קינאָ

בשעתן פֿילם־פֿעסטיוואַל אין סאַן-פֿראַנציסקאָ, 2009
בשעתן פֿילם־פֿעסטיוואַל אין סאַן-פֿראַנציסקאָ, 2009
Credit: Snitow-Kaufman Productions
ווער האָט די רעכט צו רעדן אין נאָמען פֿון דער ייִדישער קהילה און זי רעפּרעזענטירן? ווי אַזוי זאָל די ייִדישע אידענטיטעט דעפֿינירט ווערן: לויט דעם עטנישן אָפּשטאַם אָדער לויט דער זעלבסט-אידענטיפֿיצירונג? צי זאָל דער חורבן שטיין אין צענטער פֿון דער ייִדישער אידענטיטעט אָדער די "אַלטע ייִדישע ווערטן פֿון קדמונים" — פֿון פֿרײַהייט און גלײַכהייט? און ווער האָט די רעכט צו באַשטימען וואָס מיינט עס צו זײַן פּראָ-ישׂראל?
אָט די פּראָוואָקאַטיווע טעמעס, און אויך אַנדערע, ווערן באַהאַנדלט אין אַ נײַעם דאָקומענטאַר־פֿילם מיטן נאָמען "צווישן צוויי וועלטן". די צוויי פֿילם־פּראָדוצענטן פֿון אָט דעם פֿילם, דעבראַ קויפֿמאַן און אַלאַן סניטאָוו, האָבן לעצטנס געהאַט אַ טרעפֿונג אינעם קאָלומביע־אוניווערסיטעט, וווּ זיי האָבן געוויזן זייער פֿילם און געשמועסט מיטן עולם.
דער פֿילם הייבט זיך אָן פֿון דעם סקאַנדאַל, וואָס איז אויסגעבראָכן אין 2009, בשעתן ווײַזן דעם דאָקומענטאַר "רייטשעל" אויף דעם סאַן-פֿראַנציסקאָ ייִדישן פֿילם־פֿעסטיוואַל. אַ מינדערהייט אין דער ייִדישער אַמעריקאַנער קהילה, פּראָ-ישׂראל געשטימט, האָט געפֿאָדערט, אַז דעם פֿילם "רייטשעל" זאָל מען נישט ווײַזן אין די ראַמען פֿונעם פֿעסטיוואַל. די סיבה? דער פֿילם שטעלט אַרויס די ישׂראל־פּאָליטיק נישט אינעם פּאָזיטיווסטן ליכט, בשעתן דערציילן די געשיכטע פֿון דער אַמעריקאַנער אַקטיוויסטקע רייטשל קאָרי, וועלכע איז דערהרגעט געוואָרן אין עזה-פּאַס אין 2003. די קאָנטראָווערסיע אַרום דעם, אַרײַנגערעכנט די דראָונגען צו שניידן דאָס געלט פֿאַרן פֿעסטיוואַל (הגם מע האָט געוויזן דאָרט ניט-ווייניקער ווי 36 ישׂראל־פֿילמען!), ווערט פֿאַר די פֿילם-פּראָדוצענטן דער הויפּט-פּונקט בײַם זוכן ענטפֿערס אויף די געשטעלטע פֿראַגעס.
דער פֿילם אַנטוויקלט זיך אויף אַ צירקולירנדיקן אופֿן צווישן דעם פּאָליטישן און דעם פּערזענלעכן, אַרומרעדנדיק ביידע אַספּעקטן אויף אַ קינסטלערישן אופֿן אין אַ באַזנדערער טייל.
דער פּלאַקאַט פֿונעם פֿילם "צווישן צוויי וועלטן"
דער פּלאַקאַט פֿונעם פֿילם "צווישן צוויי וועלטן"
Credit: Snitow-Kaufman Productions
אַזוי אַז חוץ דעם אינטערוויו מיטן פֿאָרזיצער פֿון "דעם מוזיי פֿאַר טאָלעראַנץ" אין לאָס-אַנדזשעלעס, וואָס פּלאַנירט אויפֿצובויען אַ נײַעם פֿיליאַל פֿון דעם מוזיי אויף אַן אַלטן מוסולמענישן בית-עלמין אין ירושלים, ווערן אינטערוויויִרט אויך די קעגנערס דערפֿון (וואָס האַלטן אָט דעם פּלאַן ווי אַ בולטן פֿאַקט פֿון אומטאָלעראַנטקייט); אויב ס'איז ווייניק, הערן מיר אַ שמועס מיט אַ טראַדיציאָנעלן רבֿ, וועלכער האַלט פֿעסט, אַז אַ ייִד קאָן אָנערקענט ווערן ווי אַ ייִד לויט זײַן אָפּשטאַם (דאָס הייסט, געבוירן פֿון אַ ייִדישער מוטער). להיפּוך דעם, זעען מיר אויך אַ מער ליבעראַלן צוגאַנג צו דער פֿראַגע, וואָס מיינט עס צו "זײַן אַ ייִד"?
דעבראַ קויפֿמאַן, איז אַ טאָכטער פֿון אַ פֿאַרברענטן ציוניסט (וואָס ווערט געוויזן אינעם פֿילם, זינגענדיק אַ ייִדיש לידל), וואָס זי האָט זיך געבונטעוועט קעגן אים אין די 1960ער יאָרן. זי און איר מיטאַרבעטער סניטאָוו, האָבן זיך אַרײַנגעגאָסן אין די נײַע לינקע באַוועגונגען, אַנטקעגנשטעלנדיק זיך דער מלחמה אין וויעטנאַם און קעמפֿנדיק פֿאַר פֿרויען-רעכט. איר שוועסטער איז אויך געפֿאַלן ווײַט פֿון דעם טאַטנס וועלטלעכן ציוניסטישן בוים און געוואָרן אַ פֿרומע מוסולמענערין. אָדער ווי דעבראַ זאָגט עס: "אַוועק מיט ווילדע טריט, ווי איינע פֿון טבֿיהס טאָכטער". זי האָט געגרינדעט מיט 30 יאָר צוריק דעם ערשטן ייִדישן פֿילם־פֿעסטיוואַל אין סאַן-פֿראַנציסקאָ, וואָס האָט באַקומען אַן אָפּקלאַנג איבער דער וועלט.
דעבראַס שותּף, אַלאַן סניטאָוו, האָט זיך אין אַ טאָג דערוווּסט, אַז זײַן מאַמע איז געווען אַ טעטיקע קאָמוניסטקע אין די 1930ער יאָרן; "אין אַ צײַט, — ווי ער זאָגט אינעם פֿילם, — ווען אין ניו-יאָרק איבער זענען 50% פֿון אַלע קאָמוניסטן געווען ייִדן." זי איז געוואָרן אויס קאָמוניסטקע נאָך איידער מעקאַרטי האָט אָנגעהויבן זײַנע רדיפֿות, און אָנגעהויבן זײַן טעטיק אין די ייִדישע אָרגאַניזאַציעס, אַזעלכע ווי American Jewish Congress (אַמעריקאַנער ייִדישער ראָט, אָדער AJC), אַ רעלאַטיוו פּראָגרעסיווע אָרגאַניזאַציע.
פֿילמירנדיק אין דעם מוסולמענישן מאַמילאַ-בית-עלמין אין ירושלים, וווּ ס’איז פּלאַנירט אויפֿצובויען "דעם מוזיי פֿון טאָלעראַנץ"
פֿילמירנדיק אין דעם מוסולמענישן מאַמילאַ-בית-עלמין אין ירושלים, וווּ ס’איז פּלאַנירט אויפֿצובויען "דעם מוזיי פֿון טאָלעראַנץ"
Credit: Snitow-Kaufman Productions

דער הויפּט-געדאַנק פֿונעם פֿילם איז צו שאַפֿן אַן אָפֿענע דיסקוסיע. אַלאַן סניטאָוו און דעבראַ קויפֿמאַן באַטאָנען דאָס חשיבֿות פֿון אַרומרעדן די אַלערליי מחלוקתן, און זיי קריטיקירן די טענדענץ פֿון ביידע עקסטרעמע צדדים אויף דער פּאָליטישער מאַפּע צו פֿאַרשווײַגן קריטיק. זיי באַמערקן אַן ענלעכקייט אין דער ייִדישער קהילה אין אַמעריקע און ישׂראל הײַנט צו טאָג מיט דער אַטמאָספֿער אין דער תּקופֿה פֿון מעקאַרטי. טאַקע צוליב דער דאָזיקער ענלעכקייט איז "צווישן צוויי וועלטן" דער ערשטער פֿילם זייערער, וואָס איז ניט געוויזן געוואָרן אויף דער אַמעריקאַנער טעלעוויזיע.
"דער טעלעוויזיע־קאַנאַל PBS איז אַוודאי נישט קיין בײַשפּיל פֿון מונטערן זשורנאַליסטיק. עס האָט זיי, צום ביישפּיל, גענומען אַ לענגערע צײַט ביז זיי האָבן אָנגעהויבן דעקן די ‘אָקופּירט וואָלסטריט’ באַוועגונג", — האָט סניטאָוו באַמערקט. אין ישׂראל, האָבן זיי געוויזן דעם פֿילם שוין צוויי מאָל. ס'איז טשיקאַווע צו באַמערקן, אַז אין ישׂראל האָט מען פֿאַרטײַטשט דעם טיטל "צווישן צוויי וועלטן", געמיינט צווישן אַמעריקאַנער און ישׂראלדיקע ייִדן, בשעת דעבראַ און אַלאַן זענען מער אויסן די צוויי דורותדיקע וועלטן. בכל-אופֿן, פּלאַנירן זיי צו ווײַזן זייער פֿילם נאָך א מאָל אין ישׂראל.