אין דער הײַנטיקער פּרשה לייענען מיר די נבֿיאישע שירה, וועלכע משה רבינו האָט געזאָגט אינעם לעצטן טאָג פֿון זײַן לעבן. אין זײַן לאַנגער פּאָעמע, וואָס באַשטייט פֿון 70 שורות, וואָרנט משה די ייִדן וועגן די שטראָפֿן, וואָס וועלן קומען, אויב זיי וועלן טאָן עבֿירות, און זאָגט זיי צו, אַז דורך זייער תּשובֿה קאָנען זיי ברענגען די גאולה. עס ווערט פֿאָרגעזעצט די זעלבע טעמע פֿון תּוכחות און תּשובֿה, וואָס פֿאַרנעמט אַ גרויסן טייל פֿונעם חומש "דבֿרים", אָבער אויף אַ פּאָעטישן אופֿן.

דער הײַנטיקער שבת, וואָס פֿאַלט צווישן ראָש־השנה און יום־כּיפּור, האָט אויך אַ ספּעציעלן נאָמען: "שבת־שובֿה" אָדער "שבת־תּשובֿה". די מאָטיוון פֿון משה רבינוס ליד זענען זייער ענלעך, אין אַ סך אַספּעקטן, צו די פּיוטים פֿון די ימים־נוראָים. "האזינו השמים" — "הערט זיך צו מיר, הימל, און איך וועל דערציילן; הער אויס, ערד, מײַנע ווערטער"; אַזוי הייבט זיך אָן די הײַנטיקע פּרשה. למשל, דער גרויסער פּיוט "ונתנה תּוקף" דערציילט אויך וועגן דער ג־טלעכער השגחה און מישפּט איבער די מלאָכים פֿון הימל און די שטערבלעכע באַשעפֿענישן פֿון דער ערד; דערנאָך גייט אַ רייד וועגן די שרעקלעכע שטראָפֿן און דעם כּוח פֿון תּשובֿה.

משה רבינוס שירה קלינגט, אויפֿן ערשטן בליק, גאַנץ נעגאַטיוו און פּעסימיסטיש. ער זאָגט פֿאָרויס, אַז דער אייבערשטער וועט "אויסבאַהאַלטן זײַן פּנים" פֿון די ייִדן צוליב זייערע זינד, און וועט אויף זיי אָנשיקן שרעקלעכע צרות און דעם ביטערן גלות; ווען די ייִדן טוען תּשובֿה, פֿאַלן די צרות אויף זייערע שׂונאים, וועלכע פֿאַרגיסן דאָס ייִדישע בלוט. דאָס זעט אויך נישט אויס ווי דאָס גליקלעכע בילד, וואָס מיר געפֿינען אין די ספֿרים פֿון די אַנדערע נבֿיאים, וועלכע באַשרײַבן די גאולה ווי אַ גליקלעכע צײַט פֿון שלום און רויִקייט. אין דער פּרשה ווערט דערציילט נישט וועגן דער גאולה, נאָך גיכער וועגן "עקבֿתא דמשיחא" — דער שווערער פּעריאָד פֿון צרות און מהומה, וואָס קומט פֿאַר די משיחישע צײַטן.

די הײַנטיקע סדרה ווערט פֿאַרשריבן אין דער ספֿר־תּורה אויף אַ באַזונדערס שיינעם אופֿן, מיט יעדן פּסוק אין דער שירה צעשפּאָלטן אויף צוויי גלײַכע טיילן, כּדי מע זאָל זען, אַז ס׳איז טאַקע ווי אַ ליד. עס פֿרעגט זיך אַ קשיא: פֿאַרוואָס איז דער סאַמע פּאָעטישער אָפּטייל פֿונעם חומש, געווידמעט אַזעלכע נעגאַטיווע טעמעס, ווי שטראָף, גלות און בלוט?

ווי ס׳איז באַקאַנט, איז די תּורה אַ גײַסטיקע מאַפּע פֿאַר דער גאַנצער וועלט. אַ פּעסימיסטישער פּאָעט וואָלט אפֿשר געמאַכט פֿון משה רבינוס ליד אַן אויספֿיר, אַז די בעסטע פּאָעזיע מוז זײַן דווקא טראַגיש, טרויעריק און אָנגעשטרענגט. "ווײַל דאָס פֿײַער האָט געפֿלאַקערט אין מײַן כּעס, און האָט געברענט ביז שאול־תּחתּית — דעם טיפֿסטן תּהום פֿון גהינום — און האָט אויפֿגעגעסן די ערד, און אָנגעצונדן די יסודות פֿון בערג" — אַזאַ שטראָף קומט, ווען דער אייבערשטער ווערט אין כּעס אויף די ייִדן.

אַזעלכע שרעקעדיקע שילדערונגען זענען מסוגל צו ברענגען אַ מענטש צו תּשובֿה, און דערפֿאַר האָט משה רבינו זיך געווענדט צו די ייִדן דווקא מיט אַזאַ ליד. ער זאָגט אָבער פֿאָרויס די רעאַלע צרות, וואָס שטייט פֿאָר דעם ייִדישן פֿאָלק אין דער צוקונפֿט. הגם ס׳איז קלאָר, אַז מע דאַרף אָפּטײַטשן אַ טייל פֿון די דאָזיקע פּסוקים ווי אַן אַלעגאָריע, שילדערן זיי, בדרך־כּלל, אַ שרעקעדיקע וועלט. מיט דעם זעלבן גײַסט זענען אויך דורכגעזאַפּט די פּיוטים פֿון די ימים־נוראָים. "מי במים ומי באש, מי בחרבֿ ומי בחיה" — ווער עס וועט שטאַרבן אין וואַסער, און ווער אין פֿײַער, ווער פֿון אַ שווערד, און ווער פֿון אַ חיה".

פֿונדעסטוועגן, אויב מע לייענט איבער די "שירת־האזינו" מיט אויפֿמערק, זעט מען, אַז די נעגאַטיווע טעמעס ווערן אויסגעמישט מיט זייער פּאָזיטיווע. דער באַשעפֿער ווערט פֿאַרגליכן מיט אַן אָדלער, וואָס טראָגט זײַנע באַליבטע עופֿעלעך אויף די פֿליגל, און היט זיי אָפּ, כּבֿיכול, ווי דעם שוואַרצאַפּל פֿון זײַן אויג. אין אַלגעמיין, פּאַסט זיך נישט אַרײַן משה רבינוס נבֿואה־ליד אין די קאַטעגאָריעס פֿון "נעגאַטיוו" אָדער "פּאָזיטיוו". עס אַנטהאַלט אין זיך אַ געמיש פֿון ביידע עלעמענטן, אַזוי אָרגאַניש צונויפֿגעבונדן, אַז מע קאָן זיי נישט צעטיילן.

פּרוּווט איבערצוקוקן די פּרשה עטלעכע מאָל — וועט איר זען, אַז צומאָל קלינגט עס גענוג נעגאַטיוו, און צומאָל — גאַנץ פּאָזיטיוו. אַחוץ דעם, ווײַזן אָן די מפֿרשים, בפֿרט די חסידישע, אַז אַפֿילו די נעגאַטיווע פּסוקים קאָן מען אָפּטײַטשן ווי רמזים אויף גאַנץ פּאָזיטיווע זאַכן. די אומגעוויינטלעכע פּאָעטישע שפּראַך, פֿול מיט פֿילדײַטיקע אויסדרוקן און ווערטער, דערלויבט עס צו טאָן גענוג נאַטירלעך.

דערפֿאַר, באַשרײַבט משה רבינוס נבֿיאישע שירה די געשיכטע און די טבֿע פֿון דער וועלט דווקא אויף דעם בעסטן אופֿן. צומאָל זעט אויס די אַרומיקע וועלט פֿאַר אונדז ווי אַ פֿינצטער אָרט, פֿול מיט שרעק און סכּנות. עס דאַכט זיך, אַז מע קאָן פֿאַרברענט ווערן פֿאַרן קלענסטן טעות, טאָמער מע מאַכט אַ שריט נישט אין דער געהעריקער ריכטונג; און צומאָל זעט אויס די וועלט באַקוועם, זיכער און ליכטיק. עס ווענדט זיך, ווי מע פֿילט זיך, און פֿון וועלכן שטאַנדפּונקט מע קוקט.

דער רמב״ם האַלט, אַז די וועלט ווערט געפֿירט, בדרך־כּלל, דורך כאַאָטישע געזעצן פֿון דער נאַטור. לויט זײַן דעה, וואָרנט די תּורה נישט וועגן בוכשטעבלעכע שטראָפֿן, נאָר וועגן דער פּאַסטקע פֿון דרך־הטבֿע. ווען אַ מענטש שטרעבט משׂיג צו זײַן ג־טלעכקייט און דערנענטערט זיך צו רוחניות, באַלויכט זײַן אייגענער שׂכל דעם זיכערן וועג אינעם לאַבירינט פֿון דער נאַטור.

על־פּי־חסידות, ווערט יעדער פּרט אין דער וועלט, אַפֿילו דער סאַמע קלענסטער, געפֿירט גראָד דורך דער ג־טלעכער השגחה. דער ענין פֿון שׂכר און עונש ווערט אָבער אויך אָפּגעטײַטש אין תּורת־החסידות נישט אויף אַ בוכשטעבלעכן אופֿן. די מיצוות זענען גופֿא די גײַסטיקע קאַנאַלן, וואָס אַנטפּלעקן גוטס און ליכטיקייט אין דער וועלט. אין דער אמתן, איז צווישן ביידע צוגאַנגען צו דער ג־טלעכער השגחה נישטאָ קיין ערנסטע סתּירה; אין דעם, וואָס געוויינטלעך ס׳זעט אויס ווי אומזיניקער כאַאָס, קאָן שטעקן אַ טיף־פֿאַרבאָרגענער טעם, וואָס אַ מענטש איז נישט בכּוח צו פֿאַרשטיין.

דאָס וואָרט "תּשובֿה" מיינט, בוכשטעבלעך, אומקערונג. במשך פֿון די עשׂרת־ימי־תּשובֿה שטרעבן מיר זיך אומצוקערן צו אונדזער ג־טלעכן שורש. דאָס זעלבע וואָרט קאָן אויך אָפּגעטײַטש ווערן ווי "תּשובֿ ה׳" — אומקערונג פֿונעם אות "הא", וואָס איז מרמז אויף דעם אַספּעקט פֿון ג־טלעכקייט, וואָס ווערט אַרײַנגעטאָן אין דער וועלט. ווען אַ מענטש פֿאָרט מיט אַ שיפֿל איבערן ים צום ברעג, קומט דער ברעג אַלץ נענטער צו דעם מענטש, פֿון זײַן פּערספּעקטיוו. הגם דער אייבערשטער איז תּמיד בנימצא אין דער וועלט, ווערט ער נעענטער צו אונדז, ווען מיר שווימען אַריבער דעם ים פֿון אונדזער אינערלעכן חושך, און קערן זיך אום צו אים.

אַזוי ווי משה רבינוס שירה, לאָזט זיך די וועלט גופֿא "לייענען" אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים. ווען מענטשן טוען מיצוות און זעען אינעם צווייטן אַ צלם־אלקים, קערט זיך די גאַנצע וועלט צו אונדז מיט דער ג־טלעכער און ליכטיקער זײַט.