די באַציִונגען צווישן די פֿאַראייניקטע שטאַטן און דעם סאָוועטן-פֿאַרבאַנד איז איינער פֿון די הויפּט-פֿאַקטאָרן, וואָס האָט אין משך פֿון יאָרצענדליקער באַשטימט די מאָדערנע געשיכטע. נאָך איצט פֿילט זיך עס אין די באַציִונגען מיט רוסלאַנד. ביידע צדדים קוקן תּמיד מיט חשד איינער אויפֿן אַנדערן. רוסאָפֿאָביע פֿאַרלאָזט ניט די אַמעריקאַנער פּאָליטיק, בפֿרט אין דעם רעפּובליקאַנער לאַגער, בעת אין רוסלאַנד זײַנען די נאַציאָנאַליסטן בדרך-כּלל געשטימט זייער אַנטי-אַמעריקאַניש.

עס גייט אַ נײַע דראַמע אינעם טעאַטער וואָס הייסט "Playwrights Horizons," אויף דער 42סטער גאַס צווישן אַכטער און נײַנטער עוועניו אין ניו־יאָרק, און איך האָב זיך אַהין אַרײַנגעכאַפּט צו זען אַ נאָכן־חורבן־פּיעסע. די פּיעסע גייט אויף ענגליש, פֿאַרשטייט זיך, אָבער אויף ייִדיש וואָלט איך עס איבערגעזעצט ווי די "צוריקצאָלער", אָדער "נקמה־נעמער". דער זאַל איז געווען געפּאַקט מיט מענטשן פֿון יעדן עלטער, ס׳רובֿ פֿון זיי — יוגנטלעכע. אַלע זײַנען געקומען זען ווי די לעבן־געבליבענע ייִדן נעמען נקמה אין די מערדער און צאָלן זיי צוריק פֿאַר די אַלע לײַדן און פּײַן וואָס מיר זײַנען אויסגעשטאַנען פֿון דער דײַטשער בעסטיע.

פֿאַר אַ יאָרן, אין דעם "פּינטעלע" וואָס איז אַרויס דעם 25סטן יולי און האָט געהייסן "די ליטוואַקעס און אַנדערע ייִדן", האָב איך שוין אָנגערירט די טעמע פֿון פֿאַרשיידענע מיזרח-אייראָפּעיִשע ייִדישע "שבֿטים" און זייערע צווישן־באַציִונגען. די קאָנסאָלידאַציע פֿון מיזרח-אייראָפּעיִשע ייִדן האָט זיך ביסלעכווײַז — זייער ביסלעכווײַז — אָנגעהויבן אין די 1860ער יאָרן,

אין די פֿריִערדיקע קאַפּיטלעך פֿון דער סעריע וועגן ייִדישן פֿאָלקלאָר, האָט איר אפֿשר באַמערקט, אַז אין ווייניק פֿון די דערמאָנטע לעגענדעס, פֿאָלקס־מעשׂיות, וויצן און אַנעקדאָטן פֿאַרנעמען חיות דאָס הויפּט־אָרט. בײַ די אַשכּנזים, זעט אויס, האָט מען ליבערשט געוואָלט דערציילן וועגן מענטשן, פֿלייש און ביין, ווי וועגן רעדנדיקע, טראַכטנדיקע חיות, וועלכע פֿירן זיך אויף ווי מענטשן. אַזוינע מעשׂיות וועגן חיות לייענט מען אין די זאַמלונגען פֿון פֿאַבלען, אָדער משלים, אַ זשאַנער וואָס איז באַקאַנט דעם ייִדיש־לייענער שוין הונדערטער יאָרן.

פֿאַר זײַן טויט, האָט משה רבינו געזאָגט אַ נבֿיאישע שירה, וועלכע מיר לייענען די הײַנטיקע וואָך. "האזינו השמים" — "הערט זיך צו מיר, הימל, און איך וועל דערציילן; הער אויס, ערד, מײַנע ווערטער". אין דער "שירת־האזינו" ווערט דערקלערט ווײַטער —אויף אַן אַנדערן, פּאָעטישן אופֿן — די זעלבע טעמע פֿון תּוכחות און תּשובֿה, דעם עונש פֿון די עבֿירות און דעם שׂכר פֿון די מיצוות, וואָס ווערט אויך באַהאַנדלט אין עטלעכע פֿריִערדיקע פּרשיות פֿונעם חומש "דבֿרים".

דער זונטיק-נומער פֿון דער "ניו-יאָרק טײַמס", וואָס איז אַרויס דעם 13טן סעפּטעמבער, האָט באַקאַנט זײַנע לייענער מיט דער אָרגאַניזאַציע, וועלכע הייסט J Street ("דזשיי-גאַס"). די רייד גייט וועגן אַ נײַ — אין גאַנצן איין יאָר אַלט — קול אויף דער אַמעריקאַנער ייִדישער גאַס; און דער נאָמען אַליין באַטאָנט די נײַקייט פֿונעם דאָזיקן קול: קיין "דזשיי-גאַס" עקזיסטירט ניט אין וואַשינגטאָן.

עטלעכע מחשבֿות 
און אײַנדרוקן

ניטאָ אין דער גאָרער ייִדישער וועלט אַזאַ שטאָט, וווּ מען פֿילט זיך אין די איצטיקע טעג אַזוי טיף־עמאָציאָנעל, ווי אין ירושלים. גענוג בלויז צו הערן, דאָס קול פֿונעם שמשׂ אין די נאָך־פֿינצטערע שעהען פֿון דעם פֿרימאָרגן: "ייִדן שטייט אויף צו סליחות!" און דעם הילכיקן קלאַנג פֿון דעם שופֿר, וואָס זאָגט אָן, אַז ייִדן זאָלן אָנהייבן "זיך מכין צו זײַן" צו די טעג פֿון יום־הדין און חשבון־הנפֿש, וואָס רירן און וועקן אויף אַ ציטעריקע סטרונע טיף אין האַרצן.

אין די לעצטע צענדליק יאָר האָט זיך אויף דעם האָריזאָנט פֿון דער אַמעריקאַנער ליטעראַטור באַוויזן אַ נײַע גרופּע פֿון רוסיש־געבוירענע מחברים, וועלכע זײַנען געקומען קיין אַמעריקע מיט דער לעצטער כוואַליע פֿון דער ייִדישער אימיגראַציע. דאָס רובֿ פֿון זיי האָט באַקומען אַ גוטע בילדונג אין די אַמעריקאַנער קאָלעדזשן און פֿילן זיך מער היימיש אין ענגליש איידער אין רוסיש. אָבער די רוסישע טעמע בלײַבט דער עיקר פֿון זייער שאַפֿונג. די סאַמע באַקאַנטע נעמען זײַנען מסתּמא גערי שטיינגאַרט און לאַראַ וואַפּניאַר.

שווער צו געפֿינען דאַכט זיך אַ מער פּאַסיקע דערעפֿענונג פֿון קולטור־סעזאָן, ווי טאַקע די וואָס איז צו שטאַנד געקומען לעצטנס אין תּל־אָבֿיבֿער "אַרבעטער־רינג". צונויפֿגעזאַמלט האָט זיך דער עולם בײַצוזײַן אויף דער פּרעזענטאַציע פֿון דעם דערשינענעם בוך, אין צוויי בענד, "אין געיעג נאָך מאָמענטן" פֿון זשורנאַליסט און קונסט־קריטיקער יצחק לודען.

פּאַסיק איז אויך געווען די צײַט פֿון דורכצופֿירן די פּרעזענטאַציע: ווען אַ היפּשע צאָל לייענער האָבן זיך שוין מיט די ביכער באַקענט,

טײַערע חזנטע,

איך בין נישט קיין רעליגיעזער ייִד, אָבער איך נעם אָנטייל אין אַלע ייִדישע יום־טובֿים, בפֿרט די ימים־נוראָים. די לעצטע עטלעכע חדשים זענען געווען שווערע פֿאַר מיר, צוליב גרויסע ווייטיקן אין מײַן פּלייצע. איך האָב בדעה געהאַט צו פֿאָרן מיט מײַן מאַן אויף אַ וואַקאַציע לכּבֿוד מײַן 50־יאָריקן געבוירן־טאָג, אָבער אין דער לעצטער מינוט זענען מיר נישט געפֿאָרן צוליב די ווייטיקן. במשך פֿונעם זומער, האָב איך אַזוי פֿיל זאַכן נישט געקענט אויפֿטאָן, אַז די חדשים זענען פֿאַרבײַ מיט גרויס אַנטוישונג.

געוויסע ייִדן, וואָס פֿאַסטן יום־כּיפּור האָבן אַנטדעקט, אַז דער תּענות קומט אָן אַ סך גרינגער, ווען מע טרינקט פֿריִער אויס אַ גאַנצן פֿלאַש ספּאָרט־געטראַנק, ווי Poweraid אָדער Gatorade. די געטראַנקען באַשטייען פֿון עלעקטראָליטן (נאַטריום, קאַליום און כלאָרידן) — די זעלבע זאַלצן, וואָס געפֿינען זיך אינעם בלוט און אין די קעמערלעך פֿון אַ מענטשן, און וואָס העלפֿן דעם גוף פֿונקציאָנירן ווי געהעריק.