"וישבֿ יעקבֿ בארץ מגורי אָבֿיו" — און יעקבֿ האָט זיך באַזעצט אינעם לאַנד פֿון זײַן טאַטן, אין ארץ-כּנען. יעקבֿ האָט געמיינט, נאָך זײַן קריגערײַ מיט עשׂו, דער מעשׂה מיט שכם און דינה און דער נקמה פֿון שמעון און לוי, דער טויט פֿון זײַן באַליבטער ווײַב רחל און זײַן טאַטן יצחק, קאָן ער זיך, סוף־כּל־סוף, אָפּרוען.

פֿון אַלע זײַנע קינדער, האָט יעקבֿ באַזונדערס ליב געהאַט יוספֿן. ער האָט פֿאַר אים געמאַכט אַ "כּתונת פּסים" — אַ ספּעציעלן בונטן מלבוש, וואָס ווײַזט אָן אויף יוספֿס פֿאַרשיידענע מעלות און פֿעיִקייטן.

די אַנדערע זין פֿון יעקבֿן זענען ברוגז געוואָרן אויף יוספֿן — צוליב דעם, וואָס ער פֿלעגט נאָך זיי שפּיאָנירן און דערציילן דעם טאַטן וועגן זייער אויפֿפֿירונג, און אויך צוליב זײַנע חלומות, וועלכע האָבן געוויזן, אַז אַמאָל וועט ער ווערן אַ הערשער איבער זײַן אייגענער משפּחה. די ברידער האָבן באַשלאָסן, אַז יוסף איז אַ סכּנותדיקער מסור, וואָס פֿאַרדינט טויט. איינער פֿון די זין, יהודה, האָט אָבער געגעבן אַן עצה צו פֿאַרקויפֿן אים ווי אַ שקלאַף.

ווי אַ שקלאַף, איז יוסף אָנגעקומען קיין מצרים, און געוואָרן אַ משרת בײַ אַן אָרטיקן עושר, פּוטיפֿר. פּוטיפֿרס ווײַב — וועלכע האָט געהייסן, לויט דער פֿאָלק־טראַדיציע, זליכה אָדער זוליכה (זולייקאַ) — האָט געפּרוּווט אײַנרעדן דעם יונגן באַדינער צו זינדיקן מיט איר. יוסף האָט זיך אָפּגעזאָגט און אַנטלאָפֿן פֿון איר. על־פּי־מדרש, האָט זי געהאַט טיפֿערע כּוונות, און געמיינט לשם־שמים; דורך אַסטראָלאָגישע חשבונות, האָט זי אויסגעפֿונען, אַז אירע אייניקלעך וועלן שטאַמען פֿון יוספֿן און באַשלאָסן, אַז זי מוז האָבן פֿון אים אַ קינד. שפּעטער איז דער פֿאָרויסזאָג מקוים געוואָרן: יוסף האָט חתונה געהאַט מיט איר טאָכטער.

זליכה איז אָבער אויפֿגעבראַכט געוואָרן אויף יוספֿן און האָט זיך באַקלאָגט צו איר מאַן קעגן אים, איבערדרייענדיק די גאַנצע מעשׂה. זי האָט געמאָלדן, אַז יוסף האָט געפּרוּווט זי צו פֿאַרגוואַלדיקן. צוליב איר פֿאַלשער באַשולדיקונג, האָט מען אײַנגעזעצט יוספֿן אין תּפֿיסה, וווּ ער האָט ווידער אַרויסגעוויזן זײַן נבֿיאישע פֿעיִקייט פּותר צו זײַן חלומות.

אין יוספֿס מעשׂה פֿילט זיך אַ קלאָרער לײַטמאָטיוו: די אומסטאַביליטעט פֿונעם מענטשלעכן לעבן. ווי עס באַמערקן די חז״ל, הייבט זיך אָן די הײַנטיקע פּרשה מיט אַ רויִקן ווערב "וישבֿ", "און ער האָט זיך באַזעצט", און דערציילט ווײַטער וועגן דעם אויסטערליש־בייזן טאַט פֿון יעקבֿס זין, וועלכע האָבן געבראַכט זייער טאַטן אַ גרויסן עגמת־נפֿש, און וועגן יוספֿס צרות אין מצרים, אויך גאַנץ אויסטערלישע.

די הײַנטיקע פּרשה האָט צו טאָן מיט חלומות, און איר אומגעוויינטלעכער סיפּור־המעשׂה דערמאָנט אַ חלום, וווּ די געשעענישן ווערן פֿאַרבינדן צומאָל אין אַן אומדערוואַרטן, סוררעאַליסטישן אופֿן. על־פּי־חסידות, ווערט דער גאַנצער גלות־מצבֿ פֿון דער וועלט פֿאַרגליכן צו אַ חלום, ווי עס שטייט אינעם באַקאַנטן קאַפּיטל תּהילים, וואָס מע זאָגט פֿאַר ברכת-המזון: "בשובֿ ה׳ את שיבֿת ציון היינו כּחולמים".

גלות איז אַן אַלגעמיינער "צעבראָכענער" צושטאַנד פֿון דער גאָרער וועלט — אַ טיפֿער, אוניווערסאַלער פֿענאָמען, וואָס האָט ווייניק צו טאָן מיטן פּאָליטיש־געאָגראַפֿישן מצבֿ פֿונעם ייִדישן פֿאָלק. אַפֿילו ווען מע וויל עפּעס קויפֿן, און מע געפֿינט נישט קיין געלט אין דער קעשענע — איז עס אויך אַ טייל פֿון די גלותדיקע צרות.

די חסידישע ספֿרים דערקלערן אָבער אויך, אַז די גאולה האָט אויך אַ שײַכות צו חלומות; דער חילוק צווישן די דאָזיקע צוויי מצבֿים פֿון דער וועלט קאָן פֿאַרגליכן ווערן צו דעם אונטערשייד צווישן אַ קלאָרן, פֿריילעכן חלום, און אַ טונקעלן קאָשמאַר.

דער "קאָסמישער חלום" פֿון גלות איז אַ פֿאַרפֿירערישער: אַלץ איז אומקלאָר און אומפֿאַרזיכערט; און די גאולה איז אַ מצבֿ פֿון פֿאַרווירקלעכטע גליקלעכע טרוימען. די מעלה פֿון חלומות, אַפֿילו שלעכטע, באַשטייט אָבער אין דעם, וואָס אין דער פּאַראַדאָקסישער חלום־וועלט קאָן מען גובֿר זײַן אַלע שטרויכלונגען אויף אַן אומדערוואַרטן אופֿן — קעגן אַלע חשבונות און לאָגישע כּללים. אַזאַ מישמאַש־מצבֿ קאָן אויך ברענגען צו אַ העכערער מדרגה אין רוחניות: מע קאָן אַריבערשפּרינגען מיטאַמאָל אַ סך מדרגות, און גיך אַרויסקריכן פֿון אַ "גרוב" גלײַך צום ג־טלעכן ליכט, וואָס פֿילט אָן אַלע זאַכן אין דער וועלט, הגם נישט תּמיד גיט זיך עס אײַן צו זען.

אין די פֿריִערדיקע צוויי פּרשיות האָבן מיר באַהאַנדלט דעם חילוק צווישן אַ מענטש, ווי אַן שטענדיקער "גייער", וואָס קען נישט און טאָר נישט שטיין אויפֿן זעלבן אָרט, און אַ מלאך — אַ ריין־גײַסטיקע, אָבער "פֿאַרגליווערטע", באַשעפֿעניש. דער דאָזיקע חילוק איז אַקטועל סײַ אין דער גרויסער וועלט, סײַ ווי אַן אינערלעכער פּראָצעס אין דער נשמה.

כּדי צו דערגרייכן דעם תּיקון פֿונעם מענטש און פֿון דער גאַנצער וועלט, דאַרף מען פּרוּוון צו דערגרייכן אַ האַרמאָנישן באַלאַנס צווישן סדר און כאַאָס, רוחניות און גשמיות, ראַציאָנעלע און אומראַציאָנעלע עלעמענטן. די הײַנטיקע "חלומדיקע" פּרשה איז אויך ממשיך די דאָזיקע טעמע, וואָס האָט אויך אַ שײַכות צו דעם הײַנטיקן יום-טובֿ — חנוכּה, ווען די חשמונאָים האָבן באַזיגט די גרויסע גריכיש-סירישע אימפּעריע על־פּי־נס, קעגן דער געוויינטלעכער שׂכלדיקער לאָגיק.

רבי נחמן בראַצלעווער דערקלערט דעם אינערלעכן באַדײַט פֿון דער דריידל־שפּיל אין זײַן ספֿר "שׂיחות הר״ן". "אַ מענטש ווערט אַ מלאך, און אַ מלאך ווערט אַ מענטש; דער קאָפּ ווערט דער פֿוס, און דער פֿוס ווערט דער קאָפּ — אַלע זאַכן אין דער וועלט דרייען זיך און ווערן פֿאַרוואַנדלט איינע אין דער צווייטער". לגבי דעם ג-טלעכן "אַקס פֿונעם דריידל" זענען אַלע זאַכן רעלאַטיוו.

ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז דער מאָטיוו פֿון "דרייעניש" איז צומאָל באַהאָפֿטן אין ייִדישקייט מיט די באַציִונגען צווישן מענטשן און מלאָכים. פּאַראַדאָקסיש, האָבן אַ צאָל גרויסע צדיקים פֿאַרדינט בײַם פֿאָלק דאָס צונעמעניש "מלאך" אָדער "שׂרף" — דווקא צוליב זייער דינאַמישער, ספּאָנטאַנער עבֿודה. אַ טייל פֿריִיִקע חסידים פֿלעגן זיך איבערקוליען אויף דער ערד בעתן דאַוונען, הגם די תּפֿילה ווערט אַסאָציִיִרט מיט די "שטייענדיקע" מלאָכים. אליהו הנבֿיא איז אַוועקגעטראָגן געוואָרן אין אַ געווירבל אויפֿן הימל, און געוואָרן אַ מלאך, ווי עס דערקלערן די קבלה־ספֿרים.

חנוכּה איז אויך פֿאַרבונדן מיטן יערלעכן "דריי" פֿון אונדזער פּלאַנעט — מיט דעם ווינטער־זונשטאַנד, ווען די טעג הייבן אָן ווערן ווידער לענגער, ברענגענדיק מער ליכט אין דער וועלט.

פֿאַרשטייט זיך, קאָן צופֿיל "דרייעניש" און ספּאָנטאַנקייט ברענגען אַ מענטש, חלילה, צו עבֿירות און נאַרישקייטן. נישט תּמיד ווייסן מיר דערווײַל, ווי אַזוי צו דערגרייכן אַ האַרמאָניע צווישן סדר און כאַאָס. ס׳איז כּדאַי אָבער זיך אַרײַנטראַכטן אין רבי נחמנס ווערטער, ווען מע שפּילט דאָס דריידל, און פֿאָרשטעלן די גאולה־וועלט, ווען עס וועלן בטל ווערן אַלע היעראַרכיעס, און ג־טלעכקייט וועט זיך אַנטפּלעקן איבעראַל.