די טרופּע פֿון מאָסקווער "קונסט-טעאַטער"

לעצטנס בין איך אַוועק זען "אָנקל וואַניאַ" (Дядя Ваня), געשפּילט בלויז צוויי טעג אין ניו־יאָרק, מיטן אָנטייל פֿונעם מאָסקווער "קונסט־טעאַטער" (МХАТ). געוואָלט ממש זען מיט די אייגענע אויגן צום ערשטן מאָל די שילדערונג פֿון אַזאַ פּרעסטיזשפֿולן מאָסקווער "קונסט־טעאַטער" טשעכאָווס פּיעסע אין אָריגינעלן רוסיש. פֿאַרשטייט זיך, אַז מײַן רוסיש איז געווען גאַנץ נישטיק קעגן זייער עלעגאַנטן, פּרעציזן, שוין אָפּגערעדט ווען עס האַנדלט זיך אין טשעכאָווס רײַכן, רוסישן שפּראַך־אוצר. קיין אונטערטיטלען זײַנען נישט געווען בנימצא, אָבער אַן איבערזעצונג אײַנגעפֿעדעמט אין די אויערן — יאָ. אַזוי אַז איך האָב גענאָסן פֿון ביידע וועלטן — אי הערן אַ ביסל רוסיש, אי פֿאַרשטיין די דראַמע ווי מען פֿירט זי אויף פֿאַר מײַנע אויגן.

און לאָמיר זיך נישט נאַרן. די רוסישע רעגירונג האָט לאַנגע, לאַנגע יאָרן אויסגעהאַלטן און האַלט נאָך אַלץ אויס די קונסט, צווישן זיי טעאַטער, באַלעט, אָפּערע, מוזיק אין רוסלאַנד; פּונקט ווי ס׳רובֿ ציוויליזירטע אייראָפּעיִשע לענדער וואָס סובסידירן זייערע קונסט־אַנשטאַלטן ווי עס באַדאַרף צו זײַן, אַ חוץ דעם רײַכסטן לאַנד אין דער וועלט, אַמעריטשקע. נישט אַנדערש, ווי עס איז אַ סימן פֿון אָפּגעשטאַנענקייט, פֿאַרגרעבטקייט און פּרימיטיווקייט. מוזן די קונסט־אַנשטאַלטן אין אַמעריקע זיך מאָרדעווען פֿון יאָר צו יאָר צו פֿאַרזיכערן זייער עקזיסטענץ. עס רײַסט מיר דאָס האַרץ אַזוי צו "באַזינגען" מײַן אַמעריקע, אָבער אונדזערע סענאַטאָרן און קאָנגרעסלײַט פֿון אייביק אָן קומען אַרויס פֿון פּשײַטש און אײַנשישאָק, אויסגעוויילט געוואָרן פֿון פּרימיטיווע וויילערס. אַזאַ פּנים האָט עס.

איין זאַך, וואָס אונדזער לאַנד קען מיט דעם שטאָלצירן, איז אפֿשר נישט די אין גאַנצן, הונדערט־פּראָצענטיקע פֿרײַהייט פֿון וואָרט און דאָס דאַרף מען אָפּשאַצן, בעת אַ גרויסע צאָל פֿעלקער פֿאַרמאָגן עס קנאַפּ. גיי וועג און מעסט די צוויי אויף איין וואָגשאָל, איינע קעגן דער אַנדערער. ווער וועט מנצח זײַן? נישט אין דעם גייט עס.

ווי נאָר די אַקטיאָרן האָבן זיך באַוויזן אויף דער בינע, האָט מען באַלד דערשפּירט, אַז מען איז ערגעץ אין אַ דאָרף אויף אַ דאַטשע. צווישן די געסט באַווײַזט זיך אַן אַלטער פּענסיאָנירטער פּראָפֿעסאָר (אַלעקסאַנדער פֿיליפּענקאָ) מיט זײַן יונג, גראַציעז ווײַבל לענאַ (נאַטאַליאַ וודאָווינאַ); סאָפֿיאַ אַלעקסאַנדראָוונאַ (יוליאַ וויסאָצקאַיאַ), דעם פּראָפֿעסאָרס טאָכטער פֿון זײַן ערשטער פֿאַרשטאָרבענער פֿרוי; מאַריאַ וואַסיליעוונאַ וויניצקאַיאַ (אירינאַ קאַרטאַשעוואַ), די מוטער פֿון פּראָפֿעסאָרס אַלטער מוטער; איוואַן פּעטראָוויטש וויניצקי (פּאַוועל דערעוויאַנקאָ), אָנקל וואַניאַ; דער אַלטער מאַמעס זון, מיכאַיִל לוואָוויטש אַסטראָוו (אַלעקסאַנדער דאָמאָגאַראָוו) דער דאָקטער; איליאַ איליטש טעלעגין (אַלעקסאַנדער באָבאָווסקי), אַן אָרעמער דאָרפֿסמאַן; מאַרינאַ (לאַריסאַ קוזניעצאָוואַ), די ניאַנקע, און וויעראַ פּעטראָוונאַ (אָלגאַ סוכאַרעוואַ), סאָניעס מאַמע.

איך האָב אײַך געבראַכט די גאַנצע ליסטע פֿון די באַטייליקטע, איינס און איינס, ווײַל יעדער איינער פֿון זיי איז געווען ווי אויסגעקריצט. נישט בלויז האָבן זיי אויפֿגעלעבט די בינע, נאָר יעדער איינער פֿון זיי האָט זיך פֿאַרוואַנדלט אין די טיפּן, וועלכע זיי האָבן אויסגעשפּילט. מען האָט מיט זיי מיטגעאַרבעט און מיטגעפֿילט. אַלע זייערע אינטריגעס, אַלע זייערע באַוועגונגען, פּנימער וואָס האָבן גערעדט רייד; אַפֿילו די הענט, די פֿיס און פֿינגער האָבן מיטגעשפּילט מיטן גאַנג פֿון דער פֿאָרשטעלונג.

די סיפּור־המעשׂה דרייט זיך אַרום דער יונגער, שיינער, עלעגאַנטער יעלענאַ, אין וועלכער עס זײַנען פֿאַרליבט איבער די אויערן סײַ אָנקל וואַניאַ און סײַ דער דאָרפֿס־דאָקטער. בײַ ביידע גייט דאָס חיות אויס זי צו געווינען. זיי קענען בשום־אופֿן נישט פֿאַרשטיין ווי אַזוי אַזאַ יונגע שיינהייט האָט חתונה געהאַט מיט אַזאַ אַלטן, צעקראָכענעם פּראָפֿעסאָר. זי טוט זיי מסביר זײַן, אַז זי רעספּעקטירט אַ געלערנטן, גוט־דערצויגענעם, אָנגעלייענטן, אינטעליגענטן מענטש פֿון גײַסט, און זי איז אים געטרײַ און וועט אים בלײַבן געטרײַ. איז אַלץ וואָס די צוויי קענען טאָן איז אָפּטראָגן זיך און נעמען אין וועג אַרײַן.

אָנקל וואַניאַ טרינקט, זשליאָקעט פֿון דער פֿלאַש, אפֿשר אַזוי אַרום צו דערטרינקען זײַן ליבע און תּאווה צו דער שיינער יעלענאַ. ער קען זיך קוים האַלטן אויף די פֿיס, ער ברענגט איר בלומען, שאָקאָלאַדקעס, גייט און פֿאַלט, רעוועט, שרײַט זיך אויס די לונגען בײַם פּראָפּאָנירן זײַן ליבשאַפֿט צו איר; בלויז אָנצורירן איר האַנט, איר קלייד, איר פֿיסל, וואָלט ער זיך ממש דערטרונקען, אויפֿגעהאָנגען, דערשאָסן. אָבער זי איז קאַלטבלוטיק צו זײַן גאַנצער ליבע־דערקלערונג טאָג אויס טאָג אײַן. וואַניאַ איז אַ מיטל־וווּקסיקער, געוויינטלעכער אַלטער בחור, שוין פֿערציק יאָר אַלט און קען זיך נישט געפֿינען, שוין אָפּגערעדט פֿון פֿאַרליבן זיך, אין אַן אַנדערער דאַמע.

דער דאָרפֿישער דאָקטער ווידער איז אַ מיטליעריקער, געזונטער, מוסקוליעזער, שיינער, ברייט־פּלייציקער חבֿרה־מאַן וואָס טרינקט ווי אַ שיכּור, און אַנשטאָט צו קומען איין מאָל אַ חודש צו דער משפּחה סערעבריאַקאָוו אויף דעם פּראָפֿעסאָרס דאַטשע, קומט ער אַלץ אָפֿטער און אָפֿטער, ביז ער הערט אויף צו אַרבעטן און זיצט און זשליאָקעט בראָנפֿן גאַנצע טעג, אַבי צו קוקן אויף דער שיינער יעלענאַ. ער שווערט איר ליבע, אייביקע ליבע. ער גייט אויס נאָך אירע טריט. ער כאַפּט זי אַפֿילו אָן בײַ די געלענקן און איז גרייט אויסצולאָזן זײַן גאַנצע לײַדנשאַפֿט צו איר, ווען אין צווישן קומט אָן אָנקל וואַניאַ און מאַכט קאַליע די גאַנצע דראַמע.

דעם פּראָפֿעסאָרס טאָכטער, סאָפֿיאַ, נישט קיין גרויסע שיינקייט, לויפֿט טאָג און נאַכט אַרום מיט אַ צוגעבונדענעם קאָפּ ווי נאָך אַ קרענק, מיט אַ טיכל אויפֿן קאָפּ, אַזוי אַז מ׳זעט נישט אָן קיין האָר איבער איר פּנים. זי טראָגט נישט קיין שמינקע אָדער פּודער, זי גרימירט זיך נישט, און גייט אויס נאָכן דאָקטער, דעם שיינעם, דעם געזונטן, דעם פֿאַרליבטן דאָקטער. זי פֿאַרטרויט עס דער שיינער יעלענאַ, וויינט פֿאַר איר אויס איר צער. נעמלעך וואָס טוט מען. זי כאַפּט די ניכפּה נאָך דעם דאָקטער, און אַזוי ווי יענער איז נישט באַווײַבט, איז אפֿשר וואָלט געווען אַן עסק, ווען יעלענאַ וואָלט געגאַנגען אין שתּדלנות און אַרײַנוואַרפֿן אין איר שמועס מיטן דאָקטער אַ גוט וואָרט לגבי סאָפֿיאַן, וועלכע גייט אויס נאָך זײַנע טריט. פֿאַרשטייט זיך, אַז דער דאָקטער לאַכט זיך אויס פֿונעם גאַנצן געדאַנק און וויל נישט הערן דערפֿון, וואָס דאָס פֿירט אים גלײַך צום פֿלעשל.

דער אַלטער פּראָפֿעסאָר וויל פֿאַרקויפֿן זײַן דאַטשע. ער האָט גענוג פֿונעם וואַלד, גענוג פֿון דער זון, פֿון דער משפּחה און געסט, דער עיקר, זײַן גאַנצן אַרום. אים אינטערעסירט נישט מער דער וואַלד און די פֿייגל וואָס צוויטשערן יעדן אין דער פֿרי אין פֿענצטער אַרײַן. אָבער זײַן טאָכטער סאָניאַ וואַרפֿט זיך אויף אים מיט ווילדע געשרייען.

"ווער האָט אַרײַנגעלייגט די לעצטע כּוחות אין אויפֿהאַלטן די דאַטשע. ווער? אַלץ איז געפֿאַלן אויף מיר," שרײַט זי, "בשעת דו ביסט געזעסן אין פּעטערבורג און זיך פֿאַרנומען מיט דײַן אַרבעט אין דער אַקאַדעמיע. איך וועל בשום־אופֿן נישט דערלאָזן דאָס פֿאַרקויפֿן די דאַטשע."

און אַזוי גייט אָן דער אייביקער סיכסוך אין דער משפּחה סערעבריאַקאָוו. אַנשטאָט צו געניסן פֿון דער פֿרישער, דאָרפֿישער לופֿט, גייען אָן קריגערײַען, אייפֿערזוכטן, אומצופֿרידנקייט, אומגליקלעכע ליבעס ביז אָנקל וואַניאַ כאַפּט אַרויס אַ רעוואָלווער און הייבט אָן צו שיסן. און אַזוי ווי ער איז שיכּור, ווייסט ער נישט גענוי וועמען ער האָט דאָ דערהרגעט. עס ווערט אַ סומאַטאָכע אין הויז. מ׳פֿאַלט אָן אויף וואַניאַן און מ׳כאַפּט אַרויס זײַן רעוואָלווער. צום גליק, האָט ער אין קיינעם נישט געטראָפֿן.

דאָ האָט איר אַן אַריסטאָקראַטישע משפּחה פֿון די העכערע קלאַסן, פֿון אומגליקלעכע מענטשן, באַליידיקטע, נישט־באַפֿרידיקטע מיט דעם וואָס זיי פֿאַרמאָגן און מיט דעם וואָס זיי זײַנען; ווייסן נישט ווי זיך צו ספּראַווען מיטן לעבן און פֿאַרתּכלעווען זייער עקזיסטענץ אויף שיכּרות און עוולות.

וואָס זאָל איך אײַך זאָגן, ליבע מענטשן, רעזשיסירט האָט די פּיעסע אַנדריי קאָנטשאַלאָווסקי, אַ בריליאַנטענער רעזשיסאָר. פֿון די אַקטיאָרן איז שוין אָפּגערעדט. זייער דיקציע, זייער מימיק, זייערע איבערלעבונגען לעבט מען איבער מיט זיי. יעדער איינער פֿון זיי — אַן אויסגעשולטער קינסטלער. דאַכט זיך מיר אַז איך האָב געזען אַ וועלט מיט ערנסטע פּיעסעס, שוין אָפּגערעדט פֿון טשעכאָווס פּיעסעס אויף ענגליש, הייסט עס. אָבער קיינער קומט נישט צום מינדסטן פֿינגערל פֿון דעם מאָסקווער "קונסט־טעאַטער".

* * *

פֿרעגט זיך די פֿראַגע, פֿאַרוואָס איז טשעכאָוו און זײַן "אָנקל וואַניאַ" אַזוי הײַנטצײַטיק? לאָמיר זיך נישט נאַרן. טשעכאָוו איז אַ לעבנס־סימפֿאָניע. זײַנע פּיעסעס זײַנען פּשוט געשילדערט, מען דראַפּעט זיך נישט אויף די גלײַכע ווענט. טשעכאָוו האָט פֿאַרמאָגט די אָבסערוואַציע־קראַפֿט, צו דערקענען נישט־באַפֿרידיקטע ליבע, און דער עיקר לעבנס וואָס ענדיקן זיך סוף־כּל־סוף טראַגיש. דערווײַל זיצט מען אַרום דעם טיש. דער סאַמאָוואַר זידט און מען טרינקט טיי.