿינען אַן אַרבעט. קודם־כּל, דאַרף מען אַנטלויפֿן פֿון "פּרעה", פֿונעם אייגענעם עגאָיִזם, און צו שאַפֿן יושרדיקע, פֿרײַנדלעכע באַציִונגען אין דער היים און אין דער אַרומיקער געזעלשאַפֿט. צומאָל זעט עס אויס שווער, ווי קריעת־ים־סוף, צו דערגרייכן. אין דער אמתן, אָבער, אויב מע טוט עס מיט אמונה און אַנטשלאָסנקייט, וועט דער "ים" פֿון עגאָיִסטישע באַציִונגען זיך "צעשפּאַלטן" און "באַגראָבן" דעם "פּרעה".

פֿונדעסטוועגן, אַפֿילו ווען עס דאַכט זיך, אַז מע איז שוין פּטור געוואָרן פֿון דער עגאָיִסטישער נאַטור, קאָן זי נאָך אַלץ אַרײַנגנבֿענען זיך "שטילערהייט", און מאַכן ביטער דאָס "וואַסער", אָפּצוסמען די קוואַלן פֿון דער נשמה־לעבעדיקייט מיט פֿאַלשקייט. כּדי זיך צו באַפֿרײַען פֿון אַזאַ סכּנה, "צו מאַכן זיס דאָס וואַסער", מוז מען שטרעבן געפֿינען אַ "צווײַג" פֿונעם "ריכטיקן בוים", אַן אמתע פֿאַרבינדונג צו ג־טלעכקייט, לשם־שמים, כּדי צו זײַן גוט "לאלוקים ואנשים" — אַ שלימות סײַ בגשמיות, אין די פֿאַרבינדונגען מיט די אַנדערע מענטשן, סײַ ברוחניות.