דער נאָמען פֿון דער הײַנטיקער פּרשה — "בחוקותי" — האָט צו טאָן מיטן ענין פֿון שׂכר־ועונש. "אם בחוקותי תּלכו ואת מצותי תּשמרו" — "אויב איר וועט פֿאָלגן מײַנע געזעצן און היטן מײַנע מיצוות, זאָגט דער באַשעפֿער דעם ייִדישן פֿאָלק, "ונתתי גשמיכם בעתּם" — "וועל איך אײַך געבן רעגן באַצײַטנס". אַחוץ דעם רעגן, זאָגט די תּורה צו נאָך אַ צאָל פֿאַרשיידענע מינים שׂכר פֿאַר די מיצוות, ווי אויך פֿאַרשיידענע מינים שטראָף פֿאַר עבֿירות.

די אמונה אינעם שׂכר, וואָס מע באַקומט פֿאַרן מקיים זײַן די מיצוות, און אינעם עונש פֿאַר די עבֿירות, איז איינער פֿון די סאַמע יסודותדיקע עיקרים פֿון ייִדישקייט. יוסף אַלבו — דער גרויסער ייִדישער פֿילאָסאָף, וועלכער איז נישט מסכּים מיטן רמב״מס צוגאַנג און לייגט פֿאָר זײַן אייגענע, מינימאַליסטישע סיסטעם פֿון יסודות־האמונה — דערקלערט אין זײַן "ספֿר העיקרים", אַז מע קאָן נישט פֿאָרשטעלן ייִדישקייט אָן דעם ענין פֿון שׂכר־ועונש.

דער מחבר פֿונעם "ספֿר־העיקרים" איז מסכּים אין ס׳רובֿ פּונקטן מיט דעם רמב״מס באַרימטן נוסח דרײַצן עיקרי־אמונה. אָבער, להיפּוך צו רמב״מען, האַלט יוסף אַלבו נישט, אַז אַ ייִד, וואָס גלייבט נישט אין געוויסע וויכטיקע יסודות פֿונעם ייִדישן גלייבן ווערט אויטאָמאַמיש, חלילה, אַ כּופֿר, וואָס האָט נישט קיין חלק אין עולם־הבא. אַזוי ווי דער רמב״ם, האָט יוסף אַלבו אויך געהאַלטן, אַז אַ ייִד מוז גלייבן, למשל, אַז די וועלט איז באַשאַפֿן געוואָרן און אַז אין דער צוקונפֿט וועלן קומען משיחס צײַטן; ער האָט אויך באַטאָנט, אַז מע מעג זאָגן, אַז אַ ייִד, וואָס גלייבט נישט אין די זאַכן, איז אַ שטיקל אַפּיקורס.

פֿונדעסטוועגן, דערקלערט יוסף אַלבו, אַז אַפֿילו די חז״ל האָבן צומאָל געפֿירט דיסקוסיעס וועגן אַזעלכע טעמעס, וואָס לויט דעם רמב״מס עיקרי־אמונה קאָנען אויסזען ווי צווייפֿלהאַפֿטיקע. אויב עמעצער גלייבט, אַז די וועלט האָט אייביק עקזיסטירט און וועט זיך קיינמאָל נישט בײַטן — מאַכט ער אַן ערנסטן טעות, אָבער קאָן בלײַבן אין אַלגעמיין אַן ערלעכער ייִד פֿון אַ גאַנץ יאָר. עס זענען אָבער פֿאַראַן דרײַ אַבסאָלוט־נייטיקע עיקרי־אמונה, לויטן "ספֿר־העיקרים", אויף וועלכע עס שטייט דער גאַנצער בנין פֿון ייִדישקייט: אמונת־השם, תּורה־מן־השמים און שׂכר־ועונש. אָן די דאָזיקע דרײַ יסודות האָט די גאַנצע רעליגיע, חלילה, נישט קיין זין.

ס׳איז וויכטיק צו באַמערקן, אַז מע קאָן גלייבן אינעם אייבערשטן און אינעם הימלישן אָפּשטאַם פֿון דער תּורה אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים. על־פּי־חסידות, איז דער אייבערשטער דאָס אמתע וועזן פֿון אַלע זאַכן; דער אוניווערס גופֿא איז אַ ג־טלעכע אַנטפּלעקונג. דער באַשעפֿער איז נישט אַן אויסערלעכער כּוח, נאָר דאָס טיפֿע עצם פֿון אונדזער אייגענער נשמה — "די נשמה פֿון אַלע נשמות".

דערפֿאַר, ווי עס האָבן באַטאָנט אַ צאָל באַקאַנטע חסידישע רביים, זענען די הײַטיקע אַטעיִסטן נישט קיין עכטע כּופֿרים. אַדרבה, עס טרעפֿט אָפֿט, אַז אַ מענטש, וועלכער האַלט זיך פֿאַר אַ כּופֿר, וואַרפֿט אָפּ בלויז גראָבע און פּרימיטיווע השׂגות פֿון ג־טלעכקייט, אין וועלכע אַ פֿרומער ייִד טאָר אויך נישט גלייבן. אַן ערנסטער אַטעיִסט זוכט אויך דעם שורש פֿונעם גאַנצן וועזן, הגם ער שעמט זיך צו דערמאָנען דאָס וואָרט "ג־ט".

די זעלבע זאַך קאָן מען אויך זאָגן וועגן דעם ענין פֿון תּורה־מן־השמים. יוסף אַלבו באַטראַכט אין זײַן ספֿר דאָס עצם־גלייבן אין ג־טלעכע פּרינציפּן, לאוו־דווקא אויפֿן ייִדישן שטייגער. אַפֿילו אַן אינגאַנצן וועלטלעכער מענטש, אויב ער פֿירט זיך אויף מאָראַליש, גלייבט אין אַ געוויסער סיסטעם פֿון פּרינציפּן, אין זײַן אייגענעם "שטיקל תּורה".

פֿאַרשטייט זיך, אַז ס׳איז פֿאַראַן אַ ריזיקער חילוק צווישן דער הייליקער תּורה, וואָס די ייִדן האָבן זי מקבל געווען אויפֿן באַרג סיני און מחדש געווען במשך פֿון טויזנטער יאָר, און עטישע מחשבֿות פֿון אַ באַזונדערן מענטש. פֿונדעסטוועגן, זעען מיר אַ סך פֿאַלן אין דער ייִדישער געשיכטע, ווען פֿאַרשיידענע אידעען פֿון די וועלט־דענקער ווערן אַ טייל פֿון אונדזער תּורה. למשל, אין אַזעלכע באַקאַנטע ספֿרי־קודש, ווי דעם רמב״מס "מורה נבֿוכים" און רבינו בחיי אבן פּקודהס "חובֿות הלבֿבֿות", ווערן געבראַכט מיט אַ ייִדישן טעם אַ סך געדאַנקען פֿון גריכישע און מוסולמענישע פֿילאָסאָפֿן, וועלכע זענען הײַנט פֿעסט אײַנגעוואָרצלט געוואָרן אין ייִדישקייט.

די מתּן־תּורה איז אַן אָנגייענדיקער פּראָצעס; אַ צדיק קאָן דערהערן אין אַלע וועלט־חכמות אַן אָפּקלאַנג פֿונעם הר־סיני און פֿאַרוואַנדלען זיי אין תּורה־חידושים. עס באַקומט זיך, אַז אויב עמעמער מאַכט אַ טעות און אָנערקענט נישט, חלילה, די תּורה אינעם פּשוטן זין פֿון וואָרט, גלייבט ער נאָך אַלץ, אַז ס׳איז פֿאַראַן אַ תּורה — געוויסע הויכע פּרינציפּן, וועלכע דערהייבן דעם מענטש איבער דעם גראָבן הפֿקר פֿון גשמיות.

דער דריטער אַבסאָלוט־נייטיקער עיקר־אמונה איז, לויט יוסף אַלבו, דער ענין פֿון שׂכר־ועונש. מע מוז גלייבן, אַז פֿאַר גוטע מעשׂיות קומט אַ מתּנה, און פֿאַר שלעכטע מעשׂים קומט אַ שטראָף. אין דעם פֿאַל, קאָן מען אויך זאָגן, אַז מע קאָן פֿאַרשטיין דעם "מעכאַניזם" פֿון שׂכר־ועונש אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים. למשל, דער רמב״ם דערקלערט אין זײַן ספֿר "מורה נבֿוכים", אַז די גוטע מעשׁים פֿירן דעם מענטש נאַטירלעך צום אינערלעכן שלימות-השׂכל און פֿאַרבעסערן די וועלט — און דאָס אַליין אין דער שׂכר־המיצוות. על־פּי־קבלה, זענען די מיצוות נישט באַפֿעלן פֿון אויבן, אין אַ בוכשטעבלעכן זין, נאָר גײַסטיקע קאַנאַלן, וואָס זענען מסוגל צו אַנטפּלעקן דאָס ג־טלעכע ליכט אין דער וועלט; דאָס וואָרט "מיצווה" שטאַמט פֿונעם זעלבן שורש ווי "צוותּא" — פֿאַרבינדונג.

ווי מיר האָבן שוין באַהאַנדלט אין די פֿריִערדיקע פּרשיות, ווערט אינעם חומש "ויקראָ" באַטראַכט די דיאַלעקטישע באַציִונג צווישן דעם מענטשלעכן פּערזענלעכן ווילן און דעם ג־טלעכן רוף. בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער סדרה גייט אַ רייד וועגן דעם שׂכר און עונש, אין שײַכות מיט די ג־טלעכע "חוקים"; דאָס דאָזיקע וואָרט שטאַמט פֿון אַ שורש, וואָס מיינט "אויסקריצן". די מיצוות העלפֿן צו אַנטפּלעקן די אינערלעכע תּורה, וואָס איז שוין "אויסגעקריצט" אין די טיפֿענישן פֿון דער מענטשלעכער נשמה, ווי עס דערקלערט רבי צדוק לובלינער, אַ גרויסער חסידישער צדיק און דענקער.

צום באַדויערן, זענען פֿאַראַן גענוג מענטשן, וועלכע שטעלן זיך פֿאָר די גשמיותדיקע באַציִונגען צווישן אַ קיניג און אַ שקלאַף, ווען זיי באַטראַכטן דעם ענין פֿונעם ג־טלעכן שׂכר. אין דער אמתן, קומען די באַציִונגען צווישן מענטש און ג־ט אין די טיפֿענישן פֿון דער מענטשלעכער נשמה, וועלכע שטרעבט ערנסט צו אַנטדעקן אין זיך די אויסגעקריצטע "אותיות" פֿונעם ג־טלעכן תּורה־ליכט.