פֿאַר זײַן טויט, האָט משה רבינו געזאָגט אַ נבֿיאישע שירה, וועלכע מיר לייענען די הײַנטיקע וואָך. "האזינו השמים" — "הערט זיך צו מיר, הימל, און איך וועל דערציילן; הער אויס, ערד, מײַנע ווערטער". אין דער "שירת־האזינו" ווערט דערקלערט ווײַטער —אויף אַן אַנדערן, פּאָעטישן אופֿן — די זעלבע טעמע פֿון תּוכחות און תּשובֿה, דעם עונש פֿון די עבֿירות און דעם שׂכר פֿון די מיצוות, וואָס ווערט אויך באַהאַנדלט אין עטלעכע פֿריִערדיקע פּרשיות פֿונעם חומש "דבֿרים".

ס׳רובֿ שורות אין משה רבינוס פּאָעמע זענען געווידמעט די שטראָפֿן, וואָס קומען פֿאַר נישט פֿאָלגן דעם אייבערשטנס וועג; דער באַשעפֿער זאָגט אָבער פֿאָרויס, אַז צום סוף וועלן ייִדן תּשובֿה טאָן. הגם, צוליב זייערע זינד, לײַדן די ייִדן אינעם ביטערן גלות, וועט אויף זייערע טויט־שׂונאים קומען אַ ביטערער סוף.

הגם אונדזער סדרה הייסט "האזינו", "הערט זיך צו", שיידט זי זיך אונטער פֿון די אַנדערע פּרשיות אויך מיט איר אומגעוויינטלעכן אויסזען. משהס ליד ווערט פֿאַרשריבן אין דער ספֿר־תּורה אויף אַ ספּעציעלן דעקאָראַטיוון אופֿן: יעדער פּסוק איז צעטיילט אויף צוויי גלײַכע פּאַראַלעלע שפּאַלטן, כּדי אונטערצושטרײַכן די פּאָעטישע סטרוקטור פֿונעם טעקסט. אינעם שפּראַכלעכן זין, איז די הײַנטיקע פּרשה, מסתּמא, טאַקע דער סאַמער פּאָעטישער טייל פֿונעם חומש, פֿול מיט זעלטענע, קלאַנגיקע, שיינע ווערטער און ווערטער־קאָנסטרוקציעס.

דער באַדײַט פֿון ס׳רובֿ פּסוקים אין משה רבינוס ליד קלינגט, אויפֿן ערשטן בליק, גאַנץ נעגאַטיוו און טרויעריק. עס גייט אַ רייד וועגן דעם ג־טלעכן דין און שטראָף; עס ווערט אויך דערמאָנט דער ענין פֿון "הסתּר־פּנים", וואָס מיר האָבן באַהאַנדלט מיט אַ וואָך צוריק. אַפֿילו דער "גליקלעכער" סוף פֿון דער שירה איז באַפֿאַרבט אין נעגאַטיווע טענער: עס ווערט פֿאָרויסגעזאָגט, אַז דער אייבערשטער וועט זיך נוקם זײַן אין די שׂונאים פֿון די ייִדן פֿאַרן פֿאַרגאָסענעם ייִדישן בלוט.

די פּרשה "האזינו" ווערט געלייענט פֿאַרן הייליקן יום-הדין, יום-כּיפּור. איר אינהאַלט, סטיל און דער אינערלעכער באַדײַט זענען טאַקע גוט צוגעפּאַסט צום קומענדיקן יום-טובֿ, ווען מיר זאָגן "ונתנה תּוקף", דעם פּיוט וועגן די הרוגי־מלכות — די צען ייִדישע חכמים, וואָס די רוימישע מאַכט־האָבער האָבן זיי אויסגעפּײַניקט און אומגעבראַכט אויף שוידערלעכע אופֿנים — און אַנדערע תּפֿילות און פּיוטים וועגן דעם שטרענגן און שרעקלעכן הימלישן דין.

לויט דער באַקאַנטער לעגענדע, האָט אַ קריסטלעכער פֿירשט געפֿאָדערט בײַ רבי אַמנון, אַ גרויסן צדיק פֿון מאַגענצע (מײַנץ), צו פֿאַרראַטן די ייִדישע אמונה. דער רבי האָט געבעטן צו געבן אים דרײַ טעג, האָפֿנדיק צו געפֿינען אַן עצה אויסצומײַדן די גזירה. שפּעטער, אָבער, האָט ער שטאַרק חרטה געהאַט פֿאַר דעם, וואָס ער האָט זיך נישט אָפּגעזאָגט גלײַך פֿונעם שמד.

נאָך דרײַ טעג, האָט דער פֿירשט געבראַכט רבי אַמנון בגוואַלד, און געהייסן דעם תּלין אָפּצוהאַקן זײַנע פֿיס און הענט, און צו ברענגען דעם שטאַרבנדיקן רבֿ אין שיל אַרײַן. לויט דער לעגענדע, איז דאָס געשען ראָש־השנה. פֿאַרן טויט, האָט רבי אַמנון געשאַפֿן די תּפֿילה "ונתנה תּוקף".

הגם אין אַלע יום־טובֿים ווערט אַנטפּלעקט אַ באַזונדערע, אוניקאַלע רוחניותדיקע השפּעה, ווערט יום־כּיפּור באַטראַכט ווי דער הייליקסטער טאָג אינעם יאָר. על־פּי־חסידות, דערגרייכן די ייִדן יום־כּיפּור די מדרגה פֿון מלאָכים. די ייִדישע נשמה קען דערגרייכן יום־כּיפּור אַ ריין-גײַסטיקן צושטאַנד, ווען אַלע פֿיזישע תּענוגים ווערן איבעריק, דערפֿאַר פֿאַסטן די ייִדן דעם גאַנצן טאָג, און דערווײַטערן זיך פֿון די געוויינטלעכע גשמיותדיקע פֿאַרגעניגנס.

פֿאַרוואָס זענען סײַ די שענסטע, די סאַמע פּאָעטישע פּרשה אינעם חומש, סײַ די תּפֿילות פֿונעם הייליקסטן טאָג אינעם גאַנצן יאָר, פֿול מיט פֿאַרשיידענע שוידערלעכע נעגאַטיווע אימאַזשן? די חסידישע צדיקים באַטאָנען דאָך, אַז דער בעסטער וועג צו תּשובֿה און רוחניות ליגט דורך שׂימחה און ליבשאַפֿט צום באַשעפֿער, און נישט דורך טרויער און פּחד. אין אַ טייל ייִדישע קהילות מײַדט מען אויס געוויסע מוסר־ספֿרים, וואָס סטראַשען די לייענער מיט כּלערליי עונשים, כּדי נישט אַרײַנצופֿאַלן אין מהומה און מרה־שחורה.

אין דער אמתן, ווי עס ווערט דערקלערט אין די קבלה־ספֿרים, שטעקן הינטער דעם "פֿאָרהאַנג" פֿון די תּורה-תּוכחות לויטערע ברכות און ליכטיקייט, אויב מע ווייסט דעם אינערלעכן באַדײַט פֿון דער תּורה. צום בײַשפּיל, ווערן די זינדיקע ייִדן אָנגערופֿן אין משה רבינוס שירה "עם נבֿל ולא חכם" — "אַ פֿאַרדאָרבן און שטומפּיק פֿאָלק". על־פּי־קבלה, באַצייכנט דאָס וואָרט "נבֿל" דעם ראַציאָנעלן שׂכל — בינה.

לויט דעם מיסטישן אָפּטײַטש, האָט משה רבינו געזאָגט די ייִדן, אַז הגם די געוויינטלעכע לאָגיק איז טאַקע וויכטיק, ווערט זי באַטראַכט ווי "פֿאַרדאָרבן", אין פֿאַרגלײַך מיט דער העכערער מדרגה פֿון ריינער אינטויִציע — חכמה. ווען מע ווייסט, ווי אַזוי צו "דעשיפֿרירן" די פּסוקים, ווערן אַלע קללות און תּוכחות פֿאַרוואַנדלט אין גאַנץ פּאָזיטיווע משלים און חכמות.

מע קאָן עס פֿאַרגלײַכן מיט אַ מענטש, וואָס ווערט דערשראָקן, גייענדיק אין אַ פֿינצטערן וואַלד, הגם אַ שפּאַציר אינעם זעלבן וואַלד וואָלט געווען בײַטאָג אַ מחיהדיקע שׂיחמה. פּונקט אַזוי, קאָן מען אויפֿנעמען דעם זעלבן טעקסט אינגאַנצן אַנדערש, ווען אין דער נשמה ברענט דאָס גײַסטיקע ליכט, וואָס ווײַזט אָן דעם פֿאַרבאָרגענעם באַדײַט. בלויז אייניקע מיסטיקער זענען אָבער מסוגל צו זען אַזעלכע טיפֿע רמזים און כּוונות אין דער תּורה און תּפֿילות. פֿאַר ס׳רובֿ מענטשן, בלײַבט אַ שרעקלעכער מאָטיוו טאַקע שרעקלעך.

דאָס וואָרט "תּשובֿה" מיינט "אומקערונג". דער אייבערשטער שטראָפֿט נישט די מענטשן אינעם בוכשטעבלעכן זין, און פֿאָדערט נישט זייער "סובאָרדינאַציע". די עבֿירות שטעלן אָבער אויף גײַסטיקע באַריערן, וואָס שטערן דעם מענטש צו זען דאָס ג־טלעכע ליכט, וואָס ווערט אַנטפּלעקט דורך די מיצוות. אַן עבֿירה גופֿא ווערט אַ שטראָף.

כּדי אַרויסצורײַסן די נשמה פֿון די גרענעצן פֿון דער גראָבער מאַטעריעלער וועלט, און זי אומצוקערן צו דעם ג־טלעכן קוואַל, מוז מען זי אָפּטרייסלען פֿונעם גשמיותדיקן שאָלעכץ. די יום־כּיפּורדיקע עבֿודה, ווען מע טוט תּשובֿה, טראַכטנדיק וועגן די שטראָפֿן, שרעקלעכע גזירות און דעם טויט פֿון די קדושים, וואָס זענען אומגעקומען אויף קידוש־השם, קאָן צעברעכן די דאָזיקע באַריערן, און אַנטפּלעקן ליכטיקייט אין דער נשמה. צוליב דעם הייסט דער יום־טובֿ סוכּות, וואָס קומט נאָך די ימים־נוראָים, דווקא "זמן שׂמחתנו" — די צײַט פֿון אונדזער שׂימחה.

מע קאָן זאָגן, אַז די צוויי שפּאַלטן פֿון "שירת־האזינו", ווי זי ווערט פֿאַרשריבן אין דער ספֿר־תּורה, סימבאָליזירן די צוויי "עדות", צו וועלכע משה רבינו ווענדט זיך אין זײַן פּאָעמע — דער הימל און די ערד. כּדי צו דערגרייכן דעם רוחניותדיקן הימל, מוז מען אָפּרײַסן די נשמה מיט כּוח פֿון דער גראָבער ערד. הגם אין די יום־כּיפּורדיקע תּפֿילות שטעקט אַן עלעמענט פֿון פּחד, ברענגט ער אַ פּאָזיטיווע דערפֿאַרונג. די קדושה פֿונעם הייליקן טאָג, ווען די נשמה ווערט אַ ביסל "שאָקירט", ווערנדיק אָפּגעטרייסלט פֿונעם גשמיותדיקן שמוץ, ברענגט דווקא ליכטיקייט, שׂימחה און לעבעדיקייט.