פֿונעם אייביקן קוואַל
פֿון מ. אַלקין
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

די וואָך הייבן מיר אָן לייענען דעם פֿערטן טייל פֿונעם חומש — "במדבר". דער אייבערשטער האָט געהייסן משה רבינו איבערציילן די ייִדן בעת זייער וואַנדערן אינעם מדבר. דער גאַנצער חומש "במדבר" איז פֿול מיט חשבונות פֿון באַזונדערע שבֿטים און משפּחות, דערפֿאַר ווערט ער אויך אָנגערופֿן "ספֿר הפּקודים" — "דער ספֿר פֿון חשבונות"; אין ניט-ייִדישע איבערזעצונגען טראָגט ער אויך ענלעכע נעמען.

רש״י דערקלערט, אַז דאָס ייִדישע פֿאָלק ווערט עטלעכע מאָל איבערגעציילט אין דער תּורה צוליב דעם באַזונדערן חשיבֿות פֿון יעדן ייִד: ווען דאָס פֿאָלק איז אַרויס פֿון מצרים, נאָכן חטא פֿונעם גאָלדענעם קאַלב, און ווען די שכינה האָט זיך אַנטפּלעקט אינעם משכּן. הגם דער משכּן איז אויפֿגעשטעלט געוואָרן דעם ערשטן טאָג פֿונעם חודש ניסן, האָט מען דורכגעפֿירט דעם חשבון מיט אַ חודש שפּעטער, דעם ערשטן טאָג פֿונעם איצטיקן חודש, אייר.

בײַם נבֿיא הושע שטייט געשריבן: "והיה מספּר בני ישׂראל כחול הים אַשר לא ימד ולא יספר" — "און די צאָל ייִדן איז געווען אַזוי גרויס ווי דער זאַמד בײַם ים, וואָס מע קאָן נישט אויסמעסטן און אויסרעכענען". דער באַשעפֿער האָט געבענטשט אַבֿרהם אָבינו צו האָבן אַזויפֿיל אייניקלעך, "ווי דער זאַמד בײַם ים־ברעג". אויב אַזוי, באַקומט זיך, אַז דאָס חשיבֿות פֿון די ייִדן ווערט אויסגעדריקט דווקא אין דעם, וואָס מע קאָן זיי נישט איבערציילן.

דער באַשעפֿער האָט געזאָגט צו משה רבינו: "שׂאו את ראש כּל-עדת בני-ישׂראל" — בוכשטעבלעך, "איר זאָלט אויפֿהייבן דעם קאָפּ פֿון אַלע ייִדישע קהילות". די חסידישע ספֿרים דערקלערן, אַז דער חשבון פֿון יעדן באַזונדערן ייִד ווײַזט אָן אויף זײַן באַזונדערער מעלה; דער חשבון האָט געהאָלפֿן די ייִדן "אויפֿצוהייבן זייערע קעפּ" — אָפּצושאַצן די אוניקאַלע באַזונדערע מעלות פֿון יעדן איינעם. ס׳זעט אויס, אַז, להיפּוך צום פּסוק בײַם נבֿיא הושע, דינט דווקא די פּרטימדיקע צאָל ווי אַ סימן פֿון אַ ספּעציעלן חשיבֿות.

אין דער אמתן, אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, איז צווישן די דאָזיקע צוויי פּסוקים נישטאָ קיין סתּירה. הגם ס׳איז אוממעגלעך אויסצורעכענען, וויפֿל ים־זאַמדעלעך עס זענען פֿאַראן אין דער וועלט, קאָן מען יאָ דורכפֿירן אַ סטאַטיסטישן, בערכדיקן חשבון.

די ציפֿערן, וואָס ווערן געבראַכט אין דער הײַנטיקער פּרשה, זענען אויך באַדינגלעכע, ווײַל בלויז די דערוואַקסענע ייִדישע מענער, פֿון 20 ביז 60 יאָר אַלט, זענען איבערגעציילט געוואָרן. ס׳איז נישט אַ סימן פֿון "סעקסיזם", ווײַל אַ גרויסע צאָל יונגע־לײַט, ווי אויך די עטלעכע ייִדישע חכמים, אַרײַנגערעכנט משהן אַליין, זענען נישט אַרײַן אינעם חשבון. אַחוץ דעם, ווי עס באַמערקן אַ צאָל מפֿרשים, זענען די דאָזיקע צאָלן "פֿאַרקײַלעכדיקט" ביז 50 אָדער 100.

אויב אַזוי, הגם משה רבינו האָט גערעכנט יעדן ייִדן באַזונדערס, ווערן אין דער הײַנטיקער פּרשה געבראַכט נאָר בערכדיקע חשבונות — אַזוי ווי די צאָל זאַמדעלעך, וואָס מע וואָלט געקאָנט אויסרעכענען דורך סטאַטיסטישע מיטלען.

ס׳איז אָבער וויכטיק צו באַמערקן, אַז אַלע מאַטעמאַטישע ידיעות אין דער תּורה טראָגן אין זיך אַן אינערלעכן מיסטישן באַדײַט, ווי עס שטייט אין די קבלה־ספֿרים; צומאָל זענען זיי מרמז אויף רוחניותדיקע ענינים, און מוזן נישט זײַן פּינקטלעך אינעם גשמיותדיקן זין.

צום בײַשפּיל, הייסט די תּורה איבערצוציילן "50 טעג" צווישן פּסח און שבֿועות, הגם, לויטן חשבון, באַקומט זיך 49 טעג — זיבן מאָל זיבן. די תּורה ווײַזט דאָ אונדז אָן אויף דער טיפֿער פֿאַרבינדונג צווישן די דאָזיקע צוויי צאָלן, און צווישן די גײַסטיקע מדרגות, אויף וועלכע זיי זענען מרמז.

עס קומט אויס, אַז הגם די חשבונות אין דער הײַנטיקער פּרשה זענען נישט קיין פּינקטלעכע, און נעמען אַרום בלויז אַ טייל ייִדן, ווײַזן זיי אָן אויפֿן באַזונדערן חשיבֿות פֿונעם ייִדישן פֿאָלק. מע קען זאָגן, אַז דאָס דאָזיקע חשיבֿות שטעקט אינעם מיסטיש־סימבאָלישן באַדײַט פֿון די דאָזיקע צאָלן. למשל, סימבאָליזירט די אַלגעמיינע צאָל איבערגעציילטע ייִדן — אַרום 600 טויזנט — די אייניקייט פֿון דער גײַסטיקער "כּנסת־ישׂראל". הגם די רעאַלע צאָל ייִדן קאָן זײַן גרעסער, געהערן זייערע נשמות צו 600 טויזנט גײַסטיקע "צווײַגן", וואָס שטאַמען פֿונעם זעלבן ג־טלעכן שורש.

אַחוץ אַזעלכע מיסטישע אָפּטײַטשן, קאָן מען אויך זאָגן, אַז דאָס חשיבֿות פֿון אַזאַ חשבון שטעקט דווקא אין זײַן בערכדיקייט. דער באַשעפֿער האָט געהייסן משה רבינו "אויפֿהייבן דעם קאָפּ פֿון די ייִדן" — "שׂאו את ראש כּל-עדת בני-ישׂראל". דער דאָזיקער חשבון גופֿא ווײַזט אָן, ווי אַזוי מע קאָן זיך אויפֿהייבן איבער די גרענעצן פֿון גשמיות און דערגרייכן אַ העכערע מדרגה.

בײַם אָנהייב פֿונעם גײַסטיקן וועג, באַטראַכט זיך אַ קינד ווי אַ באַזונדערער יחיד, וואָס די גאַנצע וועלט "דרייט זיך" אַרום אים. שפּעטער, ווען ער לערנט זיך אָפּצושאַצן די אַנדערע מענטשן, צו טאָן חסד דעם צווייטן און צו זײַן אַ טייל פֿון דער געזעלשאַפֿט, ווערט פֿאַר אים אַנטפּלעקט די אינערלעכע אייניקייט פֿון דער מענטשהייט. הגם אין דער הײַנטיקער פּרשה גייט אַ רייד בלויז וועגן ייִדן, האָט יעדער מענטש, וואָס שטרעבט צו דערגרייכן דאָס גײַסטיקע שלימות, אַן אוניקאַלע ווערט, ווי עס שטייט אין דער גמרא: "אַ ניט־ייִד, וואָס לערנט די תּורה, איז אַזוי ווי אַ כּהן־גדול, וואָס גייט אַרײַן אין קודש־קדשים".

ווען דער מענטש טראַכט זיך מער אַרײַן, און דערגרייכט אַ העכערע גײַסטיקע מדרגה, דערזעט ער, אַז דער מאַטעמאַטישער חשבון איז נישט מסוגל צו שילדערן פּינקטלעך די באַציִונגען צווישן מענטשן. הינטער די סימבאָלן און חשבונות שטעקט דאָס ג-טלעכע ליכט, העכער פֿונעם פֿאָרמעלן חשבון פֿון "יחיד" און "רבים". די חשבונות בלײַבן תּמיד אומפּינקטלעך און בערכדיק, ווײַל זיי קאָנען נישט אַרומנעמען דעם ענדלאָזיקן גײַסטיקן פּאָטענציאַל פֿון די מענטשלעכע נשמות. אַ גײַסטיק־דערהויבענער מענטש איז אַן "עולם־קטן" — אַ גאַנצער אוניווערס, וואָס טראָגט אין זיך אַ ג־טלעכן סוד, וואָס לאָזט זיך נישט "אויסגערעכנט צו ווערן" פּינקטלעך, ווי דער זאַמד בײַם ים.

די חסידישע פּירושים אויף דער הײַנטיקער פּרשה דערקלערן, אַז די מיצווה פֿון תּשובֿה איז "העכער ווי דער חשבון". ווען מע שטרעבט צו זײַן גוט און צו אַנטפּלעקן ג־טלעכקייט אין זיך און אין דער אַרומיקער וועלט, קאָן מען דערגרייכן דאָס אמתע חשיבֿות פֿון דער מענטשלעכער נשמה, די מדרגה פֿון "אַשר לא ימד ולא יספר", דאָס ליכט פֿונעם ג-טלעכן אין־סוף, וואָס פֿאַראייניקט דאָס גאַנצע וועזן, העכער פֿון אַלע גרענעצן און חשבונות.