Credit: Forward Association

די פֿראַגע פֿון וואַקסנדיקער רעליגיעזקייט צי — פּינקטלעכער — ריטועלקייט פֿון די אַמעריקאַנער ייִדן אינטערעסירט מיך שוין פֿון לאַנג, כאָטש מע קען ניט זאָגן, אַז איך פֿאָרש ערנסט דעם פֿענאָמען. אָבער דער דאָזיקער פֿענאָמען וואַרפֿט זיך ממש אין די אויגן, ווען מע לייענט אַלטע נומערן פֿון "פֿאָרווערטס". ס’איז קלאָר, אַז דער יונגער, אַמעריקאַנער געבוירענער דור ייִדן האָט, בדרך-כּלל, ניט איבערגענומען די קולטור, וואָס זייערע זיידעס און עלטערן האָבן געהאַט געבראַכט פֿון דער אַלטער היים. האָט מען געזוכט אַנדערע פֿאָרמען פֿון ייִדישקייט, און די רעליגיעזע פֿאָרמען זײַנען געווען אויפֿן בעסטן אופֿן צוגעפּאַסט צום אַמעריקאַנער לעבן.
אַן אינטערעסאַנטע אילוסטראַציע פֿון דער אָפּגעשוואַכטער וועלטלעכקייט גיט די דיסקוסיע, אויף וועלכער איך האָב זיך אָנגעשטויסן, זוכנדיק אין "פֿאָרווערטס" גאָר אַנדערע זאַכן. די רייד גייט דאָ וועגן בר-מיצווה. אָנגעהויבן האָט זיך דער וויכּוח אין דער באַרימטער קאָלומנע "בינטל בריוו", וווּ די בריוו פֿלעגט מען דרוקן אַנאָנים, אָבער דערנאָך איז עס פֿאָרגעזעצט געוואָרן שוין אין רעגולערע בריוו, געדרוקט אונטערן קעפּל "פֿון פֿאָלק צו פֿאָלק", מיט קלאָר אָנגעוויזענע מחברים.
מיר שײַנט, אַז די בריוו האָבן אַן אָפּקלאַנג אין דעם הײַנטיקן ייִדישן לעבן, בפֿרט צווישן די געוועזענע סאָוועטישע ייִדן. איך האָב פֿון די בריוו אַרויסגענומען איבערחזרונגען, און דעם אויסלייג האָב איך, פֿאַרשטייט זיך, מאָדערניזירט.

פֿון דער רעדאַקציע:
... אונדזער "פּסק" איז: האַנדלט אַזוי ווי אײַער געוויסן, ווי אײַערע פּרינציפּן דיקטירן אײַך. אויב איר ווילט דורכויס ניט דורכמאַכן די צערעמאָניע אין שיל, דאַרף קיינער אײַך ניט צווינגען דאָס יאָ צו טאָן. מע מוז אומבאַדינגט זיך רעכענען מיט אײַערע געפֿילן, איבערצײַגונגען.
ניין, ליבער פֿרײַנד, איר דאַרפֿט זיך ניט נאַריש מאַכן. איר דאַרפֿט ניט אויף דער עלטער ווערן אַ פּאַיאַץ — אויב איר פֿילט אַזוי וועגן דעם ענין.
פֿאַראַן פֿרײַדענקער, וועלכע ציטערן ניט פֿאַר אַ שיל און קומען יאָ צו אַ בר-מיצווה פֿון אַן אייגענעם, פֿון אַ גאָר נאָענטן קרובֿ. זיי שטעלן בלויז אַ באַדינגונג, אַז מע זאָל זיי ניט אײַנטיילן קיין עליה. טוט מען דאָס זיי צוליב. די דאָזיקע פֿרײַדענקער באַטראַכטן זיך דאַן ניט, אַז זיי האָבן מיט דעם וואָס זיי זײַנען געקומען אין שיל צו אַ בר-מיצווה-צערעמאָניע פֿאַרראַטן זייערע פּרינציפּן, "געוואָרן אַ פּאַיאַץ". דאָס זעלבע איז אויך ווען זיי, די פֿרײַדענקער, געפֿינען זיך אויף אַ חתונה וווּ דער רעווערענד פֿירט דורך אַ צערעמאָניע מיט אַלע קלאַפּער-געצײַג, ווי איר דריקט זיך אויס וועגן דער מתּנה וואָס אײַער פֿרוי פֿאַרלאַנגט איר זאָלט קויפֿן אײַער אייניקל, דעם בר-מיצווה-בחור.
און איצט טאַקע וועגן דער מתּנה גופֿא:
אײַער פֿרוי דאַרף אײַך ניט דיקטירן וואָס פֿאַר אַ פּרעזענט איר זאָלט קויפֿן פֿאַר דעם אייניקל. אויב איר ווילט ניט קויפֿן קיין "טליתל און די אַנדערע קלאַפּער-געצײַג", קויפֿט פֿאַר אים דאָס, וואָס, ווי איר דענקט, איז ניצלעכער פֿאַר אים, דעם בר-מיצווה-בחור. און דעם טליתל קען די באָבע קויפֿן, ווען זי וויל, אָדער די עלטערן פֿון דעם בוי.
מיר האָבן דעם אײַנדרוק, אַז אײַער שרעק איז אַ ביסל איבערגעטריבן. אונדזער מיינונג איז, אַז ניט די טאָכטער, ניט דער איידעם אײַערער ווילן מאַכן פֿון אײַך, דעם זיידן פֿון דעם בר-מיצווה-בחורל, אַ פּורים-שפּילער. זיי וועלן זיכער ניט וועלן פֿאַרלעצן אײַערע פּרינציפּן. אויב איר ווילט דורכויס ניט זײַן אָנוועזנד אין שיל בײַ דער צערעמאָניע, קענט איר אָבער האַרציק זיך משׂמח זײַן אויף דער פּאַרטי צוזאַמען מיט אײַער פֿאַמיליע און די אײַנגעלאַדענע געסט.

2. "בינטל בריוו", דעם 11טן סעפּטעמבער 1942:
ווערטער רעדאַקטאָר פֿון "פֿאָרווערטס"!
... דערלויבט מיר איצט, איך בעט אײַך, צו דערציילן וועגן מײַן פּראָבלעם און ווי איך האָב עס געלייזט:
כאָטש איך בין ניט פֿון די אַפּיקורסים, וועלכע עסן חלבֿנע ליכטלעך מיט טשוועקעס, דאָך האָב איך שוין צענדליקער יאָרן ניט באַזוכט קיין שיל. ... כ’בין אין דעם פּרט פֿון רעליגיע אַ פֿרײַדענקער. נו, האָט גאָט געהאָלפֿן און בײַ מיר איז מײַנער אַן אייניקל אויך געוואָרן דרײַצן יאָר אַלט און זײַנע עלטערן האָבן פֿאַר אים געמאַכט אַ בר-מיצווה מיט אַלע קליפּערלעך און ס’איז דאַן פֿאַר מיר אויך אויפֿגעשוווּמען די פֿראַגע, וואָס זאָל איך טאָן? גיין אין שיל, וועט מען מיך דאָך זיכער מכבד זײַן מיט אַן עליה! ווידער אויסנבלײַבן, דאָס הייסט, זיצן אין דער היים בשעת דער צערעמאָניע, וואָלט פֿאַרשאַפֿט גרויס עגמת-נפֿש מײַן פֿאַמיליע, איבערהויפּט מײַן איידעם, אַן אַמעריקאַנער געבוירענעם, וועמען די גאַנצע ייִדישע פֿראַגע איז פֿרעמד און וועלכער קען זיך איבערהויפּט ניט פֿאַנאַנדערקלײַבן אין זאַכן, וואָס זײַנען שייך ייִדישע טראַדיציעס. בײַ אים קומט אויס, אַז די בר-מיצווה פֿון אַ קינד איז איינע פֿון די הייליקסטע געבאָטן, וואָס אַ ייִד מוז אָפּהיטן.
אַלזאָ, די בר-מיצווה איז געפּראַוועט געוואָרן אין שיל אויף אַ פּריוואַטן אופֿן, און שפּעטער אין אַ האָל פֿאַר אַ גרויסן עולם פֿון געלאַדענע געסט. איך וועל ניט זאָגן, אַז איך האָב זיך געפֿילט זייער באַקוועם אין דער מאָדנער לאַגע, אָבער איך האָב גלײַך אײַנגעזען, אַז עס לוינט זיך ניט צו מאַכן קיין צו גרויסן וועזן דערפֿון. ניט וועלנדיק פֿאַרלעצן מײַן איידעמס געפֿיל און ניט צו מאַכן אים פֿילן זייער ניט גוט צווישן די דאַוונער אין שיל, האָב איך, ווען מע האָט מיך אויפֿגערופֿן, דורכגעמאַכט די צערעמאָניע פֿון דער עליה, וואָס איך האָב געדענקט בלויז פֿון די ייִנגלשע יאָרן אין דער אַלטער היים.
אמת, ווי אַ פֿרײַדענקער אין רעליגיעזע ענינים, האָט מיר די רעליגיעזע צערעמאָניע פֿאַרשאַפֿט אַ ביסל געוויסנביסן אויפֿן אָרט, בשעת-מעשׂה. אָבער יעדע דילעמע, מיט וועלכער אַ מענטש קומט אויס צו באַגעגענען זיך, איז שווער צו לעזן, און יעדערער מוז עס טאָן אויף זײַן שטייגער און אויף זײַן אייגענער אַחריות.
אויף מאָרגן איז פֿאָרגעקומען אַ בר-מיצווה-שׂימחה אין אַ האָל פֿאַר געלאַדענע געסט, און דעמאָלט האָב איך זיך באַנוצט מיט דער געלעגנהייט — אפֿשר צו פֿאַרגלעטן מײַן עבֿירה קעגן מײַנע פֿרײַגעזאָנענע פּרינציפּן — צו האַלטן אַ רעדע, וואָס האָט גאָרנישט געהאַט צו טאָן מיט דער פֿײַערונג פֿון בר-מיצווה, נאָר וועגן אַנדערע זאַכן; זאַכן, וועלכע רירן אָן אַ וועלט מיט ייִדן, פֿרומע און ניט פֿרומע. איך האָב גערעדט וועגן דעם גורל פֿון אונדזערע ברידער אויף דער אַנדערער זײַט ים! עס קען זײַן, אַז אויף דער שׂימחה האָב איך ניט באַדאַרפֿט באַרירן אַזעלכע אָנגעווייטיקטע פֿראַגן, אום ניט צו שטערן די פֿרייד פֿון די פֿאַרזאַמלטע. איך האָב אָבער געפֿילט פֿאַר מײַן חובֿ דאָס יאָ צו טאָן און איך האָב געמאַכט אַן אַפּיל פֿאַר שטיצע. די באַדײַטנדע סומע צו שטיצן די אומגליקלעכע, וואָס איז געזאַמלט געוואָרן נאָך אַן אַפּיל, האָט פֿולשטענדיק באַרויִקט מײַן געפּלאָגטן געוויסן פֿאַר דער עבֿירהלע אין שיל.
וואָס איך בין איבערהויפּט אויסן מיט מײַן שרײַבן איז אָנצוצײַגן, אַז אין אונדזער לעבן, אין קאַמף פֿאַר דער עקזיסטענץ, קומט אונדז אָפֿט פֿאָר דורכצומאַכן אַ סך, וואָס איז אומאָנגענעם. דאָס גלײַכן אין פּרינציפּיעלע זאַכן. מע דאַרף ניט זײַן צו פֿיל פֿאַרעקשנט און אויף קיין האָר ניט אָפּטרעטן פֿון פּינטעלע. מע דאַרף אָבער זײַן געוויסנהאַפֿט און לאָזן דעם געוויסן דיקטירן אונדזערע טאַטן.

איך פֿאַרבלײַב מיט גרויס דרך-ארץ
אײַער לעזער,
שמי ייִדל

פֿון דער רעדאַקציע:
איר האָט ריכטיק געהאַנדלט. אַזוי דאַרף זײַן אַ פֿרײַדענקער. דעם פֿרײַדענקער וועט ניט שאַטן ווען ער וועט בײַוווינען אַ רעליגיעזע צערעמאָניע, ווײַל ער האָט דאָך קיין מורא ניט, אַז מע וועט אים באַשטראָפֿן ערגעץ אויף יענער וועלט פֿאַר מאַכן אַ ברכה איבער דער תּורה.

3. "בינטל בריוו", דעם 18טן אָקטאָבער 1942:
ווערטער רעדאַקטאָר פֿון "פֿאָרווערטס"!
יעדן מאָל, ווען איך לייען אין "פֿאָרווערטס" אַ בריוו פֿון אַ פֿרײַדענקער וועגן אַ רעליגיעזער פֿראַגע, שטעל איך אָן מויל און אויערן צו הערן אײַער ענטפֿער. כ’האָב זיך דעריבער שטאַרק פֿאַראינטערעסירט מיט אײַער ענטפֿער בנוגע דעם פֿרײַדענקענדיקן זיידע און זײַן זון [פּינקטלעכער — איידעם. ג.ע.], וועלכער פּראַוועט אַ בר-מיצווה פֿאַר זײַן, דעם פֿרײַדענקערס זונס, בוי. די זאַך איז וואָס איך אַליין בין איינער פֿון יענע אַפּיקורסישע זיידעס. איך האָב אויך אַן אייניקל, וועלכער גייט די טעג האָבן אַ בר-מיצווה-פּאַרטי.
לויט דעם אָפּרוף פֿון פֿיל "פֿאָרווערטס"-לעזער אויף דער פֿראַגע, איז צו זען, אַז דער דאָזיקער ענין טרעפֿט אין פּינטעלע פֿיל פֿון אונדזערע אַפּיקורסישע זיידעס. מע זעט — וואָס איז צו לייקענען? — אַז דער ייִדיש-אַמעריקאַנער דערצויגענער דור איז מער גענויגט צו רעליגיע, ווי דער פֿריִערדיקער ייִדישער דור, וועלכער האָט גענאָסן זײַן דערציִונג אויף דער אַנדערער זײַט ים. די מערקווירדיקע זאַך איז, וואָס געוויינטלעך איז דער ייִנגערער דור מער גענויגט צו פֿרײַזין, און דאָ שײַנט צו זײַן די זאַך פֿאַרקערט.
וועט איר מיר דערלויבן, אַן איבערגעגעבענעם לעזער אײַערן, צו זאָגן, אַז אײַער ענטפֿער צו דעם "שמאי ייִדל", אין "בינטל בריוו" פֿון עלפֿטן סעפּטעמבער, האָט מיך ניט צופֿרידנגעשטעלט. איך בין אײַנשטימיק מיט אײַער ענטפֿער, אַז דער זיידע האָט ריכטיק געהאַנדלט דערמיט, וואָס ער איז יאָ געגאַנגען אין שיל און וואָס ער האָט זיך יאָ געלאָזט אויפֿרופֿן צו דער תּורה. איך שטים מיט אײַך אויך אײַן, אַז דעם פֿרײַדענקער וועט ניט שאַטן, ווען ער וועט בײַוווינען אַ רעליגיעזע צערעמאָניע אין אַ שיל און אַז ער דאַרף ניט מורא האָבן, אַז מע וועט אים אויף יענער וועלט באַשטראָפֿן פֿאַר מאַכן אַ ברכה איבער דער תּורה. אַלץ גוט, ריכטיק ווי גאָלד! וואָס מיר געפֿעלט אָבער ניט, איז דער הכשר, וואָס איר גיט דעם פֿרײַדענקער צו פֿאַרלעצן זײַנע פֿרײַדענקערישע פּרינציפּן. ס’קומט אויס, אַז ער מוז זיך בויגן צו יעדן עם-הארץ, כאָטש דער עם-הארץ קען זיך אַזוי פֿאַנאַנדערקלײַבן אין ייִדישע ענינים ווי אַ האָן אין בני-אָדם.

Credit: Forward Association

פֿון דער רעדאַקציע:
איר מאַכט אַ טעות, ליבער פֿרײַנד, ווען איר זאָגט, אַז מיר האָבן דעם פֿרײַדענקער, דעם שרײַבער פֿון דעם באַטרעפֿנדן "בינטל בריוו", געגעבן אַ הכשר צו פֿאַרלעצן זײַנע פֿרײַדענקערישע פּרינציפּן. אַבסאָלוט ניט! ...
איצט וועגן טאָלעראַנץ:
ווי אַן אַלטער "פֿאָרווערטס"-לעזער, ווייסט איר גאַנץ גוט, אַז מיר פּריידיקן תּמיד טאָלעראַנץ פֿאַר ביידע צדדים — טאָלעראַנץ צו דעם רעליגיעזן מענטשן און טאָלעראַנץ צום פֿרײַדענקער. שאַנעווען יענעמס מיינונג — אויב דער מענטש, וואָס דריקט אויס די מיינונג איז אַן אויפֿריכטיקער, ניט קיין היפּאָקריט — דאַרף מען, אַפֿילו אויב מען איז מיט דער דאָזיקער מיינונג ניט זײַן אײַנשטימיק; דאָס איז טאָלעראַנץ. ...
דאָס וואָס איר זאָגט וועגן דעם ייִנגערן ייִדישן דור אין דער אַלטער היים און וועגן דעם יונגן ייִדישן דור דאָ, אין אַמעריקע, איז גאַנץ ריכטיק. אין אַמעריקע ווערן אַפֿילו געפּראַוועט אין געוויסע ייִדישע הײַזער אַ "בת-מצווה" (קאָנפֿאָרמיישן) פּאַרטיס פֿאַר מיידלעך — אַ זאַך, וואָס מע האָט אין דער אַלטער היים בײַ ייִדן ניט געוווּסט.
ווי זאָגט דער באַרימטער דיכטער, הײַנריך הײַנע:
נײַע צײַטן,
נײַע פֿויגל;
נײַע פֿויגל,
נײַע לידער.
איר דערמאָנט דאָ, אַז אײַער פֿרוי איז אַ רעליגיעזע, הגם איר זײַט אַ פֿרײַדענקער. פֿאַראַן אַ סך אַזעלכע פֿאַלן. דער באַרימטער פֿראַנצויזישער סאָציאַליסט זשאַן זשאָרעס האָט געהאַט זייער אַ פֿרומע פֿרוי, וועלכע איז געווען זייער טעטיק אין דער קאַטוילישער קירך, צו וועלכער זי האָט באַלאַנגט, און איר באַרימטער מאַן, וועלכער איז קיין פֿרומער אַליין ניט געווען, האָט איר דערין ניט געשטערט.
וואָס שייך דער פֿראַגע, צי איר זאָלט אין אײַער רעדע בײַ דער סעודה דערמאָנען אײַער פֿאַרשטאָרבענעם זון, איז אונדזער מיינונג אַז איר קענט עס טאָן. די געסט וועלן בלויז אויף אַ מאָמענט אַרײַנגעבראַכט ווערן אין אַן ערנסטער שטימונג. מיר דענקען, אַז דאָס וועט אויפֿן אייניקל אײַערן, דעם בר-מיצווה-בחורל, מאַכן אַ טיפֿן אײַנדרוק. עס איז גראָד אַ פּאַסענדער מאָמענט דעם ייִנגל צו לאָזן וויסן עטוואָס וועגן זײַן פֿאָטער, וואָס וועט אים, דעם בחורל, מאַכן פֿילן שטאָלץ מיטן פֿאַרשטאָרבענעם טאַטן זײַנעם, וועלכער האָט, צום אומגליק, ניט געקענט זיך באַטייליקן אין דעם איצטיקן יום-טובֿ.
די געסט זײַנען צוגעוווינט צו אַזעלכע אומעטיקע מאָמענטן אויף ייִדישע שׂימחות. בײַ חתונות ווערן געמאַכט אל-מלא-רחמימס, ווען דער חתן אָדער די כּלה האָט פֿאַרלוירן אַ פֿאָטער אָדער אַ מוטער.

4. "פֿון פֿאָלק צום פֿאָלק",
דעם 13טן נאָוועמבער 1942:
אַן "עפּידעמיע" אויף אַפּיקורסישע זיידעס
ווערטער רעדאַקטאָר:
די לעצטע צײַט האָט זיך אָנגעפֿאַנגען אַ מין "עפּידעמיע" פֿון בר-מיצווה-פּראָבלעמען. זיידעס, וואָס זײַנען געקומען אַהער מיט דרײַסיק-פֿערציק יאָר צוריק און האָבן דאַן אין ים אַרײַנגעוואָרפֿן זייער טלית און תּפֿילין, און געמיינט, אַז זיי זײַנען שוין פּטור געוואָרן פֿון ייִדישקייט, האָבן זיך יעצט געכאַפּט, אַז זייערע אַמעריקאַנער געבוירענע אייניקלעך ווייסן ניט פֿון קיין חכמות. זיי זעען, אַז זייערע סקול-חבֿרים, די קריסטלעכע, גייען זונטיק אין די טשוירטשעס, טאָ פֿאַר וואָס זאָלן זיי ניט גיין שבת אין שיל? און אַז מע גייט אין שיל, דאַרף מען קענען דאַוונען, גייען זיי אויך אין תּלמוד-תּורה, אָדער אין ישיבֿה-קטנה. און אַז מע גייט אין אַ תּלמוד-תּורה און מע ווערט אַלט דרײַצן יאָר, זאָגט דער טיטשער [לערער], אַז מע דאַרף ווערן בר-מיצווה. און אַ בר-מיצווה מיינט "פּאַרטי", און צו אַ פּאַרטי דאַרף מען אײַנלאַנדן משפּחה. און דאָ קומט אַ פּראָבלעם פֿאַר דעם אַלטן זיידן. אַזוי, צ. ב., איז איין זיידע געקומען "קלאַפּן די טירן" פֿון "בינטל בריוו" אין "פֿאָרווערטס" פֿון 8טן אויגוסט, אַ צווייטער זיידע דעם 11טן סעפּטעמבער, און אַ דריטער זיידע דעם 18טן אָקטאָבער.
גוואַלד, מר. רעדאַרטאָר, וואָס זאָלן מיר טאָן? ...
איך וועל אײַך דערציילן פֿון מײַן אייגענער פּראַקטיק אין לעבן. איך בין אויך אַ זיידע, און מײַן זון, אַ דאָקטער מעדיצין, איז ווײַט פֿון צו זײַן רעליגיעז. זײַן זון, מײַן אייניקל, אַן אַמעריקאַנער געבוירענער, איז ... מיט דרײַ יאָר צוריק געוואָרן בר-מיצווה. האָב איך געפֿילט, אַז אין שיל בײַ דער בר-מיצווה זײַנען די דרײַ דורות דערנעענטערט געוואָרן איינע צו די אַנדערע, די שיל האָט אונדז צוזאַמענגעבונדן. ניט "בוירט-דעי פּאַרטיס" [געבוירנטעג-ליאַמעס] און ניט "גראַדוּיישאָן פּאַרטיס" האָבן געקענט טאָן דאָס וואָס די שיל בײַ דער בר-מיצווה האָט געטאָן.

5. "פֿון פֿאָלק צום פֿאָלק",
דעם 3טן דעצעמבער 1942:
אַן אַפּיקורסישער זיידע האָט דאָס וואָרט
ווערטער רעדאַקטאָר:
אין "פֿאָרווערטס" פֿון 13טן נאָוועמבער איז געווען געדרוקט אַ העכסט אינטערעסאַנטער בריוו פֿון אײַערן אַ לעזער, יעקבֿ סקלאַר ... . דער תּוך פֿון מיסטער שקלאַרס בריוו איז וואָס ער ווענדט זיך דירעקט צו דעם זיידן — דאָס בין איך טאַקע אַליין. ער זאָגט, אַז איך גיי שוין אַזוי ווײַט מיט מײַן אַפּיקורסות, אַז עס געפֿעלט מיר ניט דער ענטפֿער פֿון "פֿאָרווערטס" צו אַן אַנדער זיידן. ... נו, איצט ווייס איך, אַז איך בין שוין אַ פֿאַרפֿאַלענער מענטש, ווײַל פֿון אַזאַ חטא, ווי ניט אײַנפֿאַרשטאַנען זײַן מיט דעם רעדאַקטאָר פֿון "פֿאָרווערטס", לײַטערט מען זיך געוויס ניט אויס.
איר דענקט, אַז איך בין אונטער דעם אײַנדרוק, אַז יעדער רעליגיעזער ייִד, וואָס פּראַוועט אַ בר-מיצווה, איז אַן עם-הארץ? ניין, מיסטער סקלאַר, איך בין אַלט גענוג צו וויסן בעסער. אָבער וויפֿל טאַטעס, וועלכע האָבן זיך אויפֿגעהאָדעוועט אין אַמעריקע, קענען זיך פֿאַנאַנדערקלײַבן אין ייִדישקייט? און וויפֿל בר-מיצווה-בחורים ווייסן וואָס בר-מיצווה מיינט? געוויס, ניט יעדער פֿרײַדענקער איז אַ "גאַלילעאָ" צוליב דעם אַליין, וואָס ער דאַרף עס ניט זײַן, ווײַל ער לעבט אין אַ לאַנד, וווּ עס עקזיסטירט רעליגיעזע פֿרײַהייט.
... עס איז ניט ריכטיק, אַז איך האָב געשריבן, אַז איך בין הײַנט אין באַצוג צו אַלע מיינונגען פּונקט ווי איך בין געווען מיט דרײַסיק יאָר צוריק — איך האָב געמיינט בלויז מײַן באַציִונג צו רעליגיע. אָבער אַפֿילו אין דעם בין איך גרייט צו בײַטן מײַן מיינונג, אויב עמעצער קען מיך איבערצײַגן, אַז איך גיי אויף אַ פֿאַלשן וועג.
איך האָב פֿון מר. סקלאַרס בריוו געלערנט, אַז אין אַפּיקורסות איז פֿאַראַן אַ מיטלוועג, דאָס הייסט, אַז מע קען זײַן האַלב אַהער און האַלב אַהין. דאָס הייסט, אַז ניט גלויבן אין גאָט איז איין זאַך, און זאָגן די ברכה איבער דער תּורה איז אַן אַנדער זאַך. אמת, איך פֿאַרשטיי ניט ריכטיק ווי אַזוי דאָס קען געמאָלט זײַן, נאָר דאָס וואָס איך פֿאַרשטיי ניט איז מסתּמא צוליב דעם, וואָס ניט מײַן טאַטע און אויך ניט מײַן רבי האָבן מיך געלערנט צו זײַן אַן אַפּיקורוס... און נאָך אַ זאַך האָב איך זיך דערוווּסט פֿון מיסטער סקלאַרס בריוו. דאָס איז, אַז די שיל איז דער איינציקער פּלאַץ, וווּ פֿאַמיליע און פֿרײַנד ווערן דערנעענטערט. דאָס איז פֿאַר מיר ווירקלעך אַ נײַעס.