אין דער הײַנטיקער סדרה ווערן באַהאַנדלט אַ ריי ענינים, וואָס האָבן צו טאָן מיט פֿאַרשיידענע סיכסוכים צווישן מענטשן. די תּורה זאָגט אָן, אַז מע מוז זיך מענטשלעך באַציִען צו אַ שקלאַף, צו באַשטראָפֿן מערדער און גזלנים, נישט צו דערלאָזן צו קיין סאָציאַלע קאָנפֿליקטן און צו לייזן זיי דורך יושרדיקע דיינים. דערפֿאַר טראָגט די פּרשה דעם נאָמען "משפּטים".

ווײַטער הייסט די תּורה צו דינען דעם אייבערשטן, "ועבֿדתּם את ה׳ אלקיכם"; עס ווערט אָבער נישט דערקלערט, ווי אַזוי מע זאָל עס טאָן. דער רמב״ם האַלט, אַז פֿונעם דאָזיקן פּסוק לערנען מיר אָפּ די מיצווה צו דאַוונען יעדן טאָג. דווקא דאָס, וואָס די תּורה דערמאָנט נישט קיין פּרטים, ווײַזט, אַז דאָ גייט די רייד וועגן עבֿודת־השם אינעם אַלגעמיינעם זין — עבֿודת־התּפֿילה.

דער רמב״ן איז נישט מסכּים מיטן רמב״ם. ער האַלט, אַז די מיצווה צו דאַוונען יעדן טאָג איז מדרבנן. די תּורה הייסט מתפּלל זײַן, ווען מע געפֿינט זיך אין אַ שווערן מצבֿ, אָבער באַשטימט נישט אָן קיין קאָנקרעטע צײַט פֿאַר דעם.

אַן אינטערעסאַנטן תּירוץ, וואָס לייזט דעם דאָזיקן חילוקי־דעות, לייגט פֿאָר דער "ערוך־השולחן", אַ באַקאַנטער ליטווישער פּוסק. לויט זײַן שיטה, האָט דער רמב״ן אויך געהאַלטן, אַז די עבֿודת־התּפֿילה איז אַן אַלגעמיינער יסוד פֿון דער גאַנצער תּורה, דערפֿאַר גייט זי נישט אַרײַן, לויטן רמב״ן, אינעם געוויינטלעכן חשבון פֿון די תּרי״ג־מיצוות.

דער רמב״ם, זײַענדיק אַ פֿילאָסאָף־ראַציאָנאַליסט, דערקלערט אין זײַן ספֿר "מורה־נבֿוכים", אַז דער אמתער צוועק פֿון די תּפֿילות איז צו פֿאַרבינדן דעם מענטשלעכן שׂכל מיטן באַשעפֿער. רבי משה נרבוני, אַ וויכטיקער מפֿרש פֿון "מורה־נבֿוכים" באַטאָנט, אַז טעאָרעטיש וואָלט מען געקאָנט פֿאָקוסיקן די מחשבֿה אויף ג־טלעכע ענינים, אָן ווערטער און בקשות. די תּורה הייסט אָבער צו דאַוונען יעדן טאָג, כּדי צו באַנײַען און פֿאַרשטאַרקן כּסדר די אינערלעכע פֿאַרבינדונג מיט ג־ט. דאָס הייסט, אַז על־פּי רבמ״ם האָבן די תּפֿילות אַ פּסיכאָלאָגישע ווערט.

די מקובלים, אַרײַנגערעכנט דעם רמב״נס תּלמידים, ברענגען אין זייערע ספֿרים פֿאַרשיידענע מיסטישע תּפֿילות, וועלכע זענען מסוגל אויפֿצוטאָן כּלערליי ניסים. דער רמב״ן וואָרנט אָבער, אַז מע טאָר נישט באַטראַכטן די תּפֿילה ווי אַ מיטל צו "צווינגען" דעם אייבערשטן אויסצוהערן די מענטשלעכע בקשה.

צוליב דעם, קריטיקירט רבי נחמן בראַצלעווער די, וואָס פּרוּוון צו דאַוונען מיט מיסטישע כּוונות, אָבער פֿאַרשטייען נישט ווי געהעריק; ער טענהט, אַז אַזעלכע מענטשן פֿאַרוואַנדלען דאָס דאַוונען אין אַ מין "כּישוף". אַ סך אַנדערע חסידישע רביים — למשל, רבי נפֿתּלי־צבֿי ראָפּשיצער — האָבן אָבער דווקא געזאָגט, אַז עכטע צדיקים קאָנען דורך זייערע תּפֿילות "מנצח זײַן" דעם אייבערשטן אַליין, אָפּשאַפֿן די הימלישע גזירות און "אויפֿטאָן וואָס מע וויל".

אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, טראָגט דער צוגאַנג פֿון "מורה נבֿוכים" אויך אַ מיסטישן טעם. דער רמב״ם האָט באַטראַכט די תּפֿילה ווי אַ מעדיטאַציע, אַ מעטאָד צו אַנטפּלעקן ג־טלעכקייט אינעם מענטשלעכן באַוווּסטזײַן. דער גרויסער מקובל רמח״ל (משה־חיים לוצאַטו) האָט אויך אָפּגעטײַטש דעם ענין פֿון עבֿודת־התּפֿילה אויף אַ פּסיכאָלאָגיש־מעדיטאַטיוון שטייגער, אין זײַן ספֿר "דרך ה׳", און פֿאָרט — ברענגט ער אין זײַנע אַנדערע ספֿרים פֿאַרשיידענע מעכטיקע "מאַגישע" תּפֿילות, פֿול מיט סודותפֿולע הייליקע שמות.

צוליב דעם, וואָס עבֿודת־התּפֿילה איז אַזאַ דערהויבענער ענין, וואָס האָט אַזויפֿיל פֿאַרשיידענע אַספּעקטן, פֿון פּסיכאָלאָגישע ביז מיסטיש־ניסימדיקע, קאָן מען זאָגן, אַז דער דאָזיקער ענין פֿאַרנעמט דעם אויבנאָן אין דער הײַנטיקער פּרשה. עס פֿרעגט זיך אַ קשיא: פֿאַרוואָס ווערט ער געבראַכט דווקא אין אַ סדרה, וואָס הייסט "משפּטים" און ווערט געווידמעט, דער עיקר, פּראַגמאַטישע און אַפֿילו גראָבע מענטשלעכע סיכסוכים?

די מיצוות, אויף וועלכע עס פֿאָקוסירט זיך די הײַנטיקע וואָך־סדרה, זענען טאַקע אומגעוויינטלעכע. עס גייט אַ רייד וועגן שקלאַפֿערײַ; וועגן באַציִונגען צווישן באַלעבאָס מיט אַ געדונגענעם אַרבעטער; וועגן פֿאַרשיידענע מינים היזק און שווינדל; וועגן באָרגן און אַנטלײַען געלט. די תּורה זאָגט אָן, אַז אַ זון טאָר נישט שלאָגן זײַנע עלטערן, אַז מע טאָר נישט באַליידיקן אַ יתום און אַן אַלמנה; אַז אַ דיין טאָר נישט נעמען כאַבאַר.

די חז״ל באַטאָנען, אַז די הײַנטיקע פּרשה הייבט זיך אָן מיט די ווערטער "ואלה המשפּטים" — "און דאָס זענען די געזעצן". רש״י דערקלערט, אַז דאָס וואָרט "ואלה" גיט אונדז צו וויסן, אַז די מיצוות, וואָס ווערן דערקלערט אין דער הײַנטיקער פּרשה, קומען אויך פֿונעם אייבערשטן און זענען פּונקט אַזוי וויכטיק, ווי די צען געבאָט; דערפֿאַר, קלינגט די הײַנטיקע סדרה ווי אַ המשך פֿון דער פֿאָריקער פּרשה "יתרו", וווּ עס ווערט דערציילט וועגן דער מתּן־תּורה.

מע ווייסט דאָך שוין, אַז די גאַנצע תּורה קומט פֿונעם באַשעפֿער. פֿאַרוואָס דאַרף מען ספּעציעל וואָרענען, אַז די דאָזיקע מיצוות זענען פּונקט אַזוי הייליק, ווי די אַנדערע?

ס׳רובֿ מיצוות אין דער הײַנטיקער פּרשה האָבן צו טאָן מיט פֿאַרשיידענע זאַכן, וואָס זענען אַקטועל אין אַן אומיושרדיקער און אומגלײַכער געזעלשאַפֿט. די תּורה דערקלערט, ווי אַזוי עס קאָן פֿאַרקלענערט ווערן דאָס שלעכטס אין אַ וועלט, וווּ ס׳איז פֿאַראַן שקלאַפֿערײַ און די מענטשן ברענגען היזק איינער דעם צווייטן. אין אַ געזונטער געזעלשאַפֿט, וווּ עס הערשן ברידערלעכע באַציִונגען צווישן די מענטשן, זענען די דאָזיקע מיצוות נישט אַזוי רעלעוואַנט. הײַנט ווערן אַ סך מענטשן פֿאַרחידושט, ווען זיי לייענען אין דער תּורה די הלכות וועגן שקלאַפֿערײַ, און מע שטרעבט אויסצומײַדן די סיטואַציעס, ווען מע מוז זיך מישפּטן מיט די שכנים. אין אַ ברידערלעכער סבֿיבֿה ווילן די מענטשן בכלל נישט האָבן צו טאָן מיט משפּטים, אינעם בוכשטעבלעכן זין פֿונעם וואָרט.

אין דער אמתן, אָבער, האָט די תּורה אַ סך מדרגות פֿון באַדײַט. די זעלבע מיצוות האָבן אויך אַן אינערלעכן, רוחניותדיקן זין, וואָס ווערט דערקלערט, דער עיקר, אין קבלה־ספֿרים און חסידות. למשל, אַ מענטש מוז קאָנען "פֿאַרשקלאַפֿן" זײַן יצר־הרע, און וויסן, ווי אַזוי זי צו באַהאַנדלען. אַפֿילו אין אַן אינגאַנצן יושרדיקער וועלט, מוז אַ מענטש כּסדר "מישפּטן" זיך אַליין, כּדי צו באַשליסן, ווי אַזוי זיך צו פֿירן; אין אַזאַ זין, בלײַבן אַלע ענינים פֿון תּורה־משפּטים תּמיד אַקטועל.

די מיצווה פֿון תּפֿילה פֿאָדערט אַ באַזונדערס שטרענגן "זעלבסט־מישפּט", כּדי צו דאַוונען מיט אַ ריכטיקער כּוונה. קודם־כּל, מוז מען פֿאַרשטיין דעם גאַנצן ענין פֿון תּפֿילה, וואָס איז, ווי דערמאָנט, גאָר קאָמפּליצירט. מע מוז זיך פֿאָקוסירן סײַ אויפֿן פּשט, סײַ אויף דעם טיפֿערן באַדײַט פֿון די ווערטער. מע מוז פּטור ווערן פֿון די שעדלעכע זײַטיקע געדאַנקען. דערפֿאַר איז דער ענין פֿון משפּטים — אינעם גײַסטיקן זין — טיף פֿאַרבונדן דווקא מיט דער "עבֿודה שבלבֿ" — תּפֿילה.