די הײַנטיקע טאָפּלטע סדרה, "תזריע־מצורע", איז געווידמעט, דער עיקר, די הלכות פֿון ריטואַלער ריינקייט, "טומאה־וטהרה".

"אשה כּי תזריע וילדה זכר" — אויב אַ פֿרוי וועט טראָגן, און זי וועט האָבן אַ זון, מוז זי אָפּוואַרטן לכל־הפּחות 7 טעג און זיך טובֿלען אין מיקווה; ערשט דעמאָלט, קאָן זי אָנרירן איר מאַן. אין די צײַטן, ווען דער בית־המיקדש איז געשטאַנען, האָט זי אויך געדאַרפֿט ברענגען אַ קרבן אין 33 טעג אַרום.

אויב אַ פֿרוי האָט אַ טאָכטער, מוז זי אָפּוואַרטן פֿערצן טעג, ביז זי קאָן זיך טובֿלען אין מיקווה; נאָך 66 טעג, האָט זי געדאַרפֿט ברענגען אַ קרבן.

הגם ס׳רובֿ ענינים פֿון "טומאה־וטהרה" זענען הײַנט נישט אַקטועל אינעם בוכשטעבלעכן זין, ווײַל מיר האָבן נישט מער דעם בית־המיקדש, איז אין אַ טייל ייִדישע קהילות פֿאַרשפּרייט דער מינהג צו וואַרטן 40 טעג, איידער אַ פֿרוי קאָן גיין אין מיקווה נאָכן געבורט פֿון אַ ייִנגל, און 80 טעג — נאָכן געבורט פֿון אַ טאָכטער.

ווײַטער דערציילט די תּורה וועגן די ענינים, וואָס האָבן צו טאָן מיט פֿאַרשיידענע מינים "צרעת" — מיסטעריעזע פֿלעקן, וואָס פֿלעגן זיך צומאָל באַווײַזן אויף דער מענטשלעכער הויט און בגדים, ווי אויך אויף די ווענט פֿון די הײַזער. הגם דאָס וואָרט "צרעת" ווערט געוויינטלעך איבערגעטײַטש ווי "לעפּרע", מיינט עס נישט קיין הויט־קראַנקייט, וואָס ס׳איז באַקאַנט הײַנט.

די חז״ל דערקלערן, אַז די דאָזיקע פֿלעקן פֿלעגן זיך טרעפֿן בלויז אין די תּנ״כישע צײַטן, און האָבן געדינט ווי אַ שטראָף פֿאַר רעדן לשון-הרע. אין פֿאַרגלײַך מיט די אַנדערע אינפֿעקציעס, האָט דאָס צרעת מטמא געווען דעם קראַנקן; כּדי זיך אָפּצורייניקן פֿון דער טומאה און באַקומען דאָס רשות אַרײַנצוקומען אינעם בית־המיקדש, האָט מען געמוזט דורכפֿירן אַ ריי ספּעציעלע טהרה-ריטואַלן.

די צווייטע הײַנטיקע פּרשה דערציילט ווײַטער וועגן די ענינים פֿון דער דאָזיקער הויט־קראַנקייט, און טראָגט דעם נאָמען "מצורע" — אַזוי הייסט אַ מענטש, וואָס לײַדט פֿונעם "צרעת". בײַם סוף, קערט זיך די תּורה ווידער אום צו די ענינים פֿון פֿרויען, און זאָגט אָן אַ מיצווה, וואָס בלײַבט הײַנט טאַקע זייער אַקטועל — טהרת־המשפּחה. נאָך איר חודשלעכן ציקל, מוז די פֿרוי אָפּוואַרטן אַ געוויסע צײַט, און זיך טובֿלען אין אַ כּשרער מיקווה, כּדי איר מאַן זאָל קאָנען זיך דערנענטערן צו איר.

דאָס וואָרט "תזריע" מיינט "זי וועט טראָגן". עס פֿרעגט זיך אַ קשיא: פֿאַרוואָס טראָגט אונדזער טאָפּלטע פּרשה — "תזריע־מצורע" — אַזאַ נאָמען, וואָס באַשטייט פֿון צוויי היפּוכדיקע, שאַרף־קאָנטראַסטירנדיקע ווערטער? די שוואַנגערשאַפֿט און געבורט איז גאָר אַ פּאָזיטיווע זאַך, אַ סיבה פֿאַר אַ גרויסער משפּחה־שׂמחה. להבֿדיל, איז "צרעת" אַ מאָדנע קרענק און אַ סיבה פֿון טומאה און איזאָלאַציע. דער "מצורע" האָט געמוזט זיך דערווײַטערן פֿון די אַנדערע ייִדן, ביז ער וועט זיך נישט אויסהיילן.

מע זעט, אַז די פֿאַרבינדונג צווישן די דאָזיקע ענינים איז נישט קיין צופֿעליקייט, ווײַל בײַם סוף פֿון דער צווייטער הײַנטיקער פּרשה ווערן ווידער דערמאָנט פֿרויען און משפּחה־לעבן.

מע וואָלט געקאָנט זאָגן, אַז די הלכות פֿון "טומאה־וטהרה" באַשטימען בלויז דעם פֿאָרמעלן ריטואַלן סטאַטוס פֿונעם מענטש, און שאַצן נישט אָפּ די ווערט פֿון לעבנס־געשעענישן. למשל, אַ כּהן, וואָס האָט פֿאַרלוירן אַ צאָן, טאָר נישט ברענגען די קרבנות, ווײַל די עבֿודה אינעם בית־המיקדש האָט געפֿאָדערט סײַ דאָס גײַסטיקע, סײַ דאָס פֿיזישע שלימות. פּונקט אַזוי, קאָן מען זאָגן, אַז געוויסע פּרטים פֿון פֿרויען־פֿיזיאָלאָגיע זענען פּשוט נישט גענוג "היגיִעניש" פֿאַר אַזאַ זאַך, ווי אַ קרבן, הגם זיי קאָנען זײַן פֿאַרבונדן מיט גאַנץ פּאָזיטיווע און פֿריילעכע ענינים.

דעמאָלט, אָבער, פֿרעגט זיך אַן אַנדער קשיא: פֿאַרוואָס זאָל אַ פֿרוי בלײַבן טמא צוויי מאָל לענגער, ווען זי האָט אַ טאָכטער? לכאורה, באַווירקט נישט דאָס געשלעכט פֿונעם קינד אויף איר פֿיזישן מצבֿ.

על־פּי־חסידות, ברענגט דער חודשלעכער ציקל אַ טומאה דווקא צוליב דער גרויסן אוניקאַלן כּוח פֿון די פֿרויען, וואָס זענען מסוגל צו ברענגען אין דער וועלט נײַע מענטשלעכע נשמות. ווען דער דאָזיקער כּוח ווערט נישט פֿאַרווירקלעכט, פֿאַררעכנט עס די תּורה פֿאַר אַ מין גײַסטיקן חסרון. ווען אַ מעגלעך נײַ לעבן בלײַבט בלויז אַ נישט־רעאַליזירטער פּאָטענציאַל, ווערט עס שוין באַטראַכט ווי אַ מין "טומאה" — דווקא צוליב אַ באַזונדערער מעלה פֿון די פֿרויען.

פֿון דער צווייטער זײַט, ווערט דאָס לעבן גופֿא פֿאַררעכנט, אין אַ געוויסן זין, פֿאַר אַ מין "חסרון". די הייליקע נשמה, "אַ שטיקל ג-טלעכקייט פֿון אויבן", קומט אַראָפּ אין דער גראָבער גשמיותדיקער וועלט, וווּ זי מוז זיך כּסדר פֿאַרנעמען מיט נישטיקע טירחות און בײַקומען פֿאַרשיידענע נסיונות. ווען בײַ אַ פֿרוי ווערט געבוירן אַ טאָכטער — אַ קומענדיקע מאַמע — טראָגט זי אין זיך אַ פּאָטענציאַל צו ברענגען אין דער וועלט אַ גאַנצע קייט פֿון נײַע לעבנס. הגם דאָס ווײַזט ווידער אָן אויף אַ באַזונדערער מעלה פֿון די פֿרויען, מיינט עס אויך, פּאַראַדאָקסיש, אַז נאָך מער הייליקע נשמות וועלן מוזן דורכמאַכן דעם שווערן וועג אין עולם־הזה.

די גמרא דערציילט, אַז די תּלמידים פֿון הלל און שמאַי האָבן לאַנג דיסקוטירט, צי דאָס לעבן אין עולם־הזה איז בעסער, ווי נישט צו עקזיסטירן בכלל. צום סוף, האָבן זיי אָפּגעשטימט, און באַשלאָסן, על־פּי־רובֿ, אַז עס וואָלט געווען בעסער בכלל נישט געבוירן צו ווערן.

אַ מענטש קאָן גרינג אַרײַנפֿאַלן אינעם שמוץ פֿון דער מאַטעריעלער וועלט, און ווערן אַ "מצורע", אינעם גײַסטיקן זין. דער טייל פֿון דער הײַנטיקער פּרשה, וווּ עס גייט אַ רייד וועגן דער "לעפּרע", איז מרמז אויף פֿאַרשיידענע מינים "בלאָטע", אויף וועלכער מע טרעפֿט אָן אינעם לעבן: הײַזער, בגדים און מענטשן אַליין קאָנען זײַן אַ קוואַל פֿון "טומאה", וואָס איז מסוגל אַרײַנצוציִען אינעם תּהום פֿון שלעכטס.

אויפֿן ערשטן בליק, ווײַזט די הײַנטיקע פּרשה אַרויס, בדרך־רמז, אַ פּעסימיסטישן צוגאַנג צום מענטשלעכן לעבן. דער עולם־הזה איז אָנגעשטעקט מיט "לעפּרע", אָבער דער היפּוך, אַפֿילו אַ הפֿסק פֿון אַ פּאָטענציעלן לעבן, וואָס איז נאָך ניט געקומען אויף דער וועלט, איז אויך שלעכט. די תּורה גיט אונדז אָבער עצות, ווי אַזוי מע קאָן זיך אָפּרייניקן פֿון פֿאַרשיידענע מינים "טומאה", און דערגרייכן די אמתע קדושה.

די ספֿרי־חסידות דערקלערן, אַז מע קאָן לייזן דעם דערמאָנטן מחלוקת פֿון די תּנאָים, אויב מע לעבט, מיטאַמאָל, אין דער וועלט און מחוץ דער וועלט — ווי מע וואָלט "בכלל נישט געבוירן געוואָרן". אויב מע שטרעבט צו אַנטפּלעקן ג־טלעכקייט אַפֿילו אין די סאַמע גראָבע גשמיותדיקע זאַכן, אַפֿילן מע איז אַרומגערינגלט מיט דער גראָבקייט פֿון עולם־הזה, אָבער מע "טובֿלט זיך" כּסדר אין דער רוחניות, קאָן מען פֿאַרוואַנדלען די אַרומיקע וועלט אין אַ גן־עדן. אויב מע איז גובֿר דאָס "שאָלעכץ" פֿונעם גראָבן גשמיות, און מע קוקט זיך גוט אַרײַן, דערזעט מען, אַז די וועלט איז, אין דער אמתן, פֿול מיט רוחניות און ליכטיקייט.