אין דער פֿאָריקער פּרשה — "תּולדות" — איז געגאַנגען אַ רייד וועגן די קאָמפּליצירטע באַציִונגען צווישן זין פֿון יצחק אָבֿינו: יעקבֿ און עשׂו. הגם זיי זענען געווען צווילינג־ברידער, האָבן זיי אָנגעהויבן קריגן זיך נאָך אין זייער מאַמעס בויך; צוליב דעם, וואָס יעקבֿ האָט אָפּגעקויפֿט עשׂוס בכורה און באַקומען אַ ספּעציעלע ברכה, מיט וועלכער זײַן טאַטע האָט געוואָלט בענטשן עשׂון, איז דאָס מחלוקת פֿאַרגאַנגען אַזוי ווײַט, אַז יעקבֿ האָט געמוזט אַנטלויפֿן פֿון זײַן היים קיין חרן, וווּ עס האָט געוווינט זײַן פֿעטער, לבֿן.
הגם דער קאָנפֿליקט צווישן יעקבֿ און עשׂו ווערט אויך געשילדערט אין "שוואַרץ און ווײַס", ווי אַ שאַרפֿע קריגערײַ פֿון היפּוכדיקע פּערזענלעכקייטן, קאָנען מיר אָפּלערנען פֿונעם דאָזיקן קאָנפֿליקט אַן אַלגעמיינעם לימוד וועגן מענטשלעכע באַציִונגען. די פֿאָריקע פּרשה הייסט "תּולדות" — נאָכקומענדיקע דורות — ווײַל אין יעדן דור, אַפֿילו צווישן די בעסטע פֿרײַנד און די נאָענטסטע קרובֿים, קומען צומאָל פֿאָר סיטואַציעס, אין וועלכע איינער פֿון די באַטייליקטע שפּילט די ראָלע פֿון יעקבֿן און דער צווייטער — פֿון עשׂון. אַפֿילו אינעם סאַמע סטאַבילן און רויִקן מענטשלעכן לעבן טרעפֿן זיך מאָמענטן, ווען מע וויל ערגעץ אַוועקלויפֿן, כּדי זיך אויסצובאַהאַלטן פֿון עמעצנס כּעס, פֿון בושה אָדער סתּם אומבאַקוועמקייט.
פֿונדעסטוועגן, זענען פֿאַרשיידענע קאָמפּליצירטע סיטואַציעס אַ נאַטירלעכער טייל פֿון "תּולדות" — פֿון דער אַנטוויקלונג פֿון מענטשלעכע באַציִונגען במשך פֿון דער צײַט. אַחוץ דעם, לעבן אין יעדן מענטש אויך אַן אינערלעכער יעקבֿ און עשׂו — די היפּוכדיקע כּוחות, וועלכע ציִען די נשמה אין פֿאַרקערטע זײַטן. דער יצר־הרע און יצר־טובֿ, אָרדענונג און כאַאָס, הויכע רוחניותדיקע שטרעבונגען און גראָבע גשמיותדיקע תּאוות זענען אינטעגראַלע טיילן פֿון דער מענטשלעכער פּסיכאָלאָגישער אַנטוויקלונג.
אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערט דערציילט, ווי יעקבֿ אָבינו האָט געמוזט אַנטלויפֿן פֿון זײַן ברודער און אָפּאַרבעטן אַ סך יאָרן ווי אַ פּאַסטעך בײַ זײַן פֿעטער, וועלכער האָט אים באַשווינדלט. פֿונדעסטוועגן, האָט ער זיך צום סוף אומגעקערט אַהיים מיט אַ גרויסער מזלדיקער משפּחה און שלום געמאַכט מיט זײַן ברודער. הגם, ווי געזאָגט, זענען קאָנפֿליקטן אַ טייל פֿונעם מענטשלעכן לעבן, טאָר מען זיך קיינמאָל נישט מיאש זײַן; מע קאָן אַרויסקריכן אַפֿילו פֿון אַזעלכע שווערע סיטואַציעס, ווי די ביטערע און שאַרפֿע קריג צווישן יעקבֿ און עשׂו.
אַדרבה, אַ ירידה קאָן זײַן אַ צוגרייט־שטאַפּל, וואָס ברענגט צו אַן עליה. יעקבֿ האָט פֿאַרלייגט דעם יסוד פֿון די ייִדישע צוועלף שבֿטים דווקא ווי אַ רעזולטאַט פֿון זײַן מחלוקת מיטן ברודער און דער שווערער אַרבעט בײַם פֿעטער.
ווען יעקבֿ איז אַנטלאָפֿן פֿון זײַן היים, האָט ער זיך געלייגט שלאָפֿן אויפֿן אָרט פֿונעם קומענדיקן בית-המיקדש. אין זײַן חלום, האָט ער דערזען אַ לייטער צווישן הימל און ערד, אויף וועלכן עס גייען אַראָפּ און אַרויף די מלאָכים. אינעם חלום, האָט דער אייבערשטער געבענטשט יעקבֿן און צוגעזאָגט, אַז ער וועט האָבן אַ סך קינדער, וועלכע וועלן ברענגען אַ ברכה אין דער גאָרער וועלט. מע קאָן זאָגן, אַז די דאָזיקע וויזיע ווײַזט אָן אויף דעם דערמאָנטן פּרינציפּ פֿון "ירידה לצורך עליה". צומאָל, אַפֿילו ווען מע געפֿינט זיך אין אַ שווערן מצבֿ און מע פֿילט, אַז מע גייט אַראָפּ פֿונעם הימל אויף דער ערד, איז עס אַ סימן פֿון אַ קומענדיקער עליה, ווען מע קערט זיך אום צוריק אינעם הימל און מע דערגרייכט אַ נײַע מדרגה.
יעקבֿס פֿעטער, לבֿן, האָט צוגעזאָגט יעקבֿן צו געבן זײַן טאָכטער, רחל, פֿאַר אַ ווײַב. ווי אַ תּנאַי, האָט ער געפֿאָדערט בײַ יעקבֿן אָפּצואַרבעטן זיבן יאָר ווי אַ פּאַסטעך. נאָך זיבן יאָר, האָט לבֿן געגעבן יעקבֿן, דורך שווינדלערײַ, זײַן עלטערע טאָכטער — לאה. יעקבֿ האָט צוגעזאָגט אָפּצואַרבעטן נאָך זיבן יאָר, כּדי חתונה צו האָבן אויך מיט רחלען. צום סוף, נאָך דער לאַנגער אַרבעט, האָט ער טאַקע חתונה געהאַט מיט רחלען און באַקומען דערצו נאָך צוויי פֿרויען — בלהה און זלפּה. אַלע פֿיר פֿרויען פֿון יעקבֿ זענען געוואָרן די גרינדערינס פֿון 12 ייִדישע שבֿטים.
נאָך דער צווייטער חתונה, האָט יעקבֿ געוואָלט זיך אומקערן אַהיים; זײַן פֿעטער האָט אים אָבער נישט געלאָזט. מיט זעקס יאָר שפּעטער איז יעקבֿס משפּחה שטילערהייט אַנטלאָפֿן פֿון חרן. הגם לבֿן האָט זיי נאָכגעיאָגט, האָט דער אייבערשטער אים געוואָרנט אין חלום נישט צו טאָן יעקבֿן קיין שלעכטס. בײַם סוף פֿון דער פּרשה ווערט דערציילט, אַז ווען יעקבֿ האָט געשלאָסן אַ שלום־אָפּמאַך מיט לבֿנען און געגאַנגען ווײַטער אַהיים, האָט ער געטראָפֿן צוויי מחנות מלאָכים. רש״י דערקלערט, אַז אַ טייל פֿון זיי זענען געווען די מלאָכים פֿון חוץ־לאָרץ, וועלכע האָבן באַגלייט יעקבֿן ביז ארץ־ישׂראל, און די צווייטע גרופּע זענען געווען די מלאָכים פֿון ארץ־ישׂראל, וועלכע זענען געקומען אים צו באַגריסן.
ווי ס׳איז באַקאַנט, ווערט אַ נסיעה קיין ארץ־ישׂראל אָנגערופֿן אַן "עליה", און דאָס אַרויספֿאָרן פֿון ארץ־ישׂראל — אַ "ירידה". מע קאָן זאָגן, אַז די פּרשה דערציילט אונדז ווידער וועגן די מלאָכים, וואָס גייען אַראָפּ און אַרויף. אין דעם צווייטן פֿאַל זענען זיי אָבער געגאַנגען נישט פֿונעם הימל ביז דער ערד און פֿון דער ערד ביזן הימל, נאָר זענען בלויז אַראָפּגעגאַנגען און אַרויפֿגעגאַנגען צו אַ געוויסער גרענעץ.
די הײַנטיקע סדרה הייסט "ויצא" — און ער איז אַוועקגעגאַנען — און פֿאַרענדיקט זיך מיטן וואָרט "מחניים" — "צוויי מחנות"; אַזוי האָט יעקבֿ אָנגערופֿן דאָס אָרט, וווּ די אַראָפּגייענדיקע און אַרויפֿגייענדיקע מלאָכים האָבן זיך געטראָפֿן. אַזוי ווי שווערע סיטואַציעס צווישן מענטשן, וואָס וועגן דעם גייט אַ רייד אין דער פֿאָריקער פּרשה, זענען די יציאות — דער אַרויסגאַנג פֿון איין אָרט אין אַ צווייטן, בגשמיות אָדער ברוחניות, אויך אַ נאַטירלעכער טייל פֿונעם מענטשלעכן לעבן. כּדי זיך צו אַנטוויקלען, מוזן מיר זיך כּסדר לאָזן אין וועג און פֿאַרלאָזן דעם צוגעוווינטן מצבֿ. אַפֿילו אַזעלכע ריין־גײַסטיקע באַשעפֿענישן, ווי מלאָכים, מוזן צומאָל אַראָפּקומען פֿון זייער דערהויבענעם מצבֿ צו דער ערד, כּדי אויסצופֿירן אַ געוויסע מיסיע.
ווען יעקבֿ האָט זיך אויפֿגעוועקט פֿון זײַן חלום, אין וועלכן ער האָט דערזען דעם "מלאָכים־לייטער", האָט ער געזאָגט: "ס׳איז טאַקע דאָ ג־ט אין אָט-דעם אָרט, און איך האָב נישט געוווּסט", און דאָס אָרט, וווּ ער איז געשלאָפֿן, איז אַ טויער צום הימל און אַ "בית אלקים" — אַ וווינונג פֿאַרן אייבערשטן.
פֿאַרוואָס וואָלט אַזאַ גרויסער צדיק, ווי יעקבֿ-אָבֿינו, געדאַרפֿט ספּעציעל באַטאָנען, אַז ג־טלעכקייט איז בנימצא אין יענעם אָרט? מע ווייסט דאָך, אַוודאי, אַז דער אייבערשטער איז איבעראַל. ווען אַ מענטש געפֿינט זיך אין אַ שווערן מצבֿ און מוז אַנטלויפֿן פֿון זײַן היים, דאַכט זיך, אַז דער אייבערשטער באַהאַלט זיך פֿון אים; אַוודאי, ער איז דאָ, אָבער מע קאָן אים נישט געפֿינען, ווען מע פֿילט זיך פֿאַרלוירן אין דער וועלט. פֿאָרט, ווי יעקבֿ־אָבֿינו האָט געזאָגט, קאָן מען נאָך אַלץ אַנטדעקן דעם אייבערשטן אַפֿילו אינעם סאַמע ביטערן מצבֿ, ווײַל די ביטערקייט און פֿאַרלוירנקייט גופֿא איז בלויז אַ נייטיקער אַראָפּפֿאַל פֿאַר אַ נײַער עליה.
הגם אַ מלאך מוז אַמאָל אַראָפּגיין צו דער ערד, בלײַבט נאָך אַ לייטער, וואָס פֿירט צוריק אין הימל אַרײַן, כּדי צו געפֿינען, סוף־כּל־סוף, אַן אָרט, וואָס הייסט "מחנים" — וווּ די נידעריקע און העכערע שטאַפּלען פֿונעם לעבן טרעפֿן זיך אין ג־טלעכער האַרמאָניע.