Oleg Jurjew. Die Russische Fracht. Roman. Aus dem Russischen von Elke Erb und Olga Martynowa. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2009.

דער שרײַבער אָלעג יוריעוו לאָזט זיך ניט דעפֿינירן אין קלאָרע און איינדײַטיקע באַגריפֿן. ער שטאַמט פֿון לענינגראַד און וווינט אין פֿראַנקפֿורט; ער שרײַבט לידער, פּיעסעס און פּראָזע אויף רוסיש, און ליטעראַרישע קריטיק אויף דײַטש; די טעמעס פֿון זײַנע דראַמאַטישע און פּראָזאַיִשע ווערק זײַנען אָפֿטמאָל ייִדישע, בעת זײַן פּאָעטישע שאַפֿונג געהערט צו דער ספּעציפֿישער פּעטערבורגער/לענינגראַדער שיטה פֿון מאָדערנער רוסישער דיכטונג.

יוריעווס נײַער ראָמאַן איז אַרויס אין אַ בוכפֿאָרעם אין דײַטשלאַנד, בעת אין רוסלאַנד איז ער דערשינען בלויז אין אַ פֿאַרקירצטן צײַטשריפֿט־נוסח. אויף רוסיש הייסט דער ראָמאַן "ווינעטאַ", לויטן נאָמען פֿון אַ לעגענדאַרער שטאָט, וואָס איז אַ מאָל געשטאַנען בײַם ברעג פֿונעם באַלטישן ים. די ידיעות וועגן אָט דער שטאָט קומען פֿון עטלעכע מיטל־אַלטערלעכע מקורים און זײַנען ניט פֿאַרלאָזלעך. ווי עס ווערט דערציילט אין דער לעגענדע, איז די שטאָט פֿאַרפֿלייצט געוואָרן און געפֿינט זיך איצט ערגעץ אויפֿן ים־דנאָ, וואַרטנדיק, ביז מען וועט זי ווידער אַנטדעקן.

דער הויפּט־העלד פֿונעם ראָמאַן איז אַ לענינגראַדער ייִדישער יונגערמאַן מיטן נאָמען ווענקע יאַזיטשניק (בנימין דער געצנדינער), וואָס זוכט די פֿאַרשוווּנדענע שטאָט ווינעטאַ. די האַנדלונג קומט פֿאָר אויף אַ רעפֿריזשעראַטאָר־שיף, וואָס פֿירט אַ מאָדנעם פֿראַכט מיט פֿאַרפֿרוירענע מענטשן פֿון פּעטערבורג קיין דײַטשלאַנד, אין ווינטער, אינעם מילעניום־יאָר 2000. די דײַטשישע אויסגאַבע פֿונעם ראָמאַן האָט דעם טיטל "דער רוסישער פֿראַכט", ווײַל די לעגענדע וועגן ווינעטאַ איז זייער גוט באַקאַנט דעם דײַטשישן לייענער, און עס זײַנען פֿאַראַן שוין עטלעכע ווערק מיט דעם דאָזיקן נאָמען.

דער ראָמאַן איז פֿולגעפּאַקט מיט כּלערליי רמזים און אַלוזיעס אויף פֿאַרשידענע ליטעראַרישע ווערק. יוריעוו איז אַ מײַסטער פֿונעם ליטעראַרישן סטיל, וואָס איז אַ מין צונויפֿשמעלץ פֿונעם הײַנטצײַטיקן רוסישן שפּראַך־פֿאָלקלאָר (הגם ער לעבט שוין כּמעט צוואַנציק יאָר אין דײַטשלאַנד) און הויכע ליטעראַרישע רעגיסטערס. אינעם טעקסט זײַנען אַרײַנגעפֿלאָכטן דירעקטע ציטאַטעס און פֿאַרבאַהאַלטענע אַלוזיעס אויף דעם ברייטן דיאַפּאַזאָן פֿון ליטעראַרישע ווערק — פֿון מעלווילס אַמעריקאַנער עפּישן ראָמאַן "מאָבי דיק" ביז צו סימאָנאָווס "די לעבעדיקע און די טויטע", דעם קלאַסישן סאָוועטישן מלחמה־ראָמאַן.

צו לייענען יוריעווס שפּילעוודיקע און איראָנישע פּראָזע איז תּמיד אַ פֿאַרגעניגן, וועגן וואָס פֿאַר אַ טעמע ער זאָל ניט שרײַבן. צוליב אָט די דאָזיקע אייגנשאַפֿטן ווערט ער צומאָל פֿאַרגליכן — בפֿרט דורך די פֿאָרטגעשריטענע דײַטשישע קריטיקער — מיט דער נײַער "עטנישער" כוואַליע פֿון דער אַמעריקאַניש־ייִדישער ליטעראַטור, וואָס איז פֿאָרגעשטעלט מיט אַזעלכע פּאָפּולערע נעמען ווי מײַקל שאַבאָן, יונתן סאַפֿראַן פֿאָר, נתן ענגלאַנדער, און דער אַמעריקאַניש־רוסיש־ייִדישער שרײַבער גערי שטיינהאַרד. די דאָזיקע פּאַראַלעלן זײַנען גילטיק, אָבער יוריעווס ליטעראַרישע שעפֿערישקייט האָט אַ באַזונדערע עפּישע דימענסיע, וואָס פֿעלט אין די ווערק פֿון די פּאָפּולערע יונגע ייִדיש־אַמעריקאַנישע מחברים.

"ווינעטאַ" איז ניט סתּם אַ פּאָסט־מאָדערניסטישער פּאַסטיש, אַ מין געשפּליטערטער שפּיגל, וואָס ווײַזט די מאָדערנע ווירקלעכקייט אין פּאַראָדיש־סאַטיריש־פֿאַרקרימטע אימאַזשן. דאָס איז אַ הײַנטצײַטיקער גילגול פֿונעם אוראַלטן מיטאָס וועגן זוכן און אומקערן זיך, וועגן אַ פֿאַרלוירענעם גן־עדן און וועגן דעם אייביקן געראַנגל מיטן גורל, וואָס ווערט דערציילט אין פֿאַרשידענע קולטורן אויף פֿאַרשידענע אופֿנים. ווי עס פּאַסט פֿאַר אַלע גוטע ווערק פֿון ליטעראַטור, האָט דער ראָמאַן אַ דירעקטן שײַכות צו דעם, וואָס קומט פֿאָר איצט אין רוסלאַנד און אין דײַטשלאַנד. אינטערעסאַנט, וואָס די דײַטשישע קריטיק, וועלכע האָט וואַרעם אויפֿגענומען דעם ראָמאַן, האָט אים אויסגעטײַטשט ווי אַ גראָטעסקע אָפּשפּיגלונג פֿונעם הײַנטיקן רוסלאַנד און האָט אין גאַנצן פֿאַרפֿעלט די פֿאַרבינדונג מיט דײַטשלאַנד.

אָבער דער מחבר פֿאַרמעסט זיך אויף אַ סך אַ גרעסערער אויפֿגאַבע, איידער סתּם אויסצומאָלן אַ שפּילעוודיק־סאַטיריש בילד פֿונעם פּאָסט־סאָוועטישן רוסלאַנד, מיט זײַנע קאַריקאַטורישע כאַראַקטערן פֿון דערפֿאָלגרײַכע ייִדישע געשעפֿטסלײַט און שלימזלדיקע אינטעליגענטן. דער נײַער ראָמאַן איז ממשיך די ליניע, וואָס מע זעט זי אויך אין די צוויי פֿריִערדיקע ראָמאַנען פֿון אָלעג יוריעוו, "האַלבאינדזל זשידיאַטין" און "גולם, אָדער די מלחמה פֿון זקנים און קינדער". גענומען אין איינעם, פֿורעמען זיי אויס אַן עפּישע טרילאָגיע פֿון דער איבערגאַנג־תּקופֿה פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד צו דעם פּאָסט־סאָוועטישן רוסלאַנד, געזען דורך די אויגן פֿון דער אַסימילירטער לענינגראַדער ייִדישער אינטעליגענץ.

יוריעוו באָרגט אַרכעטיפּישע געשטאַלטן און מעטאַפֿאָרן פֿון דער גאַנצער וועלט־ליטעראַטור, כּדי אַרויסצוברענגען מיט זייער הילף דעם טיפֿערן זין פֿון די געשעענישן אויף דער אייבערפֿלאַך פֿונעם אַוואַנטורישן סיפּור־המעשׂה. דערפֿאַר האָט ער אַזוי ליב אַלץ, וואָס האָט צו טאָן מיט דער אונטערערדישער (אין "גולם") און דער אונטערוואַסערדיקער סטיכיי (אין "ווינעטאַ"). אין די טיפֿענישן פֿון דער וועלט פֿאַרבאַהאַלט זיך דער אָפּגעלעבטער עבֿר, וואָס ציט געהיימנישפֿול זײַן לעבן ווײַטער.

עס איז גאַנץ פּרינציפּיעל פֿאַר יוריעווס מעטאַפֿאָרישן וועלטבאַנעם, אַז די דאָזיקע וועלט־טיפֿענישן זײַנען באַוווינט מיט ייִדן. אין "גולם" זײַנען דאָס געווען ייִדן, וואָס זײַנען אַוועק פֿון דער וועלט אין דעם "ייִדן־שלוכט". אין "ווינעטאַ" פֿיגורירט אַ געהיימע ישׂראלדיקע טונקשיף, וואָס קאָן שווימען ניט נאָר דורך ים־טיפֿענישן, נאָר אויך אונטער דער ערד. דאָס איז אַ מין געהיימער שומר פֿון דער ייִדישער מדינה, וואָס קאָן זי באַשיצן פֿון כּלערליי סכּנות.

דער מאָטיוו פֿון אונטער־ערדישע און אונטער־וואַסערדיקע ייִדן טרעפֿט זיך בײַ אַנדערע הײַנטיקע קינסטלער און שרײַבער, ווי למשל, אין די ווערק פֿונעם קעשענעווער קינסלטער מיכאל ברוניאַ אָדער אין דעם ראָמאַן "אינעם אימאַזש" פֿון דער ניו־יאָרקער שרײַבערין דאַראַ האָרן. הײַנטיקע ייִדישע קינסלטער זײַנען בכלל פֿאַראינטערעסירט אין "אַלטערנאַטיווע" גענג פֿון דער געשיכטע, אין פֿאַרשידענע פּראָיעקטן, וואָס זײַנען ניט מקוים געוואָרן, ווי למשל, די ייִדישע טעריטאָריע אין אַלאַסקאַ בײַ מײַקל שאַבאָן אָדער דער מיטאָלאָגישער ביראָבידזשאַן בײַם רוסיש־ייִדיש־דײַטשישן מחבר לעאָניד גירשאָוויטש.

די טאָפּלטע שטאָט פּעטערבורג־לענינגראַד פֿאַרמאָגט אַ שטאַרקע מיטאָלאָגיע אין דער רוסישער קולטור. די שטאָט איז אַ מין חלום, וואָס איז צום וואָר געקומען דורך דעם אײַזערנעם ווילן פֿון איר גרינדער, דעם צאַר פּעטער דער גרויסער. אָבער חוץ דעם, פֿאַרמאָגט די שטאָט אויך אַן אייגנאַרטיקן ייִדישן מיטאָס, וואָס איז אויסגעשטאַלטיקט געוואָרן דורך דורות ייִדישע, העברעיִשע און רוסיש־ייִדישע שרײַבער. דערצו האָבן בײַגעטראָגן שלום אַש און שלום עליכם, י. ל. גאָרדאָן, דוד שימעוני און חיים לענסקי, אָסיפּ מאַנדעלשטאַם, לעוו לונץ און יוסף בראָדסקי. אָלעג יוריעוו איז אַ יורש פֿון אָט דער פֿילשפּראַכיקער ליטעראַרישער טראַדיציע, וואָס שעפּט איר אינספּיראַציע פֿון דעם זעלביקן טיפֿן ברונעם פֿון רוסיש־ייִדישער בילדערישקייט.

דער הײַנטיקער לענינגראַדער בחור ווענקע יאַזיטשניק אַנטפּלעקט זיך פֿאַרן לייענער ווי אַ נײַער גילגול פֿון דער אַלטער באַקאַנטער פֿיגור פֿון בנימין השלישי׃ ביידע זוכן די רעשטן פֿון אַ פֿאַרשוווּנדענעם גן־עדן, און ביידע קערן זיך אום אין דער אַלטער היים.