אין דער פֿאָריקער פּרשה, "תזריע", איז געגאַנגען אַ רייד וועגן דעם געבורט פֿון קינדער און וועגן דעם צרעת — אַ מיסטעריעזע הויט־קראַנקייט, וואָס ווערט געוויינטלעך איבערגעזעצט ווי "לעפּרע". די חז״ל דערקלערן אָבער, אַז די דאָזיקע קראַנקייט האָט עקזיסטיקט בלויז אין די תּנ״כישע צײַטן, ווי אַ שטראָף פֿאַר רעדן לשון־הרע — ווי עס איז געשען מיט מרים, וועלכע האָט שלעכט גערעדט קעגן איר ברודער, משה. דער נאָמען פֿון דער הײַנטיקער פּרשה, "מצורע", קלינגט ווי "מצא רע" — "ער האָט אַרויסגעבראַכט שלעכטס"; אַזאַ נאָמען איז מרמז אויף דעם חטא פֿון לשון־הרע. דאָס צרעת איז מטמא געווען דעם קראַנקן; כּדי זיך אָפּצורייניקן, האָט מען געמוזט דורכפֿירן אַ גאַנצע סעריע ספּעציפֿישע קאָמפּליצירטע ריטואַלן, וואָס וועגן זיי עס ווערט דערציילט אין דער הײַנטיקער פּרשה.

ווײַטער ווערט אין דער סדרה דערקלערט אַן אַנדער מין צרעת — אויף די ווענט פֿון אַ הויז. ווען די גרינע אָדער רויטע פֿלעקן האָבן זיך געוויזן אויף די ווענט בלויז אויף עטלעכע טעג, וואָלט מען געקאָנט אויסרייניקן דאָס הויז דורך אַן ענלעכן ריטואַל, מיט צוויי פֿייגעלעך און ספּעציפֿישע פֿלאַנץ־מאַטעריאַלן. אין געוויסע פֿאַלן, ווען די פֿלעקן האָבן זיך ווידער פֿאַרשפּרייט אויף די ווענט, האָט מען געמוזט צעשטערן דאָס גאַנצע הויז. די חז״ל זאָגן אָבער, אַז דאָס איז געווען אַ גוטער סימן פֿון אַ באַהאַלטענעם אוצר, וועלכער איז געלעבן באַגראָבן אונטערן הויז.

אַ סך מיצוות אין דער תּורה, וועלכע האָבן צו טאָן מיט קרבנות און הלכות פֿון טומאה־וטהרה, זענען הײַנט נישט אַקטועל, אָבער זענען יאָ געווען אַקטועל בזמן־הבית, ווען דער בית־המיקדש איז געשטאַנען. די הלכות פֿון דער דערמאָנטער אויסטערלישער מיסטישער "לעפּרע" האָבן אָבער פֿאַרלוירן זייער אַקטואַליטעט נאָך אין אוראַלטע צײַטן. אַדרבה, די גמרא דריקט אַפֿילו אַרויס אַ דעה, אַז קיין הויז האָט קיינמאָל נישט געליטן פֿון די מיסטעריעזע פֿלעקן, און וועט קיינמאָל נישט לײַדן. די תּורה גיט אונדז איבער די דאָזיקע הלכות בלויז ווי אַ באַלערנדיקן משל. אויב אַזוי, איז די מעשׂה וועגן די באַגראָבענע אוצרות אונטער די צעשטערטע צרעת־הײַזער אויך בלויז אַ געדאַנק וועגן אַ טעאָרעטיש־פֿאָרגעשטעלטער סיטואַציע. הגם מיר געפֿינען אין תּנ״ך אַ פּאָר מעשׂיות וועגן מענטשן, וועלכע האָבן געליטן פֿון צרעת ווי אַ הויט־קראַנקייט, איז עס אויך געווען אַ זעלטנקייט.

בײַם סוף פֿון דער פּרשה קומט אַ מיצווה, וואָס בלײַבט גאָר אַקטועל פֿאַר אונדז הײַנט, וועלכע האָט צו טאָן מיט טהרת־המשפּחה. אַ פֿרוי מוז אָפּוואַרטן אַ געוויסע צײַט נאָך איר חודשלעכן ציקל, און זיך טובֿלען אין אַ כּשרער מיקווה, כּדי צו באַקומען ווידער די מעגלעכקייט זיך צו דערנענטערן צו איר מאַן. די הײַנטיקע פּרשה הייבט זיך אָן מיט אַ טעאָרעטישער מיצווה, וועלכע איז כּמעט קיינמאָל נישט געווען אַקטועל — אַפֿילו אין די אוראַלטע צײַטן, ווען די ייִדן האָבן באַקומען די תּורה; נאָך מער, איז עס, אין געוויסע פֿאַלן, בלויז אַ באַלערנדיקער לימוד וועגן אַ זאַך, וועלכע איז קיינמאָל נישט געשען און וועט קיינמאָל נישט פּאַסירן אין דער צוקונפֿט. אונדזער סדרה שליסט זיך אָבער מיט אַן אַנדער מיצווה, וועלכע בלײַבט גאָר אַקטועל. אַדרבה, ס׳איז שווער צו געפֿינען אַ מיצווה, וואָס בלײַבט אַזוי וויכטיק אינעם טאָג־טעגלעכן לעבן פֿון אַ טראַדיציאָנעלער ייִדישער קהילה.

געוויסע באַשיידענע אַספּעקטן פֿונעם ייִדישן לעבן וואַרפֿן זיך נישט אַזוי אין די אויגן, ווי דער פּסחדיקער סדר אָדער, למשל, די ראָש־השנהדיקע תּקיעת־שופֿר. ס׳איז אָבער באַקאַנט, אַז די פֿרויען־מיקווה איז די ערשטע זאַך, וואָס אַ ייִדישע קהילה בויט פֿאַר זיך, ווען מע באַזעצט זיך אין אַ נײַער שטאָט. אָן אַן אָרטיקער מצה־בעקערײַ און אַפֿילו אָן אַ שיל קאָן אַ ייִדישער ציבור זיך געבן אַן עצה; אָן אַ מיקווה — קאָן מען זיך נישט באַגיין. הגם, אויב מע לעבט נישט ווײַט פֿון אַ באַקוועמען נאַטירלעכן וואַסער־באַסיין אָדער מע איז צוגעוווינט צו פֿאָרן פֿון צײַט צו צײַט אין אַן אַנדער שטאָט, וווּ ס׳איז יאָ פֿאַראַן אַ כּשרע מיקווה, מוז מען נישט בויען אַ מיקווה־בנין ממש אויפֿן אָרט. בקיצור, ס׳איז אַ באַשיידענער, אָבער גאָר אַ וויכטיקער עלעמענט פֿונעם ייִדישן קהילה־ און משפּחה־לעבן.

עס באַקומט זיך, אַז די הײַנטיקע פּרשה באַשטייט פֿון צוויי היפּוכדיקע "פּאָלוסן". בײַם אָנהייב גייט אַ רייד וועגן ריין־טעאָרעטישע מיצוות און בײַם סוף — וועגן אַ גאָר אַקטועלן טאָג־טעגלעכן אַספּעקט פֿונעם ייִדישן קהילה־לעבן. די פֿאַרגאַנגענע וואָך האָבן מיר באַהאַנדלט דעם ענין פֿון טומאה, וואָס קומט ווי אַ רעזולטאַט פֿון האָבן אַ קינד. דאָס וואָרט "טומאה" ווערט, געוויינטלעך, איבערגעזעצט ווי "אומריינקייט"; ווען עס גייט אַ רייד וועגן אַ פֿרוי, אין אַזאַ קאָנטעקסט, קאָן עס קלינגען ווי אַ באַליידיקונג. ניט שוין זשע די נאָרמאַלע פֿונקציעס פֿון דער מענטשלעכער פֿיזיאָלאָגיע קאָנען באַטראַכט ווערן ווי "אומריינע"? אין דער פֿאָריקער פּרשה האָבן מיר באַטראַכט די רעלאַטיווקייט פֿון שׂימחה אין דער פֿאַרגרעבטער גשמיותדיקער וועלט. הגם דאָס געבורט פֿון אַ קינד איז אַוודאי אַ גרויסע שׂימחה, מיינט עס אויך, אַז אַ נײַ־געבוירענער מענטש וועט מוז דורכמאַכן אַלע שוועריקייטן פֿונעם לעבן אין אַ וועלט פֿול מיט אומיושר, קריגערײַ און סתּירות. דאָס פֿעסל האָניק אינעם לעבן איז תּמיד אויסגעמישט, ווי מע זאָגט, מיט אַ לעפֿל דזעגעכץ.

אין דער ייִדישער טראַדיציע ווערן די ענינים פֿון לעבן און טויט תּמיד פֿאַרבונדן מיט טומאה און טהרה, כּדי אונטערצושטרײַכן זייער וויכטיקייט. ווען אַ פֿרוי פֿאַרלירט אַ פּאָטענציעלע מעגלעכקייט צו ברענגען אַ נײַע נשמה אין דער וועלט, ווערט זי נידה. די פֿיזישע דערווײַטערונג פֿון איר מאַן, וואָס קומט ווי אַ רעזולטאַט פֿון אַזאַ מצבֿ, איז אַ סימן פֿון אַ באַזונדער חשיבֿות און כּבֿוד פֿון אַ פֿרוי ווי אַ מאַמע, אַ קוואַל פֿון נײַ לעבן.

דער חומש "ויקראָ" ווערט אויך אָנגערופֿן "תּורת־כּהנים", ווײַל אינעם דאָזיקן טייל פֿון דער תּורה ווערן כּסדר באַהאַנדלט קרבנות און ריטואַלע ריינקייט. אין די פֿאָריקע פּרשיות האָבן מיר אָבער באַטראַכט דעם אינערלעכן לייטמאָטיוו פֿון "ויקראָ" — די באַציִונגען צווישן דעם מענטשלעכן פּערזענלעכן דרך און דעם ג־טלעכן רוף פֿון אויבן. אויפֿן ערשטן בליק, וואָלט מען געקאָנט זאָגן, אַז די הײַנטיקע פּרשה איז געווידמעט "אומריינע" טעמעס: פֿון משונהדיקע הויט־קראַנקייטן און פֿאַרשימלטע ווענט פֿון הײַזער ביז, במחילה, דעם בלוט פֿונעם חודשלעכן ציקל בײַ די פֿרויען. אויב מע טראַכט זיך אַרײַן איז עס אָבער אַן אילוזיע. וואָס שײַך די פֿרויען איז עס, ווי דערמאָנט, אַ סימן פֿון זייער כּבֿוד ווי מאַמעס, אין וועלכע עס ווענדט זיך די צוקונפֿט פֿון דער גאַנצער מענטשהייט; וואָס שײַך דער "לעפּרע", איז עס בלויז אַ באַלערנדיקער לימוד, וואָס בלײַבט הײַנט אַקטועל בלויז אין אַ רוחניותדיקן זין, ווי אַ משל וועגן דעם היזק פֿון לשון־הרע, וואָס ברענגט אַ פֿלעק אויף דער רעפּוטאַציע פֿון אַ מענטש.

די הלכות פֿון טהרת־המשפּחה זענען אַ נאַטירלעכער טייל פֿונעם גשמיותדיקן לעבנס־גאַנג — און אויך אַ סימן פֿונעם אוניקאַלן ג־טלעכן רוף צו אַ פֿרוי, ווי אַ פּאָטענציעלע מאַמע; הגם דאָס צרעת ווערט געוויינטלעך באַטראַכט ווי אַ שטראָף פֿאַר עבֿירות, איז עס אויך געווען דער ערשטער סימן, מיט וועלכן משה רבינו האָט געוויזן די ייִדן, אַז דער אייבערשטער האָט אים געשיקט זיי אויסצולייזן פֿון מצרים. סײַ אין די אַקטועלסטע זאַכן, סײַ אין די טעאָרעטישע מעשׂיות, ווערט די מענטשלעכע פּערזענלעכקייט דיאַלעקטיש פֿאַרבונדן מיטן הויכן רוף פֿון אויבן.