ליטעראַטור, פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה מלאָטעק

ראובֿן לודוויג איז געבוירן געוואָרן אין ליפּאָוועץ, קיִעווער געגנט, אוקראַיִנע, אין1895 , און איז געשטאָרבן אין , 1926 ווען ער איז אַלט געווען קוים 13 יאָר. ער האָט זיך געלערנט אין חדר, האָט אַ צײַט געלערנט אין אַ רוסישער מיטלשול אין קיִעוו. אין 1907 האָט ער אויסגעוואַנדערט קיין אַמעריקע. אין 1914 האָט ער דעביוטירט מיט אַ ייִדיש ליד. ער האָט אַרומגעוואַנדערט פֿון אַריזאָנע און לאָס־אַנדזשעלעס, זוכנדיק אַ היילאָרט פֿאַר זײַנע קראַנקע לונגען. ער איז געוואָרן אַ טייל פֿון דער גרופּע אינטראָספּעקטיוויסטישע דיכטערס אויפֿן נאָמען "אין זיך", און ער האָט געדרוקט זײַנע לידער און דערציילונגען אין זייער זשורנאַל. ער איז געשטאָרבן פֿון שווינדזוכט אין בענינג, קאַליפֿאָרניע.

מיר ברענגען הײַנט עטלעכע מוסטערן פֿון לודוויגס פּאָעזיע, וואָס נעמט אַרײַן מאָטיוון פֿון אַמעריקע, ספּעציעל ניו־יאָרק, אַריזאָנע, די אַמעריקאַנער אינדיאַנער און מעקסיקע צוו״אַנד.

זײַן ליד "סימפּאָזיום" איז אַן אָנפֿרעג צום אַמעריקאַנער פּאָעט וואָלט וויטמאַן: What do you see Walt Whitman? אין וואָלט וויטמאַנישן סטיל:

איך זע ברייטע וועגן פֿון ניי־אָרלעאַנס ביזן האָדסאָן,
איך זע געלע סוף־זומערדיקע גרעזלעך באַפֿלעקן זייערע ברעגן.
איך זוך אומזיסט מײַנע שווערע טריט, וואָס האָבן געאַקערט
זייערע ווייכע, שטויביקע רוקנס.
איך זוך אומזיסט די פֿעסטע, גרין־פֿאַרבלעטערטע שטאַמען
פֿון מײַנע פֿאַרזייטע קערנער.
איך זע די ווענט פֿון מײַנע אויפֿגעבויטע שטעט, צעפֿוילט
און צעברעקלט.
איך זע, מײַן פֿאָלק, דעם ערד־אַרבעטער פֿון אַלע שטאַטן,
צוגעבונדן צו זײַן אַקער־אײַזן, אָן ליבע צו דער ערד.
איך זע דעם פֿריילעכן גאָלד־זוכער פֿון קאַליפֿאָרניע
מיט געלער אָפּגעקראָכענער הויט און טיפֿע אײַנגעזונקענע אויגן,
שאַרנדיק מיט ציטערדיקע פֿינגער פֿון אַ קאַרגן — דעם אַרץ
פֿון זײַן גרוב.
איך זע מײַן אַלטן חבֿר, דעם לעצטן פֿורמאַן פֿון ניו־יאָרק,
זינקענדיק צו דער ערד, אָן דעם טוי פֿון מײַנע רייד אויף
זײַנע ליפּן.
איך זע צעפֿוילטע ביינער, מיסט און קבֿרים,
רעשטלעך פֿונעם גאַסן־ווײַב, וואָס מײַן שטאַרקער קערפּער
האָט באַפֿרוכפּערט.
איך זע דעם ריזיקן חלום — פֿון מיר, דעם גיגאַנט וואָלט
וויטמאַן,
ווי ער ווערט אויף ווײַסע וועגן פֿון ציטערדיקע פֿיס
געטראָטן.
איך זע דאַרע בלעטלעך אויף דער ווײַסער בראָדוויי
פֿון מיליאָנען בלייכע קינדער געטראָטן.

דזשאַן בראַון, וואָס זעסטו,
וואָס זעסטו, דזשאַן בראַון?
מײַן נשמה פֿליט אום אין אַלע שטאַטן,
און זיי זוכן מיך אום אין ווירדזשיניאַ.
זיי וועלן מיך נאָך אַ מאָל הענגען אין ווירדזשיניאַ.
זיי וועלן קרייציקן דעם אָרעמען יעזוס,
בײַ דער ערשטער קירכן־שוועל.

באַרד, אויף די קבֿרים פֿון געטיסבורג, וואָס זעסטו?
וואָס זעסטו, אייברעהעם לינקאָלן?
גרויס איז דאָס לאַנד, זייער פֿירער איז טויט,
בלוט איז דאָ געל, און שׂינאה איז רויט.
דער נאָרד איז אַלץ פֿאַלש, און שוואַרץ איז דער זיד,
נאָר די לאַנגע סטענגע פֿון דער מיסיסיפּי
בינדט זיי אין אַ שווערן גאַרב צוזאַמען,
און אייביק לעבעדיק, אייביק גאַנץ,
איז אונדזער קעניגן מיסיסיפּי,
אייביק זינגענדיק, טיף און גאַנץ —
איז אונדזער קעניגין מיסיסיפּי.

אין זײַן ליד "שיילאָק" זאָגט ער, אַז ער וואָלט ניט אַנדערש געהאַנדלט:

שיילאָק

שיילאָק,
ברודער מײַנער פֿון ווענעדיג,
איידער איך האָב זיי דערקענט,
איז דײַן גײַסט מיר פֿרעמד געווען,
ווי דער גײַסט פֿון האַמלעטס פֿאָטער.
איצטער היט איך, אַז אָן דײַן נאָמען
זאָל בײַ מיר נאָר ליבע זיך באַהעפֿטן.

ניין, איך וואַרעם ניט קיין ראַכע
אין מײַן ברוסט פֿאַר זיי,
שיילאָק.

זייער לײַב
וועט סײַ־ווי אין גיכן
אין אַ קבֿר פֿוילן,
ווערים וועלן זייער פֿלייש
ביזן לעצטן שטיק אויפֿפֿרעסן.

ניין, איך וואַרעם ניט קיין ראַכע
אין מײַן ברוסט פֿאַר זיי.
נאָר פֿון די בערג אַראָפּ פֿון זייער שפּאָט צו אונדז —
הער מײַן אויסגעשריי:
אויף דײַן אָרט וואָלט איך ניט אַנדערש געווען,
שיילאָק,
ברודער מײַנער פֿון ווענעדיג.

און צו לעצט מוסטערן פֿון זײַנע פּאָעטישע לאַנדשאַפֿטן:

אַריזאָנאַ

דאָס רויע גאָלד פֿון אויפֿגעוועקטע פֿינצטערנישן
האָט זיך צעשמייכלט איבער פֿלאַכן, שלעפֿעריק און פֿויל,
פֿאַרוויגט די קעפּ פֿון בערג, און רויטע פֿעלדזן־טישן,
צעגענעצט זיך פֿון טיפֿן מיט אַ גאָלד־באַזוימטן מויל.

און האָט דער שווייס פֿון לײַב, מיט אײַנגעשפּאַרטן ווילן
געריסן זיך אין שײַן פֿון יעדן מילדן אינדערפֿרי,
דאָס האַרץ פֿון מיידל־ערד מיט אַקער שטאָל אָפּקילן,
און צאַמען ווילדע ווײַטן מיט דעם גרינעם פּאַס פֿון מי.

און צאָרנט ווען די טיף פֿון הימלען אײַנגעפֿלעקטע,
דער שטויב פֿון געלע ווינטן איז אויף זײַנע פֿליגלען וואַך,
צו טורמען ברודנע ווענט אויף שטרעקעס אָפּגעדעקטע,
און לאָזן דאָס געביין פֿון שטורעמס אויף אַ מידבר־פֿלאַך.
דאָס רויע גאָלד, אין רו פֿון זיג, צעגאָסן ברייט און ווײַט,
שפּרייט מידן דרימלענדיקן פֿײַער — גאָלד און אייביקייט.

אין דעם לאַנד פֿון זאַמד

געלע, גרין־באַפֿלעקטע בערג
פֿון ניו־מעקסיאָ,
זאַמדיק־געלע וויסטעניש
פֿון ניו־מעקסיקאָ,
האָט אײַך ווער באַשאַפֿן מי און אַרבעט צו פֿאַרשעמען?
וווּ־ניט־וווּ שטיקלעך ערד צעאַקערטע,
ברוין און טרוקן שמייכלען קרענקלעך צו דעם הימל:
גיב אונדז שוואַרצקייט!
גיב אונדז רעגן!
אײַנגעשרומפּן זײַנען דאָ די בריסט פֿון מוטערס,
וויינען קינדער דאָ פֿון הונגער,
קנייטשן זיך די שטערנס פֿון די פֿאָטערס:
גיב אונדז שוואַרצקייט!
גיב אונדז רעגן!
זאָלן מיר ניט הערן, ווי אונדז שעלטן ווען אַ מוטערס פּײַנלעך שטומע ליפּן, און ניט זען,
ווי אַ פֿאָטערס שווײַגנדיקע אויגן
וועלן קוקן בייז און שטעכענדיק אויף אונדז,
גיב אונדז שוואַרצקייט!
גיב אונדז רעגן! (1918)''

"מעגמאַס קאָלאָראַדאָ"

(אויסצוג)

זאָל איך אײַך דערמאָנען
אָן אַן עלטסטן פֿון אַ שבֿט?
מעגמאַס קאָלאָראַדאָ
אין געווען זײַן נאָמען.

פֿרעמדע זײַנען אָנגעקומען,
פֿײַערן געצונדן.
אים אויף אָוונט־ברויט פֿאַרבעטן,
פֿרידן איבערריידן.

זאָל איך אײַך אַצינד דערציילן,
ווי געשטאָרבן איז אַ בראַווער קריגער?
מעגמאַס קאָלאָראַדאָ
איז געווען זײַן נאָמען.

לודוויגס לידער זײַנען מאָלעריש, פּשוטע, אַ מאָל קורצע דעקלאַראַציעס פֿון זײַן געמיט און געדאַנק. זאָל מען אים געדענקען מיט לויב און פֿאַרדראָס אויף זײַן פֿאַרקירצט לעבן.